Microsoft Word Dissertasiya -di doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
64 Qloballaşmanın əsas ziddiyyətlərindən biri ondan ibarətdir ki, hələlik nəzərdən keçirilən qloballaşma prosesi qlobal, ümumdünya xarakteri almamışdır. qtisadçıların fikrincə, inkişaf etməkdə olan dövlətlərin əhalisinin, demək olar, yarıdan çoxu beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin intensivləşdirilməsinin toxunmadığı qapalı iqtisadiyyat daxilində yaşayır. Bundan başqa, XXI əsrin hüdudlarında təxminən bir milyard adamın yaşadığı, demək olar, beynəlxalq əmək bölgüsü sistemindən çıxarılmış onlarla dövlətdən ibarət çoxsaylı qrup ayrılmışdır. Qloballaşmanın müasir problemləri hər şeydən əvvəl, sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələr arasında geniş intişar tapır, yalnız ikinci növbədə inkişaf etməkdə olan ölkələri əhatə edir. Dünya təsərrüfatı əlaqələrinin qloballaşması qeyd-şərtsiz ziddiyyətli proseslər kimi bütövlükdə özündə müsbət başlanğıclar daşıyır. Əsasən, məhz qloballaşmanın köməyilə bəşəriyyətin imkanları ölçüyəgəlməz dərəcədə artır, onun həyat fəaliyyətinin bütün cəhətləri daha tam nəzərə alınır, xalqların və dövlətlərin iqtisadi inkişafının, qarşılıqlı fəaliyyətinin yeni-yeni imkanları açılır. Məhz beynəlxalq əlaqələrin və dünya təsərrüfatları əlaqələrinin qloballaşması bəşəriyyətin qlobal problemlərinin həlli üçün ciddi potensial əsas yaradır [14]. Qloballaşma prosesinin obyektiv xarakterini qəbul edən bir çox iqtisadçılar çox vaxt qeyd edirlər ki, bu proses bütün marağı olan tərəflərin razılaşdırılmış prinsipləri ə sasında deyil, hər şeydən əvvəl, ABŞ-ın və onun müttəfiqlərinin reseptləri üzrə həyata keirilir. Bu zaman ABŞ-ın özünün uğurları üçün bütün dünyanın boynuna qoyduğu şərtlər inkişaf etməkdə olan ölkələrin və postsosialist ölkələrin, həmçinin sənaye cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin “qızıl milyard” adlandırılan hissəsinin ə halisinin maraqları arasında ziddiyyətli qarşıdurmaya səbəb olur. Hazırda dünya və situasiya, dünya iqtisadiyyatının özünün maraqlarına xidmət edən institutlarında yaranmış sistemdən daha tez dəyişir. Bu, ilk növbədə, qeyri-rəsmi strukturların sayının artmasında, onların fəaliyyətinin fəallaşmasında təzahür edir. Lakin qeyri-rəsmi qurumların statusu həm də onların həllinin icrasının məcburi olmamasına, beləliklə də onların gözlənilən təqdimatda yerinə yetrilməməsinə zəmin yaradır [14]. “Dünya”, “paralel” və ya “qlobal” hökumətin yaradılması ideyası heç də yeni
65 deyildir. Müxtəlif vaxtlarda müvafiq strukturların yaranışı irəli sürülmüşdür. Bu problemin yeni həllinin axtarılmasının zəruriliyi iqtisadi birliyi mahiyyəti “Global governance, not global government” şüarı olan ideyaya gətirir. Hazırda “qlobal hökumətsiz qlobal idarəetmə” ideyası hələ dəqiq cizgilər almamışdır. Dünya iqtisadiyyatının institusion formalaşması prosesi həm praktikada, həm də yeni ideya və layihələrin işlənib hazırlanması şəklində davam edir. Lakin o, hələ də başa çatmaqdan, məntiqi sona yetməkdən çox uzaqdır. Belə vəziyyət mövcud beynəlxalq institutlar kompleksinin səmərəli və bununla bərabər tam və qarşılıqlı ə laqəli elementlər məcmusunun olmaması ilə xarakterizə olunur. Məqsədə nail olma dünya iqtisadiyyatının hələlik instituallaşma prosesi ilə əhatə olunmayan sahələrinin tənzimlənməsi üçün bir sıra institutların yaradılmasını tələb edir. Beləliklə dünya iqtisadiyyatının insitututlar sisteminin perspektivləri qeyri-rəsmi strukturların sayının artımı və fəaliyyət fəallaşması, yeni iqtisadi-maliyyə mexanizmləri və idarəetmə sistemləri yaranması çağrışları ilə bağlıdır. Bəşəriyyətin gələcəyi çoxsaylı proseslərlə təyin olunur. Bunların bəzisi nəzarət edilə bilən, bəzisi isə nəzəratdən kənar ola bilir. Bu proseslər biri-biri ilə o qədər qarşılıqlı münasibət və asılılıqdadırlar kı, onları məcmu halında yalnız riyazi hesablamaslar və modelləşmələr vasitəsi ilə proqnozlaşdırmaq mümkündür. Bəşəriyyətin gələcəyinin proqnozlaşdirilmasi üçün ilk elmi təşkilatlar ABŞ-da hələ XX əsrin 40-ci illərində yaradilmişdi. 1946-ci ildə taninmiş sahibkarlar qrupu Kaliforniyada stenford universitetinin alimləri ilə əməkdaşliq edərək, Stenford tədqiqat institutunun əsasini qoydular. Qlobal modelləşmədə dönüş nöqtəsi roma klubunun ümumdünya sisteminin inkişafının proqnozlaşdırılması və modelləşdirilməsi ilə bağlı genişləndirilən hesabatlandırmalarda öz əksini tapdi. Roma klubu 1968-ci ildə Romada Fiat konserninin rəhbəri olmuş A.Peççi və IƏIT-in elm məsələləri üzrə baş direktoru A.Kinqin təşəbbüsü ilə on ölkənin nümayəndələri tərəfindən yaradilmişdir. roma klubunun məqsədi dünya resurslarının fiziki məhdudluğu ilə bağlı yaranan çətinliklərin elmi təhlilini aparmaq, ümumbəşəri kritik situasiyalarda “həyəcan təbili” səsləndirmək, “işlərin idrakli gedişinə” nail olmada ictimaiyyətə “qlobal tarazlığın”
66 ə ldə edilməsində hansi ölçü və tədbirləri gerçəkləşdirmək yollarənı göstərmək və habelə ümumilikdə problemin həllində müvafiq metodika verməkdir. Klubun sifarişi ilə görkəmli alimlər 35-dən artıq məruzə hazırlamışlar. Mənzil-qərargahi Fransanın paytaxtı Paris şəhərində yerləşir. Ümumilikdə Roma Klubunun ümumbəşəri problemlərlə bağlı dövrü hazırladığı ə sas məruzələr aşağıdakılardır [5]: Illər Nəzəriyyənin adı Müəlliflər 1972 Artım hədləri Denis Medouz və başqaları
Bəşəriyyətin təkrar dayanışı Mixaylo Mesaroviç, Eduvard Pestel
Beynəlxalq düzülüşə yenidən baxılma Yan Tinberqen
srafçılıq əsrinin arxasında Denis Qarbor və başqaları
Bəşəriyyət üçün məqsədlər Rvin Laslo və başqaları
Enerji: əks hesab Terri de Monbrial
Tədrisin sərhədləri yoxdur C.Botkin, E.Elmancara, M.Malisa
Üçüncü dünya:dünyanın dörddə biridir Morris Herne
Sərvət və rifah haqqında dialoq Orio Ciriani
Gələcəyə aparan marşrutlar Boqdan Qavrilişin
Ş imal və Cənub əməkdaşlığının imperativləri Jan Sen-Jur 1982 Mikroelektronika və cəmiyyət Q.Friddixs, A.Şaff
Üçüncü dünya özünü yedizdirməyə qadirdir Rene Lenuar
Ayağı yalınların inqilabı Bertran Şneyder
Okeanların gələcəyi Elizabet Mann-Borqeze
Təyinolunmanın hədkləri Orio Ciriani, Valter Stahel
Artım hədləri arxasında Eduard Pestel
Səhralaşmanın sərhədləri Orio Ciriani, Valter Stahel
Afrika, qalib gəlmiş aclıq Aklilu Lemma,Pentti Malaska
Birinci qlobal inqilab Aleksandr Kinq, Bertran Şnayder
darəetmə bacarığı yezekiil Dror
Qalmaqal və rüsvayçılıq: yoxsulluq və inkişafetməmə Bertran Şnayder 1995 Təbiəti diqqətə almaq lazımdır: milli gəlirə və həyata köməyə görə Van Diren 1997 Faktor dörd: sərvətlərin ikiqat artımı, resursların ikiqat qənaəti E.Vayszekker, E.Lovinis, L.Lavinis.
Sosial vəhdətin sərhədləri: plyurialist cəmiyyətdə konfliktlər və anlaşmalar Berqer Peter 1998 Biz necə işləməliyik Ciarini Orio, Lidtke Patrik
Qlobal resurslar kimi dənizlərin idarə edilməsi Elizabet Mann-Borqeze
Şə bəkədə: hipotetik cəmiyyət Sebrian Xuan Luiz 2000 nsan qalib gəlir Mon Reynhard
Demoqrafik inqilab və informasiya cəmiyyəti Cerqey Kapissa
Düşunməyə vadar etmə sənəti F.Fester
Tədris və işin ikiqat həlqəsi Orio Carini, Mirça Malisa
Artım hədləri - 30 ildən sonra Д .Medouza və başqaları 2005 Özəlləşdirmənin sərhədləri Ernst Vayszekker və başqaları
Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|