Microsoft Word Design Glo Kongre doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
II International Congress 337 gelirlerin bütçedeki payında azalmaya neden olmuştur. Son yıllarda izlenen politikalar mer- kezi idarenin kontrolünü arttırmıştır. Bu faktörlerden ilk ikisi, Rusya için de uzun vadede ucuz enerji alternatifleri sağlama gerek- liliğini doğurmaktadır. Şöyle ki, zengin doğalgaz kaynaklarına sahip olmakla beraber Rusya, ucuz ithal gazla iç piyasadaki ihtiyacı karşılamak ve kendi doğalgazının çok daha büyük bir kısmını da çok yüksek fiyatlarla batılı pazarlara ihraç etmeye dönük bir politika izlemektedir. Zira, doğalgaz ihraç hakkının tamamını elinde bulun- duran Gazprom ürettiği doğalgazın yaklaşık 2/3’ünü iç piyasaya satmakla beraber elde ettiği gelirlerin yaklaşık 2/3’ünü ihraç gazdan sağla- maktadır. Şirket iç pazardaki ihtiyacı karşılama sorumluluğundan kaçamayacağına göre, ucuz ithal gaz sağlama politikasına yönelmiştir. Dola- yısıyla, Hazar gazı bu politikanın gerçekleştiril- mesi için en ideal seçenektir. Gazprom, dolayısıyla Rusya, için bu poli- tikanın hayata geçirilmesini kolaylaştıracak pek çok koz bulunmaktadır. Đlk olarak, günümüz itibariyle, bölge devletleri ürettikleri gazın çok büyük bir miktarını batılı pazarlara Gazprom kontrolündeki yollardan ve Rusya üzerinden pazarlayabilmektedir. Mevcut hatların kapasitesi ise hem bölge devletlerinin hem de Rusya’nın ihraç hedeflerinin aynı zamanda karşılanması için yeterli değildir. Rusya kendi ihraç ettiği gazın geçişine öncelik vererek, bölge devletle- rinin bu yollardan daha fazla gaz ihracatı ger- çekleştirmelerine engel olmaktadır. Bu alternatif yollar yaratılmaması durumunda, bölge devletle- rinin Rusya dışında doğalgaz ihracatı yapama- yacakları anlamına gelmektedir. Ayrıca bu du- rum, Rusya’ya düşük birim fiyat uygulanması konusunda pazarlık olanağı vermektedir. Bir di- ğer Rusya’yı avantajlı kılan faktör de bölgedeki gazın kalitesinin Rus gazına kıyasla düşüklüğü- dür. Gaz içeriğinde yüksek miktarda bulunan kü- kürdün üretim maliyetlerini arttırması, alternatif hatlar inşa edilerek batılı pazarlara bölgedeki gazın taşınmasının karlılığı konusunda tartışma- lara yol açmıştır. Bu bölge devletlerini Rusya’ya doğalgaz satımına zorlamaktadır. Yine, Hazar’ın hukuki statüsüne ilişkin belirsizliğin çözümü için tüm kıyı devletlerinin uzlaştığı ortak bir yolun bulunmayışı da bir diğer bir faktördür. Rusya bazı kıyı devletleri ile ikili anlaşmalar yaparak kendi lehine bölge devletleri ile olan alışverişi kolaylaştırmaya çalışmıştır. Ancak, statünün belirsizliği alternatif projelerin batılı devletler, büyük enerji şirketleri ve finansal kurumlar ta- rafından desteklenmesini güçleştirmektedir. Son olarak, teknik ve hukuki problemlere dayalı faktörlerin dışında bölgedeki siyasal yapı da Rusya’nın enerji başta olmak üzere, farklı alanlarda bölge ülkeleri ile olan ilişkilerin ve işbirliğinin gerçekleştirilmesine yardımcı olmak- tadır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardın- dan, bölge devletlerinin çoğunda otoriter yöne- timler ortaya çıkmıştır. Bölge ülkelerindeki ener- ji sektörleri de bu otoriter yönetimlerin kontro- lündedir. Özellikle bağımsızlıklarının ilk yılla- rında, Rus etki alanından çıkmak isteyen bu devletler batılı devletler ile yakınlaşmaya çalış- mış, özellikle petrol alanında Batı ve özellikle Amerika desteği ile Rusya bağımlılığı asgari düzeye çekecek adımlar atılmıştır. Bakü-Tiflis- Ceyhan boru hattı bu bağlamda önemli ve an- lamlı bir örnektir. Ancak, otoriter rejimlerin de- vamı Batılı devletlerin desteğinde azalmaya ne- den olmuştur. Örneğin, Mayıs 2005’teki Andican olayları sonrası Özbekistan’daki Kerimov reji- mine karşı batıdaki tepkiler artmış, 14 Kasım 2005’te Rusya ile imzalanan stratejik işbirliği anlaşması ile Özbekistan Rusya’ya yaklaşmıştır. Sonuç olarak, iç ve dış pek çok faktöre bağlı olarak biçimlenen Rus doğalgaz politikası, son dönemde izlenen etkili diplomasi ve yukarıda bahsedilen faktörlerin etkisi altında bölgede et- kili olmaktadır. Ülkenin bölgede enerji alanında elde ettiği ve kazanımlar, politik ve stratejik alanlarda da önemli kazanımları beraberinde getirmiştir. Şimdi, Rusya’nın bölgede artan kont- rolünün ne düzeyde olduğunu inceleyebiliriz. 2. RUSYA BÖLGEDEKĐ KONTROLÜNÜ ARTTIRIYOR: HAZAR DOĞALGAZINA ALTERNATĐF YOLLAR ARAYIŞININ SONU MU? Son yıllarda yapılan anlaşmalarla, Rus do- ğalgaz tekeli Gazprom’un Orta Asya ülkelerinin doğalgaz sektöründeki etkisini çok büyük oranda arttırdığı gözlemlenmektedir. Gazprom etki alanını, doğalgaz geçiş yollarının kontrolünü sağlayarak, bu ülkelerde kurulan ortak şirketler ya da ülkelerin devlet şirketlerinde hisseler edin- mek yoluyla genişletmiştir. Şirket, Orta Asya ülkelerindeki doğalgaz keşif, çıkarma, üretim ve ulaştırma faaliyetlerinde aktif bir şekilde rol almaktadır. Ayrıca bu ülkelerde üretilen doğal- gazın büyük bir kısmını kendisinin satın almasını sağlayacak anlaşmalar da yapılmıştır. Bu ülkelerin başında zengin doğalgaz kay- naklarına sahip olan Türkmenistan gelmektedir. Ülkenin ürettiği doğalgazın büyük bir kısmının Gazprom’a satışını öngören anlaşmalar yapılmış- tır. Ülkenin doğalgaz sektöründeki Gazprom et- kisinin temelleri, 1995 yılında Türkmenistan hükümeti, Gazprom ve Gazprom sermayesiyle Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|