P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
238
tirajla n r olunmu dur. Bu d rsliyin elmi redaktoru AMEA-n n
müxbir üzvü, f.e.d., professor N.C f rovdur. R yçil ri f.e.d.,
professor V. liyev v f.e.d., dosent A.Bayramovdur. Kitab 17 f sil
v 42 m qal d n ibar tdir. D rslik Az rbaycan Respublikas T hsil
Nazirliyinin mri il çap olunmu dur.
Bu d rslik haqq nda 2006-c il 3 mart tarixli “Paritet”
q zetind r y yaz l r. H m d bu kitab haqq nda yaz ç A alar
driso lu 21 noyabr “Azad Az rbaycan” q zetind yaz r:
“B.X lilov müasir türk dill rinin fonetik qurulu unda da
ox ar v f rqli c h tl rin oldu unu vur ulayaraq leksik qurulu u
müqayis edir v göst rir ki, türk dill rinin el lü t fondu var ki,
orada bu sözl r ümumidir. Bura xüsus n h r k t, lam t, miqdar
v keyfiyy t bildir n sözl r daxildir. D rslikd türk dill rinin umer
dili il müqayis sin xüsusi diqq t yetirilir. umer dili il yana ,
türk dilinin q dimliyi ortaya qoyulur. umer dili il türk dilinin
genetik v kontakt qohumlu u b rab r v h mah ng götürülür.
Qrammatik v morfoloji qurulu da ayr -ayr kateqoriyalar, hal,
m nsubiyy t, xs, k miyy t, inkarl q, feild ki zaman kateqoriyalar
ayr -ayr türk dill rind müqayis edilir, xüsusi c dv ll r verilir.
C dv lin h r biri xüsusi izah t l b edir. C dv l vasit si il ist nil n
oxucu türk dill rinin müqayis sini apara bil r”.
Bu kitab haqq nda dosent Yusif Yusifov 30 avqust 2006-c il
“Respublika” q zetind bel yaz r:
“D rslikd “Türkologiyaya giri ” f nninin h miyy t, obyekt
v predmeti, v zif l ri, m qs di ayd n, dol un v inand r c kild
rh edilir. Burada ilk d f türkdilli xalqlar n ya ay yerl ri,
dill rinin tarixi, onlar n qohumluq s viyy si, m n yi, h r bir türk
dilinin fonetik, leksik-semantik v qrammatik xüsusiyy tl ri bar d
h miyy tli m lumat verilir. Türkdilli xalqlar n say n n yer üzünd
P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
239
250 milyondan art q oldu u, türkdilli xalqlar n Müst qil Dövl tl r
Birliyind , el c d dünyan n ayr -ayr ölk l rind say , dill rin
morfoloji t snifi, ba qa dil ail l ri aras nda yeri, türk dill rinin dil
ail l ri il qohumlu unu bildir n c r yanlar, o uz, q pçaq, bulqar,
karluq, uy ur, uy ur-o uz, çuva v yakut dill ri qrupuna daxil
olan türk dill rinin h r biri haqq nda veril n m lumatlar yenilikl ri
il xüsusi maraq do urur. s rd bir s ra sözl rin asemantikl -
m si – kök v kilçiy ayr la bilm m si, sözdüz ldici, sözd yi -
dirici kilçil rin xarakteri, türk dill rin m xsus qrammatik kate-
qoriyalar elmi t hlil süzg cind n keçirilmi v onlara yarad c
münasib t b sl nilmi dir”.
“Buludxan X lilovun yazd “Türkologiyaya giri ” kitab on
yeddi f sild n ibar tdir. Birinci f sil – Dill rin morfoloji t snifi,
ikinci f sil – Türk dill rinin dig r dil ail l ri il qohumlu u bar d
m lumat, üçüncü f sil – Ural-Altay dil ail si v onun t snifi, alt nc
f sil – Ural-Altay dill rinin t snifat n n ümumil dirilm si, bu dilin
formala mas v bu dilin n z riyy sinin qiym tl ndirilm si, yeddin-
ci f sil – Türk dill rinin tarixi, s kkizinci f sil – Türk dill rinin
qurulu u, doqquzuncu f sil – Türk dill rinin t snifi v geneoloji
bölgüsü, onuncu f sil – O uz qrupu türk dill ri, on birinci f sil –
Q pçaq qrupu türk dill ri, on ikinci f sil – Bulqar qrupu türk dil-
l ri, on üçüncü f sil – Karluq-uy ur qrupu türk dill ri, on dördün-
cü f sil – Uy ur-O uz qrupu türk dill ri, on be inci f sil – Çuva
v Yakut dill ri, on alt nc f sil – Türk xalqlar n n lifbalar haq-
q nda m lumat v on yeddinci f sil – Birinci Türkoloji qurultay”.
2007-ci ild f.e.d., professor B.X lilovun “Müasir Az rbay-
can dili: fonetika, yaz , lifba, qrafika, orfoqrafiya, orfoepiya” adl
d rsliyi çap olunmu dur. D rslik T hsil Nazirliyinin mri sas nda
P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
240
çap olunmu dur. 14 ba l qdan ibar t olan, 100- yax n istifad
olunmu d biyyat özünd ks etdir n kitab “Nurlan” n riyyat na
310 s hif h cmind 1000 nüsx tirajla n r olunmu dur.
V saitin r yçil ri f.e.d., professor M.M mm dov v f.e.d.
S.Sad qovad r.
Bu kitab haqq nda f.e.d., Almaz Ülvi 28 aprel 2007-ci il ta-
rixli “Xalq q zeti”nd yaz r:
“ lifba islahat na ilk d f böyük müt f kkir, dramaturq ya-
z ç M.F.Axundov t r find n t
bbüs olunmu v ömrünün 20 ilini
bu yönd mübariz etmi dir. D rslikd bu haqda tarixi faktlara
istinad edil r k müf ss l m lumat yaz lm d r.
Ümumiyy tl , professor Buludxan X lilovun yaz b n r etdir-
diyi “Müasir Az rbaycan dili: fonetika, yaz , lifba, qrafika, orfo-
qrafiya, orfoepiya” d rsliyi g rgin z hm tin, d rin elmiliyin, ayd n
t f kkürün, diqq t v d qiqliyin b hr si kimi d y rli v h miyy tli
bir kitabd r. Kitab Az rbaycan Respublikas T hsil Nazirliyi Elmi-
Metodik uras “Az rbaycan dili v d biyyat ” bölm sinin q ra-
r na sas n d rslik kimi t sdiq olunmu dur. g r d rslikd mü y-
y n iradlar, yaxud qeydl r varsa, bu müt x ssisl rin fikri, sözü il
izah oluna bil r. Bütövlükd is bu, d rslik t hsil sistemi, ziyal lar
üçün göz l töhf dir”.
Bu v sait haqq nda dosent Yusif Yusifov “Elm” q zetinin
2007-ci il 30 iyun tarixli nömr sind yaz r:
“D rslik mü llifi bu v ya dig r sah y dair m s l l rin elmi
izah zaman dilçilik terminl rin müqayis li-tarixi dilçilik metodu-
nun prinsipl ri mövqeyind n yana ma daha m qs d uy un hesab
etmi dir. Kitab n fonetikaya giri hiss sind onun müst qil dilçilik
öb si olmas , fonetika termininin m n c yunan dilin m nsub-
lu u, “s s”, “s s haqq nda elm” m nalar nda i l nm si, bu izah n
P r o f e s s o r B u l u d x a n
z i z o l u X l i l o v u n B B L O Q R A F Y A S I
241
fonetikan n ilkin inki af m rh l sin aid edildiyind n indi art q
köhn ldiyi, haz rda fonetika öb sind öyr nil n obyektin yaln z
dan q s sl ri il m hdudla mad , daha da geni l ndiyi v bu-
rada dan q s si il b rab r, fonem, fonetik hadis v qanunlar,
elec d heca, vur u, avazlanma, intonasiya v ba qa m s l l rin
ara d r lmas na müasir dilçilik elminin yüks k elmi-n z ri t l bl ri
s viyy sind n söhb t aç l r.
D rslikd müasir Az rbaycan dili f nninin dilçilik f nl ri
sistemind apar c mövqeyi, ba qa f nl rin öyr dilm sind meyar
rolu oynamas n z r al nm d r”.
B.X lilovun “Müasir Az rbaycan dilinin morfologiyas ”
kitab n n I hiss si t krar n r kimi 2007-ci ild “Elm” n riyyat nda
280 s hif h cmind 1000 nüsx tirajla çap olunmu dur. D rslik 5
f sild n ibar tdir. Kitab Az rbaycan Dövl t Pedaqoji Univer-
sitetinin Müasir Az rbaycan dili kafedras nda r y verilmi dir.
F.e.d. Teyyub M nsimo lu “Yeni elmi fikir, yeni yana ma”
adl m qal sind yaz r:
“Az rbaycan dilçiliyind nitq hiss l rinin bölgüsü, ümumiy-
y tl , onun t snifi m s l l ri mübahis obyekti olub. Bu mübahis l rin
b zil ri indi d qalmaqdad r. O, bu m qs dl söyl nilmi fikirl ri nec
dey rl r, elmi süzg cd n keçirm li olur v nitq hiss l rin xas olan n
ümd c h tl ri a a dak kimi xarakteriz ed r k yaz r: “Dilin lü t
t rkibind olan h r hans bir sözün nitq hiss si olmas üçün onun
leksik m nas il yana , qrammatik m nas da olmal d r. Qrammatik
m na is sözün morfoloji lam tl r yiy l nm si v sintaktik v zif
da mas il ba l d r. Dilin lü t t rkibind ki sözl ri nitq hiss l rin
böldükd onlar n leksik m nas morfoloji lam ti, sintaktik v zif si,
ümumil dirici mahiyy t k sb edir. g r bel olmazsa, sözl ri nitq
Dostları ilə paylaş: |