Microsoft Word cap 6 02 2012. doc
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aydın Dadaşov
- Rejissorluğun üslub problemləri
Aydın Dadaşov 120 ətrafında təkrar-təkrar düşündürür” 113 yazsa da, əslində kiçik səhnədə oynanılmaqla qismən də olsa tamaşaçı marağı qazanan, ən azı əsərin tirajını artırmaqla maarifçi funksiyanı da yerinə yetirsə də milli mentalitetə yad olan, qadın hesabına yaşamaq – alfonsluq mövzusundakı səhnə əsərini tənqidimiz qəbul edə bilmədi. *** Lev Viqdorovun Leninqraddakı “Lenin komsomolu” teatrına işə dəvət edilməsi ilə “Cinayət və cəza” tamaşası ömrünü başa vurduğundan, bu istiqamətdə yaranan boşluğu doldurmaq üçün Cənnət Səlimova hələ BDU-nun teatr- studiyası ilə Leninqradda olarkən Böyük Dramatik Teatrda G.A.Tovstonoqovun, İ.M.Smoktnovskinin “Əbləh”dən sonra şaxtalı bir gecədə yaranmaqla ömürlük yaddaşına həkk olunan bu səhnə əsərinə müraciət etməyi qərarlaşdırır. Uzun dövrdən sonra Cənnət Səlimova, 1986-cı ildə yenidən F.M.Dostoyevskiyə müraciət etmək qərarına gəlir. Quruluş verdiyi əksər tamaşalarının əslində yazılı eksplikasiyalarını səciyyələndirən “Səhnənin güzgüsü” kitabının “Teatr, kino və nəsr, bölməsində "F.M.Dostoyevski olduqca teatral yazıçılardan biridir. Onun romanları heyrətamiz dərəcədə dramaturjidir. Bununla belə müəllif özünün romanlarının səhnələşdirilməsinin əleyhinə idi” 114 yazan G.A.Tovstono- qovun səhnələşdirməsi əsasında bu tamaşaya quruluş ver- məkdən özünü saxlaya bilmir. Yeri gəlmişkən hələ 1968-ci ildə G.A.Tovstonoqov özü Qabriel Sundukyan adına Yerevan Dövlət Dram Teatrında rejissor Q.Kazançıyanın 113 В.А.Калугина. Вверх по лестнице ведущей вниз. Молодежь Азербайджана. 19-10-1986. 114 Г.А.Товстоногов. Зеркало сцены. М., 1980. т.1. c.96. Rejissorluğun üslub problemləri 121 hazırladığı “Əbləh” tamaşasında bədii rəhbər kimi iştirak etmişdi Kitabının “Klassika barədə” bölməsində: “Ötən əsrin 60-cı illərindəki pulun hakimiyyəti problemi bizi maraqlandırmırdı, bizi digəri maraqlandırırdı: Dostoyevski Mışkin obrazı vasitəsilə insan mənəviyyatının ən gizli guşələrini araşdırır. Kristal təmiz, hədsiz xoşxasiyyət insan olan knyaz Mışkinlə ünsiyyətdən adamlar da təmizlənib mehribanlaşırlar. Mışkinin xoşxasiyyətliliyi onu əhatə edənlərin dəyişməz hissiyatına qalib gəlməklə bizim müasirlərimizin qəlbində də “İnsan insanın dostu, yoldaşı və qardaşıdır” həqiqətini aşılayır. XlX əsr Rusiyasında heyrəta- miz dərəcədə təmiz və vicdanlı insanın “əbləh” kimi qalma- sıni bilmək xeyirli və ibrətamizdir” 115 yazan G.A.Tovstono- qov əsas məqsədin “ideal cəmiyyət üçün layiqli vətəndaş yetişdirmək” olduğunu vurğulayır. Bəlkə də bu məqsədi əyalət teatrında da həyata keçirmək istəyən Cənnət Səlimova tamaşaya quruluşçu rəssam kimi hal-hazırda Moskvada, Tatyana Daroninanın Bədaye Teatrında baş rəssam kimi çalışan Qleb Serebrovski də maraqlı tərtibat verir. Dairəvi səhnədə hadisələrin cərəyan etdiyi vaqonun kupesindən tutmuş personajların mənzilinə, baxçaya qədər hər məkan aktyor oyununa meydan versə də, ancaq heyif ki, reallıq hissinin itirilməsi nəticəsində solğun bir nüsxə alınmaqla təqlidin, yamsılamanın sənət sayıla bilməyəcəyi təsdiqlənir.. Bu tamaşadan sonra Cənnət Səlimova nə özünün Georgi Tovstonoqov, nə də ki, İosif Koşeleviçin İnnokenti Smoktnovski olmadığını dərk edir. Bu məqamda: “Əgər tamaşa bir neçə “balina” aktyo- run üzərində qurularsa – necə də təsirli effekt yaranar” deyən 115 Г.А.Товстоногов. Зеркало сцены. М., 1980. т.1. c.119. Aydın Dadaşov 122 Anatoli Vasilyeviç Efrosun “Tovstonoqovun “Əbləh”də Smoktnovski həmişəlik yadda qaldı” 116 , Lev Abramoviç Do- dinin “Knyaz Mışkində xəstə və hətta gülməli görünməklə Smoktnovski daha çox açıla bilirdi”, üstəlik “Nastasya Filippovna kimi Doronina və Olxina da super qəhrəman deyildilər” 117 fikirləri xatırlanır. “Səhnənin güzgüsü” kitabının “Aktyorla iş” bölmə- sində: “Biz Böyük dramatik teatrda “Əbləh” tamaşasının sonuncu, Roqojinin Nastasiya Flippovnanı öldürməsindən sonra gələn, Mışkinin mürəkkəb faciəvi “sərsərilik” səh- nəsini məşq edirdik. Aktyoru onun ifadəsinə necə gətirib çıxarmalı? Belə bir faciəvi şəraitin təsiri ilə ruhi tarazlığını itirən insanın, Mışkinin xəstəliyinin xüsusiyyətləri barədə çoxlu, uzun-uzadı danışmaq olardı. Biz başqa yolla getdik: mən aktyorlara bu səhnəni son hissiyyat gərginliyi dərə- cəsinə çatdırmağı təklif etdim: indi isə elə oynayın ki, güya bu ən orta səviyyəli, adi təsadüfdür. Birdən bura kiminsə gələcəyi barədə məsləhətləşin və.s. Və bu baş verən ümumi söhbətin kontekstində dəhşətli təəssürat yaratdı. Odur ki, aktyoru mülahizələrlə yükləmək gərək deyil” 118 mülahizələri ilə bədii kəşf ustası olduğunu təsdiqləyən G.A.Tovstonoqo- vun qəhrəmanı tamaşaçını ovsunlaya bilirdi. İosif Koşeleviç sərxoş əsgərin gümüş adı ilə təklif etdiyi qalay xaçla səhnə- sində canını qoysa da, tamaşaçı kütləsi ilə davamlı qarşıdur- madan daim qalib çıxmaq xoşbəxtliyi yalnız İnnokenti Smoktnovskiyə məxsus idi. Finalda ruhu zədələnmiş, ətrafa reaksiyasını itirmiş, əyri yerişli boynubükük xəstə personajın xeyirxahlığı dəyərləndirməyən dünyadan üz çevirməsinin yaratdığı katarsisi əldə etmək mümkünsüz idi. 18 fevral 1987-ci ilin “Baku” qəzetindəki “Knyaz Mışkin və başqaları” məqaləsində: “Tamaşada əsərin ideya- sı, fikri, yüksək məqsədi, şər dünyasının fərdi və ümumiləş- 116 А.В.Эфрос. Профессия режиссор. М., 2000. с. 89. 117 Л.А.Додин. Путешествие без конца. С-П., 2009. с.24. 118 Г.А.Товстоногов. Зеркало сцены. М., 1980. т.1. с.231. Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|