Microsoft Word bibloqrafiya-20. 09. 2017. doc

P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
238
tirajla n r olunmu dur. Bu d rsliyin elmi redaktoru AMEA-n n 
müxbir üzvü, f.e.d., professor N.C f rovdur. R yçil ri f.e.d., 
professor V. liyev v  f.e.d., dosent A.Bayramovdur. Kitab 17 f sil 
v  42 m qal d n ibar tdir. D rslik Az rbaycan Respublikas  T hsil 
Nazirliyinin  mri il  çap olunmu dur.  
Bu d rslik haqq nda 2006-c  il 3 mart tarixli “Paritet” 
q zetind   r y yaz l r. H m d  bu kitab haqq nda yaz ç   A alar 
driso lu 21 noyabr “Azad Az rbaycan” q zetind  yaz r:  
“B.X lilov müasir türk dill rinin fonetik qurulu unda da 
ox ar v   f rqli c h tl rin oldu unu vur ulayaraq leksik qurulu u 
müqayis  edir v  göst rir ki, türk dill rinin el  lü t fondu var ki, 
orada bu sözl r ümumidir. Bura xüsus n h r k t,  lam t, miqdar 
v  keyfiyy t bildir n sözl r daxildir. D rslikd  türk dill rinin  umer 
dili il  müqayis sin  xüsusi diqq t yetirilir.  umer dili il  yana , 
türk dilinin q dimliyi ortaya qoyulur.  umer dili il  türk dilinin 
genetik v  kontakt qohumlu u b rab r v   h mah ng götürülür. 
Qrammatik v  morfoloji qurulu da ayr -ayr  kateqoriyalar, hal, 
m nsubiyy t,  xs, k miyy t, inkarl q, feild ki zaman kateqoriyalar  
ayr -ayr  türk dill rind  müqayis  edilir, xüsusi c dv ll r verilir. 
C dv lin h r biri xüsusi izah t l b edir. C dv l vasit si il  ist nil n 
oxucu türk dill rinin müqayis sini apara bil r”. 
Bu kitab haqq nda dosent Yusif Yusifov 30 avqust 2006-c  il 
“Respublika” q zetind  bel  yaz r:  
“D rslikd  “Türkologiyaya giri ” f nninin  h miyy t, obyekt 
v  predmeti, v zif l ri, m qs di ayd n, dol un v  inand r c   kild  
rh edilir. Burada ilk d f  türkdilli xalqlar n ya ay  yerl ri, 
dill rinin tarixi, onlar n qohumluq s viyy si, m n yi, h r bir türk 
dilinin fonetik, leksik-semantik v  qrammatik xüsusiyy tl ri bar d  
h miyy tli m lumat verilir. Türkdilli xalqlar n say n n yer üzünd  
P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
239
250 milyondan art q oldu u, türkdilli xalqlar n Müst qil Dövl tl r 
Birliyind , el c   d  dünyan n ayr -ayr  ölk l rind  say , dill rin 
morfoloji t snifi, ba qa dil ail l ri aras nda yeri, türk dill rinin dil 
ail l ri il  qohumlu unu bildir n c r yanlar, o uz, q pçaq, bulqar, 
karluq, uy ur, uy ur-o uz, çuva   v  yakut dill ri qrupuna daxil 
olan türk dill rinin h r biri haqq nda veril n m lumatlar yenilikl ri 
il  xüsusi maraq do urur.  s rd  bir s ra sözl rin asemantikl -
m si – kök v   kilçiy  ayr la bilm m si, sözdüz ldici, sözd yi -
dirici  kilçil rin xarakteri, türk dill rin  m xsus qrammatik kate-
qoriyalar elmi t hlil süzg cind n keçirilmi   v  onlara yarad c  
münasib t b sl nilmi dir”. 
“Buludxan X lilovun yazd  “Türkologiyaya giri ” kitab  on 
yeddi f sild n ibar tdir. Birinci f sil – Dill rin morfoloji t snifi, 
ikinci f sil – Türk dill rinin dig r dil ail l ri il  qohumlu u bar d  
m lumat, üçüncü f sil – Ural-Altay dil ail si v  onun t snifi, alt nc  
f sil – Ural-Altay dill rinin t snifat n n ümumil dirilm si, bu dilin 
formala mas  v  bu dilin n z riyy sinin qiym tl ndirilm si, yeddin-
ci f sil – Türk dill rinin tarixi, s kkizinci f sil – Türk dill rinin 
qurulu u, doqquzuncu f sil – Türk dill rinin t snifi v  geneoloji 
bölgüsü, onuncu f sil – O uz qrupu türk dill ri, on birinci f sil – 
Q pçaq qrupu türk dill ri, on ikinci f sil – Bulqar qrupu türk dil-
l ri, on üçüncü f sil – Karluq-uy ur qrupu türk dill ri, on dördün-
cü f sil – Uy ur-O uz qrupu türk dill ri, on be inci f sil – Çuva  
v  Yakut dill ri, on alt nc   f sil – Türk xalqlar n n  lifbalar  haq-
q nda m lumat v  on yeddinci f sil – Birinci Türkoloji qurultay”. 
 
2007-ci ild  f.e.d., professor B.X lilovun “Müasir Az rbay-
can dili: fonetika, yaz ,  lifba, qrafika, orfoqrafiya, orfoepiya” adl  
d rsliyi çap olunmu dur. D rslik T hsil Nazirliyinin  mri  sas nda 

---

P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
240
çap olunmu dur. 14 ba l qdan ibar t olan, 100-  yax n istifad  
olunmu   d biyyat  özünd   ks etdir n kitab “Nurlan” n riyyat na 
310 s hif  h cmind  1000 nüsx  tirajla n r olunmu dur. 
V saitin r yçil ri f.e.d., professor M.M mm dov v  f.e.d. 
S.Sad qovad r. 
Bu kitab haqq nda f.e.d., Almaz Ülvi 28 aprel 2007-ci il ta-
rixli “Xalq q zeti”nd  yaz r: 
“ lifba islahat na ilk d f  böyük müt f kkir, dramaturq ya-
z ç  M.F.Axundov t r find n t
bbüs olunmu  v  ömrünün 20 ilini 
bu yönd  mübariz  etmi dir. D rslikd  bu haqda tarixi faktlara 
istinad edil r k müf ss l m lumat yaz lm d r. 
Ümumiyy tl , professor Buludxan X lilovun yaz b n r etdir-
diyi “Müasir Az rbaycan dili: fonetika, yaz ,  lifba, qrafika, orfo-
qrafiya, orfoepiya” d rsliyi g rgin z hm tin, d rin elmiliyin, ayd n 
t f kkürün, diqq t v  d qiqliyin b hr si kimi d y rli v   h miyy tli 
bir kitabd r. Kitab Az rbaycan Respublikas  T hsil Nazirliyi Elmi-
Metodik  uras  “Az rbaycan dili v   d biyyat ” bölm sinin q ra-
r na  sas n d rslik kimi t sdiq olunmu dur.  g r d rslikd  mü y-
y n iradlar, yaxud qeydl r varsa, bu müt x ssisl rin fikri, sözü il  
izah oluna bil r. Bütövlükd  is  bu, d rslik t hsil sistemi, ziyal lar 
üçün göz l töhf dir”. 
Bu v sait haqq nda dosent Yusif Yusifov “Elm” q zetinin 
2007-ci il 30 iyun tarixli nömr sind  yaz r:  
“D rslik mü llifi bu v  ya dig r sah y  dair m s l l rin elmi 
izah  zaman  dilçilik terminl rin  müqayis li-tarixi dilçilik metodu-
nun prinsipl ri mövqeyind n yana ma  daha m qs d uy un hesab 
etmi dir. Kitab n fonetikaya giri  hiss sind  onun müst qil dilçilik 
öb si olmas , fonetika termininin m n c  yunan dilin   m nsub-
lu u, “s s”, “s s haqq nda elm” m nalar nda i l nm si, bu izah n 
P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
241
fonetikan n ilkin inki af m rh l sin  aid edildiyind n indi art q 
köhn ldiyi, haz rda fonetika  öb sind  öyr nil n obyektin yaln z 
dan q s sl ri il   m hdudla mad , daha da geni l ndiyi v  bu-
rada dan q s si il   b rab r, fonem, fonetik hadis   v  qanunlar, 
elec  d  heca, vur u, avazlanma, intonasiya v  ba qa m s l l rin 
ara d r lmas na müasir dilçilik elminin yüks k elmi-n z ri t l bl ri 
s viyy sind n söhb t aç l r. 
D rslikd  müasir Az rbaycan dili f nninin dilçilik f nl ri 
sistemind  apar c  mövqeyi, ba qa f nl rin öyr dilm sind  meyar 
rolu oynamas  n z r  al nm d r”. 
 
B.X lilovun “Müasir Az rbaycan dilinin morfologiyas ” 
kitab n n I hiss si t krar n r kimi 2007-ci ild  “Elm” n riyyat nda 
280 s hif  h cmind  1000 nüsx  tirajla çap olunmu dur. D rslik 5 
f sild n ibar tdir. Kitab Az rbaycan Dövl t Pedaqoji Univer-
sitetinin Müasir Az rbaycan dili kafedras nda r y verilmi dir. 
F.e.d. Teyyub M nsimo lu “Yeni elmi fikir, yeni yana ma” 
adl  m qal sind  yaz r:  
“Az rbaycan dilçiliyind  nitq hiss l rinin bölgüsü, ümumiy-
y tl , onun t snifi m s l l ri mübahis  obyekti olub. Bu mübahis l rin 
b zil ri indi d  qalmaqdad r. O, bu m qs dl  söyl nilmi  fikirl ri nec  
dey rl r, elmi süzg cd n keçirm li olur v  nitq hiss l rin  xas olan  n 
ümd  c h tl ri a a dak  kimi xarakteriz  ed r k yaz r: “Dilin lü t 
t rkibind  olan h r hans  bir sözün nitq hiss si olmas  üçün onun 
leksik m nas  il  yana , qrammatik m nas  da olmal d r. Qrammatik 
m na is  sözün morfoloji  lam tl r  yiy l nm si v  sintaktik v zif  
da mas  il  ba l d r. Dilin lü t t rkibind ki sözl ri nitq hiss l rin  
böldükd  onlar n leksik m nas  morfoloji  lam ti, sintaktik v zif si, 
ümumil dirici mahiyy t k sb edir.  g r bel  olmazsa, sözl ri nitq 

---