www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
60
hökmran täsir mövqeyi qazanmaq vä s. mümkündür.
Liderlik iddiasında olan şäxslärin birinci vä än äsas qayğılarından biri odur ki, här şeyi bildiyini vä hämişä
haqlı olduğunu bütün vasitälärlä sübuta yetirä bilsin. Hoqqabazlıq, fırıldaqçılıq, artistlik vä s. liderlärin än adi
vasitälärindändir. Lider öz tamahını, zäifliklärini heç vächlä sezdirmämäli, işi elä qälämä vermäyi bacarmalıdır
ki, guya, här şeyi qabaqcadan bilirmiş vä här şey elä onun planlaşdırdığı kimi dä oldu. städiyinä nail olsa,
nüfuzu artacaq, yox nail olmasa gäräk väziyyätä elä don geyindirmäyi bacarsın ki, uğursuzluğu – onu başa
düşmäyänlärin, tapşırığına ämäl etmäyänlärin vä ya açıqca ona maneçilik törädänlärin günahı kimi başa
düşülsün, qäbul edilsin. Täk bircä däfä zäiflik göstärdi, mäğlubiyyäti açıq-aydın hiss olundu – işi bitdi.
Yekunda bir daha qeyd olunmalıdır ki, sadalanan keyfiyyätläri özündä tärbiyä etdirmäk yox, özünü
yalnız zahirän belä göstärmäk vacibdir, yäni onlar zahiri älamät, formal atributlardır. Daxildä isä necä
olub-olmamağın mäsäläyä heç bir däxli yoxdur. Fäqät, häyat geniş bir sähnä, insanlarsa aktyorlardır...
Yaşamaq uğrunda mübarizänin yolu konflikt vä adaptasiyadan assimilyasiyaya qädär müräkkäb
märhälälärdän keçir. Burada daha güclü, daha enerjili, daha ağıllı vä s. olub hamını, o cümlädän, täbiäti özünä
uyğunlaşdırmağa çalışanlar yox, yalnız vä yalnız ätraf mühitä daha yaxşı uyğunlaşa bilänlär qalib gälir;
«Avtoritet täzyiqi effekti»ndän dolayısı yolla istifadä hesabına häyata keçirilän tälqin:
Yuxarıda izah edildi ki, tälqin prosesindä «Avtoritet täzyiqi effekti»ndän iki variantda istifadä etmäk
mümkündür ki, bunlardan ikincisi, dolayısı istifadädir. Bu zaman tälqin özgälärinin avtoritetinä istinad hesabına
häyata keçirilir. (älavä olaraq bax: « nandırma, aldatma vä dezinformasiya» [burada, säh. 69]
bähsinin «Arqumentasiya manipulyasiyaları» hissäsinä [burada, säh. 74]):
a) Deyilän qanuna äsaslanan ilk tälqin metodu – lazımi mäsälä ilä bağlı avtoritetli adamların mövqeyinä
istinad etmäk, bunu obyektä avtoritetli adamların täkid etmäsinä çalışmaq, hansısa mäsälä ilä bağlı onların da bu
mövqedä, fikirdä olmasını, bu cür häräkät etmäsini izah, täsvir vä ya nümayiş etdirmäk, säsländirmäk, nümunä
göstärmäk vä s.-dir.
Nümunä üçün, mäs., «Sährada fırtına» ämäliyyatı zamanı ABŞ-ın psixoloji ämäliyyat orqanları özlärinin täbliğat
materiallarında bütün islam alämindä qäbul edilmiş nüfuzlu avtoritetlärin fikirlärinä çox tez-tez istinad edirdilär. Mäs.,
Misir, Säudiyyä Äräbistanı vä digär müsälman ölkälärindän olan avtoritetli din xadimlärinin ayrı-ayrı münasibätdä
işlätdikläri fikirläri bacarıqla älaqäländiräräk, silsilä verilişlär tärtib etdilär ki, buradan da, ümumi olaraq « rakın
mövqeyinin qeyri-ädalätli olması, onun apardığı müharibänin islam cihadı ilä heç bir rabitäsi olmadığı» näticäläri
alınırdı. Bütün islam alämindä mäşhur olan bu din xadimlärinin rak äsgärläri arasında da böyük avtoritet sahibi kimi
tanındığından, onların mövqeyi dä onlar üçün ähämiyyätsiz deyildi vä oriyentasiya müäyyänläşdirmäkdä güclü rol
oynayırdı.
rak här vächlä dünyaya car çäkirdi ki, müqäddäs Mäkkä vä Mädinä kafir tapdağı altındadır. Burada silah, ordu, zrail
härbi birläşmäläri, xüsusi qadın rotaları vä s. yerläşdirilib. Bununla da, islam dünyasının ictimai räyini Säudiyyä
Äräbistanının äleyhinä köklämäyä ümid edirdi. rakın bu täbliğatını neytrallaşdırmaq mäqsädilä, deyilän müqäddäs
yerlärä xüsusi reyslä bütün islam alämindä avtoritet kimi qäbul olunan bir qrup misirli din xadimi göndärildi. Väziyyäti
öz gözü ilä gördükdän sonra onlar müvafiq täkziblä çıxış etdilär ki, bu da koalisiyanın psixoloji ämäliyyat xidmäti
täräfindän gen-bolluqla istifadä edildi;
b) Obyektä lazımi informasiyanı çatdırmazdan ävväl, informasiya mänbäyinä qarşı etibar, etiqad, avtoritet
qazandıran aksiyalar häyata keçirilmäsi xüsusi effektlidir:
Nümunä üçün, mäs., kinci Dünya Müharibäsi zamanı SSR -yä äsir düşmüş general-feldmarşal Fr.fon.Paulsa (1890-
1957) ilk märhälädä tam ixtiyar verilir ki, radio ilä çıxış edib hämvätänlärinä üräyi istäyän müraciäti etsin. Täbii ki,
Pauls çıxış edib, tam şäkildä alman äsgär vä zabitinin şäräfinä läkä ola biläcäk här hansı addımdan qaçmağa çağırır.
Äsirlikdä olan generalın belä qorxmaz, cäsarätli, vätänpärvär addımı, täbii ki, alman cäbhäsindä bomba partlayışı
effektini verir vä älälxüsus hakim dairälär dä, yerdä qalan äsgär vä zabitlärä ibrät olması üçün bu müraciätin bütün
härbi hissälärä çatmasında, Paulsun här yerdä şöhrätlänmäsindä xüsusi maraqlı olurlar.
Täsir inkubasiya märhäläsini keçib, äsgär vä zabitlärin beynindä müvafiq stereotip formalaşdırdıqdan sonra,
növbäti märhälädä alman äsgär vä zabitlärinä, ähalisinä müxtälif informasiya kanalları ilä Paulsun därin psixoloji
tärtibatda hazırlanmış aşağıdakı müraciäti çatdırıldı: «...Dar härbi düşüncä çärçiväsindän çıxıb, ümumi siyasi proseslär
üzärindä düşünäräk, bu qärara gäldim ki,.. Almaniya Hitleri väzifäsindän känarlaşdırmalı vä bugünkü düşmänlärimizlä
mehriban dostluq münasibätläri quraraq xalqımızın sonrakı mövcudluğunu tämin edä bilän yeni dövlät rähbäri
seçmälidir...». Rähbärliyin radikal qadağalarına baxmayaraq Alman cäbhäsinin här yerindä Paulsun bu müraciäti aktiv
müzakirä olunmağa başladı;
d) Çoxluq da individ täfäkküründä faktiki güc, avtoritet kimi qavranıldığından, individual räylärin
formalaşmasında ictimai räyin vä ya çoxluq (qrup, kollektiv...) räyinin cäräyan istiqamäti dä, ähämiyyätli rol
oynayan faktorlardandır. Buna görä dä, tälqinä imkan verän daha bir metod – bunu obyektä xeyli adamın täkid
etmäsinä çalışmaq, çoxluğun mövqeyinä istinad etmäk, hansısa mäsälä ilä bağlı xeyli adi adamın bu mövqedä,
fikirdä olmasını, eyni häräkät etmäsini izah, täsvir vä ya nümayiş etdirmäk, säsländirmäk, nümunä göstärmäk
Dostları ilə paylaş: |