Microsoft Word Dede-Qorqud-2-51
Yüklə 5,09 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dədə Qorqud ● 2014/I I
- İşin elmi nəticələri
- Tətbiqi əhəmiyyəti
- Çapa tövsiyə edən
- AMEA Folklor İnstitutunun elmi işçisi e-mail: atif.islamzade@mail.ru OĞUZ MİFİ: YENİ ARAŞDIRMALAR, YENİ MÜDDƏALAR Xülasə
- Key words
Dədə Qorqud ● 2014/I I 15 Deməli, daha qədim çağlarda yaradılmış “Dədə Qorqud” eposu oğuz etnosunun yaşadığı bütün məkanlarda şifahi şəkildə yayılaraq müx- təlif variantlara düşmüş və yazıya alınmaqla Azərbaycan mühitində for- malaşma variantı Drezden nüsxəsi, Anadolu məkanında formalaşma vari- antı isə Vatikan nüsxəsi şəklini almışdır. Drezden nüsxəsinin dil və üslu- bunun Azərbaycan, Vatikan nüsxəsinin isə Anadolu türkcəsinə uyğunlu- ğu da məhz bu faktla bağlıdır. Oğuz zamanının düşüncə və həyat tərzini əks etdirən bu epos mükəmməl variantda Drezden nüsxəsi şəkilində zə- manəmizə gəlib çatsa da, müxtəlif yazılı mənbələrdə rast gəlinən mətn parçaları göstərir ki, dastan qəhrəmanlarının fərqli şəkildə təsvir olundu- ğu hekayələr də mövcud olmuşdur. Bu faktların müqayisəli təhlili Drez- den əlyazmasının məhz Azərbaycan xalqının formalaşdırdığı dastan vari- antı olduğu qənaətinə gəlməyə əsas verir. İşin elmi nəticələri. İlkin mərhələdə oğuz eposu kimi düzülüb- qoşulmuş “Dədə Qorqud” boyları etnogenezisində oğuz etnosu ilə bağlı- lığı olan müasir türk xalqlarının əksərinin şifahi xalq yaradıcılığında mü- əyyən izlər qoymuşsa da, yazıya alınmış Drezden nüsxəsi məhz Azərbay- can xalqının formalaşdırdığı boylar toplusudur. Tətbiqi əhəmiyyəti. Alınan nəticələr “Dədə Qorqud kitabı”nın ya- ranma, formalaşma, yazıya alınma və üzü köçürülmə dövrlərinə məxsus layları müəyyənləşdirməyə imkan verir. Elmi yeniliyi. Oğuz zamanında, yəni birinci minilliyin sonlarına qədərki çağlarda “Dədə Qorqud” adı ilə tanınan bu epos sonralar oğuz mənşəli müasir türk xalqları arasında müxtəlif variantlarda yayılmış, la- kin yazıya alınmadığından dövrün ictimai hadisələrinin təsiri ilə ya məz- mun dəyişikliyinə uğramış, ya da tamamilə unudularaq epizodik şəkildə yaddaşlarda qalmışdır. ƏDƏBİYYAT 1. Abid Ə. Əşirət dövründəki Azərbaycan ədəbiyyatına dair vəsiqələr. // Azərbaycanı öyrənmə yolu, 1930, № 3, səh. 48-52. 2. Бартольд В.В. Турецкий эпос и Кавказ. / Книга моего Деда Кор- кута Огузский героический эпос. Баку, YNE “XXI”, 1999, cтр. 118-126. 3. Cəfərov N. Eposdan kitaba. Bakı, Maarif, 1999. 4. Ergin M. Dedem Korkut kitabı. Giriş – Metin – Faksemele. Ic, Ankara, 1958; IIc, 1963. 5. Ebulgazi Bahadır Han. Şecere-i Terakime (Tütkmenlerin Soykütügü). Hazırlayan: Zihal Karğı Ölmez. Ankara, Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi:3, 1996. 6. Əbülqazi Bahadır xan. “Şəcarei-Tərakimə” (Türkmənlərin soykitabı). Bakı, “Azərbaycan Milli Ensiklopediyası” NPB, 2002. 7. Hacıyev A. “Dədə Qorqud kitabı”: oxunuşlar, açımlar. Bakı, Elm, 2007. Dədə Qorqud ● 2014/I I 16 8. Hacıyev T. Dədə Qorqud: dilimiz və düşüncəmiz. Bakı, Elm, 1999. 9. Hacıyev T. “Dədə Qorqud kitabı”: olan və olmayan boylar. / Dədə Qorqud dünyası. Məqalələr. Bakı, Öndər nəşriyyat, 2004, s. 94-108. 10. Короглы Х. Огузский героический эпос. Москва, Наука, 1976. 11. Gökyay O.Ş. Dedem Korkutun Kitabı. İstanbul, Kabalçı Yayınevi, 2006. 12. Təhmasib M.H. Azərbaycan xalq dastanları (orta əsr) Bakı, Elm, 1972 13. Жирмунский В.М. Огузский героический эпос и “Книга Кор- кута” / Книга моего Деда Коркута Огузский героический эпос. Баку, YNE “XXI”, 1999, cтр. 135-255. 14. Якубовский А.Ю. “Китаб-и Коркут” и его значение для изучения туркменского общества в эпоху раннего средневековья. / Книга моего Деда Коркута Огузский героический эпос. Баку, YNE “XXI”, 1999, cтр. 127-135. Çapa tövsiyə edən: Fil.ü.e.d., prof. Paşa Əfəndiyev Dədə Qorqud ● 2014/I I 17 Atif İSLAMZADƏ Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru AMEA Folklor İnstitutunun elmi işçisi e-mail: atif.islamzade@mail.ru OĞUZ MİFİ: YENİ ARAŞDIRMALAR, YENİ MÜDDƏALAR Xülasə Bu yazıda Oğuz mifinin və Oğuz eposunun hansı şəkildə epikləşməsi izlənilir, epik təzahürlərin necə meydana gəlməsi aydınlaşdırılır. Eyni zamanda oğuz epik ənənə- sinin bünövrəsini təşkil edən mifoloji struktur invariant və paradiqmalar səviyyəsində sistemli şəkildə diqqət mərkəzinə çəkilir. Bundan əlavə oğuz epik ənənəsinin əsasını təşkil edən inanclar sistemi kimi Vahid Allah konsepsiyası əsaslı formada elmi auditori- yaya təqdim olunur, Oğuz cəmiyyətinin teoloji istiqamətləri müəyyənləşdirilir. Elmi ic- timaiyyət tərəfindən bu günə kimi etolon səviyyədə qəbul olunan mifik şüur və tarixi şüur anlayışlarına qarşı olaraq tarixi mif və epik mif adı altında təklif olunan mif struk- turu mifin müxtəlif şəkillərini göstərməklə bərabər mif, tarix və epikliyin bir-birinə qa- rışıb necə yanlış müddəalara yol açdığına dair hissə-hissə izləmələrlə aydınlaşdırılmağa çalışılır. Açar sözlər: mif, Oğuz mifi, Oğuz epik ənənəsi, Oğuz, Qorqud, Qazan xan OGHUZ MYTH: NEW INVESTIGATIONS, NEW THESES Summary In the article the epic form of Oghuz myth and Oghuz epos is studied, appearing of the epic manifestations is cleared up. At the same time the mythological structure of Oghuz epic tradition which organizes the foundation is in the focus of attention in the level of invariant and paradigms systematicaly. Besides it the system of beliefs the One Allah conception which forms the foundation of Oghuz epic tradition is presented to the scientific audience, the theological directions of Oghuz society is definited. Being con- trary to the ideas of mythological consciousness and historical consciousness accepted in the measure level by the scientific public till noways the myth structure which was offered as the historical myth and epic myth shows the different forms of the myth and at the same time the clearness of wrong theses which have mixed myth, history and epic is investigated. Key words: myth, Oghuz myth, Oghuz epic tradition, Oghuz, Gorgud, Gazan khan ОГУЗСКИЙ МИФ: НОВЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ, НОВЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ Peзюме В этом резюме исследуется вопрос о том, в какой форме повествуется о огузском мифе и о огузском эпосе, проясняется образование эпических проявле- ний. В то же время в систематической форме обращается внимание на мифологи- ческую структуру, составляющую фундамент огузской эпической традиции на уровне инвариантов и парадигм. Кроме этого, Единобожие, как оснавная консеп- ция, составляющая систему вер огузских эпических традиций обоснованно пре- доставляется научной аудитории, определяется теологические направления огуз- ского общества. Мифологическая структура, которая соединяет в себе историчес- Yüklə 5,09 Kb. Dostları ilə paylaş:
|