Microsoft Word disserta isi docx
Yüklə 471,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
36
XHK-nın aparılması ən vacib, maksimum diqqət və vaxt tələb edən məsələdir. XHK-nı ikili yazı əsasında aparmaq lazımdır. Bütün XHK-lar gündəlik bağlanmalı və bağlanma anında yaranan qalıqlar əsasında gündəlik (aylıq) icmal hesabat balansı tərtib edilməlidir. Burada əsas məqsəd debet və kreditin tarazlaşdırılmasıdır ki, bu da XHK-nınaparılmasının düzgünlüyünü təsdiq edir. Bütün YXO-lar Baş Kitabın icmal hesabat balansını hər gün tərtib etməlidirlər. Bunun üçün bütün XHK-nın debet və kredit dövriyyələri hər gün toplanılmalı və bu zaman onların yekun balans məbləğləri bərabər olmalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, balansların gündəlik bağlanması yalnız XHK-nın məlumatları üzrə həyata keçirilir. Başqa sözlə, bank çıxarışları üzrə heç bir vaxt balansların gündəlik bağlanması həyata keçirilə bilməz. Bütün XHK-nı qeyd etmək üçün registr açılır. Baş kitabın gündəlik bağlanması üçün registr XHK hazırlanarkən aşağıdakı anlara ciddi diqqət yetirmək lazımdır: 1) XHK-lar BK-ın icmal hesabat balansının cədvəlində göstərilən ardıcıllıqla və kateqoriyalar üzrə qeyd edilir, məsələn, YXO-da bütün «Respublika (bölüşdürülmüş)» XHK-nın ardınca bütün «Yerli (bölüşdürülmüş)» XHK-ları gəlməlidir və s. 2) Bütün XHK-nın debet və kredit göstəriciləri hər gün qeyd edilməlidir. Hər bir XHK kateqoriyası və bütün XHK-rı üzrə yekun məbləğlər də gündəlik hesablanmalıdır. Bütün XHK-lar üzrə debet və kreditin yekun məbləğinin bərabər olması BK-ın gündəlik balansının düzgün olduğunu sübut edir. Ayın axırında növbəti aya əvvəlki aydan keçəcək ilkin qalıq məbləğini göstərmək lazımdır. Həmin aya hər bir XHK üzrə debet və kreditin ümumi məbləğləri və ayın sonuna son qalığın məbləği də göstərilir. 3) Gün ərzində hər bir XHK kateqoriyasının yekun məbləğlərini BK-ın gündəlik icmal hesabat balansına köçürmək lazımdır. YXO-nun rəhbəri BK-ın gündəlik bağlanmasını şəxsən özü aparmalı və balansın gündəlik məlumatlar ə sasında aparılmasını təmin etməlidir. 37
Qeyd olunduğu kimi YXO-lar BK-ın icmal hesabat balansını gündəlik hazırlamalıdırlar. Onun düzgün hazırlanması ikili yazı əsasında aparılan hesabların düzgünlüyünü sübut edir. Hesabat həmçinin resurs balansı, onların yerləşdirilməsi, o cümlədən resursların gəlməsi və sərf edilməsi haqqında vacib informasiya verir. BK- ın icmal hesabat balansı da hər ay tərtib edilməlidir. Xəzinədarlığın 1 mərhələsində bankın işində də ciddi dəyişiklik edilməsi nəzərdə tutulmur. Yeganə fərq ondan ibarət olacaqdır ki, yuxarıda qeyd edildiyi kimi AB Xəzinədarlığın icazəsi olmadan ödəmə aparmayacaqdır və YXO-ya 2 nüsxə gündəlik bank çıxarışı və bir nüsxə ödəmə sənədi təqdim edəcəkdir. «Resurs» anlayışı Xəzinədarlığı əvvəlki sistemdən fərqləndirən və ona böyük üstünlük verən əsas cəhətdir. Xəzinədarlıqda «Resurs» və «nağd vəsait» anlayışları ciddi surətdə fərqləndirilir. Resursların və nağd vəsaitlərin hərəkəti bir-birindən asılı olmayaraq aparılır. Resurslar ehtiyac yarandıqca bir XHK-dan digərinə, bir YXO- dan digərinə, bir dövlət idarəetmə səviyyəsindən digərinə verilir. Bu, Xəzinədarlığa ə həmiyyətli çeviklik gətirir. Halbuki, bu zaman nağd vəsaitlər həmişə Vahid Xəzinə hesabında saxlanılır. Resursların köçürülməsi əsas uçot sənədləri hesab edilən bir XHK-dan digərinə köçürülməsi zamanı baş verir. Bütün növ resurs köçürülməsinifərqləndirən əsas cəhət ondan ibarətdir ki, onlar bankın iştirakı olmadan həyata keçirilir və buna görə də onlar nağdsız əməliyyatlar adlanırlar. Bu ə məliyyatlar vəsaitlərin bir Xəzinədarlıq daxilində və ya bir Xəzinədarlıqdan digərinə köçürülməsini nəzərdə tutur. «Xəzinədarlıq» sözü burada Rayon Xəzinədarlığı (RX), Zona Xəzinədarlığı (ZX) və Mərkəzi Xəzinədarlığı (MX) bildirir. Bir Xəzinədarlıq daxilində vəsaitlərin köçürülməsi zamanı resurslar bir XHK- dan digərinə köçürülür. RX-da belə köçürülmələrə nümunə resursların: - «Gəlir (respublika və yerli)» XHK-dan «Yerli» (bölüşdürülməyən)» XHK-na və ya sonuncudan «Yerli (bölüşdürülən)» XHK-ya köçürülməsi;
«Gəlir (respublika və yerli)» XHK-dan «Respublika büdcədənkənar xüsusi vəsaitlər» XHK-na köçürülməsi. 38
MX-dan köçürmələr «Respublika gəlirləri» XHK-dan «Maliyyə Nazirliyinin ümumi resursları» XHK-na, yaxud sonuncudan «Vəsaitləri bölüşdürən respublika nazirlikləri» XHK-na verilir. Nəzərə almaq lazımdır ki, bir Xəzinədarlıq daxilində bütün vəsaitlərin köçürülməsi Xəzinə Köçürmə Sərəncamları (XKS) əsasında həyata keçirilir. Vəsaitin bir Xəzinədarlıqdan digərinə köçürülməsinin 2 növü vardır: 1) Yerli-Mərkəzi; 2) Yerli-Yerli. Yerli-Mərkəzi köçürülmədə respublika büdcəsinin gəliri yerli Xəzinədarlığa daxil olur və oradan da Mərkəzi Xəzinədarlığa köçürülür. Mərkəzi Xəzinədarlıqdan respublika büdcəsinin xərcləri yerli büdcəyə köçürülür. Bəzi hallarda yerli büdcənin gəliri bir Xəzinədarlıqdan digərinə köçürülür və ya xərc məqsədilə vəsait bir Xəzinədarlıqdan digərinə köçürülür. Bu zaman Yerli-Yerli köçürmə növü istifadə edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, büdcə təşkilatları arasındakı əməliyyatlar, vəsaitlərin köçürülməsi vasitəsilə həyata keçirilməlidir. Bir Xəzinədarlıqdan digərinə vəsaitin köçürülməsi Xəzinəarası köçürmə sərəncamı (XAKS) vasitəsilə həyata keçirilir. Köçürmə sərəncamı vəsait köçürən Xəzinədarlıq tərəfindən hazırlanır. Köçürməni sürətləndirmək üçün Xəzinəarası köçürmə sərəncamını faks və ya telefonla göndərmək lazımdır. Sərəncam dövri olaraq vəsait göndərən Xəzinədarlıqdan vəsait alan Xəzinədarlığa üzləşdirmə aparmaq üçün təqdim edilir. Xəzinədarlığın 1 fazasında mühasibat hesabatı məqsədilə yalnız bir forma – Baş Kitabın icmal hesabat balansı forması nəzərdə tutulur. Bu hesabat vergi müfəttişliyi ilə gəlirlərin üzləşdirilməsi barədə, bank əməliyyatları ilə ayın əvvəlinə və sonuna qalığın üzləşdirilməsi barədə arayışlarla birlikdə Mərkəzi Xəzinədarlığa təqdim edilməlidir Xəzinəarası köçürmə əməliyyatlarını həyata keçirmək üçün «Köçürmə» XHK-dan istifadə edilir. YXO-nın Xəzinədarlıq sistemindəki idarəetmə səviyyəsindən asılı olaraq «Köçürmə» XHK-nın sayı da müxtəlif olur. Belə ki, Yüklə 471,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|