Microsoft Word Dizayn?n ?saslar? cavab az doc
Yüklə 221,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 38. Müasir dizayner f əaliyy ətinin növl əri
- 39. 20-ci ilin ilk dizayner m əkt əbl əri
- 40. S ənaye dizaynı
- 41. Dizaynerl ərin sevimli yaradıcılıq obyekti
- 42. nteryerl ərin, avtomobill ərin, əlil arabaların, n əqliyyat vasit əl əri v ə u şaq oyuncaqlarının dizaynı
- 43. Memarlıq mühitinin dizaynı
- 45. S ənaye binalarının interyerinin t əşkilinin xüsusiyy ətl əri
- 47. Geyim v ə aksesuarların dizaynı
- 50. Dizaynın astanasında
21
müsabiqələrində nominasiyalar təyin edilir. Sənaye dizaynından başqa bu gün geyim dizaynı və aksessuarlar, tekstil, qrafika dizaynı, art-dizayn, memarlıq mühitinin dizaynına aiddir. Təhsil dizaynı və nəzəriyyə dizaynı ayrı-ayrı nominasiyalar kimi dəyərləndirilir. Məşhur alman nəşriyyatı “Dyumont tərəfindən nəşr olunan Tomas Hauffenin qısa kursu Dizayn”da avtomobil, kompyuter, əşya, imic, rabitə, aparatura, yeyinti məhsulları, film, səs dizaynı, alternativ və hətta antidizayn kimi 30 növə yaxın dizayner fəaliyyəti sadalanır.
Yaşayış yerlərində, əsasəndə çoxmənzilli yaşayış binalarında, layihəçinin palitra vəsaitləri daha da azdır. Ictimai binalardan fərqli olaraq, yaşayış yerləri adətən ölçülərinə görə çox kiçik olurlar və daha sadə və kompakt formalar dadılar. Onların interyerini tərtib edərkən əsasən mebel və avadanlığın düzülüşünə fikir verilir. Onların stilsitikasına əsasən interyerinin ümumi obrazı formalaşır. Yaşayış interyerinin obrazlı həllinin individuallığı mebeli və avadanlıq elementlərini, tavan, döşəmə, divarların rəng fakturası, eləcədə müxtəlif unikal elementləri-saatları, rəsmləri, çilçıraqları, kaminləri və s. daxil etməklə ə ldə edilir. Divarların bəzənməsi bir qayda olaraq, elədə əsaslı xarakter daşımır və tez-tez yenilənir. Kiçik ölçülü mənzillərdə, əsasən mobil mebeldən geniş istifadə edilir: açılıb- yığılan masa və divarlar, sekreterlər (yazı stolu növü), kreslo və divan-çarpayı, şkaf- çarpayılar, kitab-masalar və s. O, məkanın rasional istifadə olunmasına və eyni yerdə bir neçə funksional prosesləri təşkil etməyə imkan yaradır. Yaşayış interyerləri ilə işlərkən ə sas diqqət erqonomikaya ayrılır. lk öncə bu, mənzildəki fəaliyyət zonalarına aiddir-xörək bişirməyə yer, təsərrüfat işləri aparılan yerlər, ailə üzvlərinin hobbisi, dərs və peşəkar fəaliyyəti (alimlər, yazıçılar və s.) nəzərə alınır və s
Sənaye binalarının interyerinin də təşkilinin öz xüsusiyyətləri var. lk öncə onları istehsal xarakteri təyin edir. Məsələn, poladəritmə sexinin məkan ölçüləri və konstruksiyaları, avtozavodun konveyeri yaxud qol saatı yığılan sexdən çox fərqlənəcək. sənaye interyerinin təşkilində əsas diqqət iş görülən yerə ayrılır: Onun işıqlandırılmasına,
22
rəng qammasına, istehsal avadanlığının ölçülərinə. ş görülən yer komfortlu olmalı və istehsaledici əməyi optimal şəraitlərlə təmin etməlidir. Özünün inkişaf prosesi nəticəsində, dizayn tədricən şəhərin küçələrinə çıxmağa başladı. Ənənəvi “kiçik memarlıq formaları” və küçə mebelinin lövhələri və avadanlıqları vizual rabitə sistemi ilə əvəzlənməyənədək, dizayn əvvəl avtomobil və köşklər şəklində, sonra isə ticarət avtomatları və telefon boksları şəklində şəhərin küçələrinə çıxırdı. Şəhər mühitinin dizaynı (onun “şəhər dizaynı”da adlandırırlar) əsasən 60-cı illərin ortalarında şə hər mərkəzlərində yüksək komfortlu tərtibli piyada məkanlarının yaranması nəticəsində daha da fəal surətdə inkişaf etməyə başladı.
Atdığı ilk addımlardan, dizayn peşə kimi obyektlərin layihələndirməsinin ən geniş spektrinə iddialı idi. XX yüzilliyin əvvəlində, dizaynerlər öz peşə fəaliyyətlərinin dairəsini “taxtadan (sofa) şəhər mühitinə qədər”, 60-cı illərdə isə “iynədən təyyarəyə” kimi bəyan edirdilər. Ümumiyyətlə bu gün insan fəaliyyətinin elə bir sahəsini təsəvvür etmək olmaz ki, orada dizaynerin əməyi olmasın. Memar və rəssamların peşəkar mühitində yaranan dizayn, inkişaf prosesində nəinki təsviri layihə fəaliyyətinin sərbəst növünə çevrilib, eləcədə öz peşə sferasını genişləndirərək, özü təsviri və memarlıq forma yaradılışına fəal təsir etməyə başladı. Geyim və saç dizaynı, qrafik və landşaft dizaynı, foto və fotodizayn kimi yeni yaranan anlayışlar bu gün bizdə adət halı alıb. Dizayn cərəyanları və ixtisaslaşmaları artmaqda davam edir. Ə vvəllər dizayner fəaliyyətinin bölgüsü, dizaynerin işlədiyi materialları nəzərə alaraq keçirilirdi. Bu materialların hər birinin özünə xas xüsusiyyətləri (spesifikası) var idi, layihələndirmə və istehsalat texnologiyası sahəsində xüsusi biliklər tələb edirdi.
20-ci illərin ilk dizayn məktəbləri olan Bauhauz, VXUTEMAS-da tələbələrin bölüşdürülməsi bu yolla həyata keçirilirdi: xarrat işi, dulusçu işi, metal emalı, toxuculuq, qrafika (poliqrafiya). Sonralar bu ixtisaslaşmanın siyahısı genişləndirildi: “Emallar” (“Əmam”), “Geyim dizaynı”, “ nteryerlər”, ən son da-“Memarlıq mühitinin dizaynı” yarandı. Bu ixtisaslaşmalar, müasir dizaynerin fəaliyyətinin əsas cərəyanlarıdır. Bu 23
cərəyanlara əsasən, dizaynerlərin ittifaqları yaradılır və dizaynerlərin sərgi və müsabiqələrində nominasiyalar təyin edilir. Sənaye dizaynından başqa bu gün geyim dizaynı və aksessuarlar, tekstil, qrafika dizaynı, art-dizayn, memarlıq mühitinin dizaynına aiddir. Təhsil dizaynı və nəzəriyyə dizaynı ayrı-ayrı nominasiyalar kimi dəyərləndirilir. Məşhur alman nəşriyyatı “Dyumont tərəfindən nəşr olunan Tomas Hauffenin qısa kursu Dizayn”da avtomobil, kompyuter, əşya, imic, rabitə, aparatura, yeyinti məhsulları, film, səs dizaynı, alternativ və hətta antidizayn kimi 30 növə yaxın dizayner fəaliyyəti sadalanır.
Sənaye dizaynı dizayner əməyinin sferasında əsas qrupdur, dizayn “sənaye incəsənəti” kimi öz başlanğıcını buradan götürür. Sənaye dizaynının fəaliyyətində əsas yeri alətlər və mexanizmlər tutur. Dəzgah və maşınqayırma, nəqliyyat vasitələri və silah yəni “A” kateqoriyasına aid edilən bütün məmulatları da buraya daxil etmək olar. O, bütövlükdə ölkənin inkişafını təyin edir, ona görə də əsas elmi tədqiqatlar, eksperimental (təcrübi) işlər, ən yeni material və texnologiyaların tətbiqi burada toplanır. Bütün bunlar dizaynerin işinə xüsusi cavabdehlik verir. O, daima dəyişən istehsalat tələblərinə uyğun olaraq, burada yeni məmulatlar yaratmalı olur. Qənaətçilik, məhsulların rahatlığı və təhlükəsiz istismarı, cəlbedici zahiri görünüş-bütün bunlar dizaynerin həll edəcəyi məsələlərdən bir neçəsidir. Bu gün dizayner fəaliyyətinin ən geniş yayılmış sahəsi kütləvi istehlak malları adlandırılan məişət əşyalarıdır. Onların arasında qab-qacaq, məişət cihazları, audio və videoaparatura, elektrik aqreqatlar və mexanizmlər, mebel və s.
Dizaynerlərin sevimli yaradıcılıq obyekti mebeldir. Çox az dizayn ustaları var ki, öz stulunu yaxud kreslosunu yaratmaq cazibəsinə müqavimət göstərə bilib. Mebel dizaynı xüsusi kvintessensiyasıdır. Burada erqonomikaya aid suallar, konstruktiv həllər, istehsal texnologiyası, materialların və formaların qarşılıqlı əlaqəsi, müasir dəbin təsiri üzə çıxır. Mebelin formalarına görə, dizaynın tarixini öyrənmək olar: M.Tonetin XX əsrdə yaratdığı “Vyana stulundan”, Hans Xolyanın müasir taxtı “Merlinə” qədər.
24
Bu gün dizaynerlər əlil, yaşlı və hərəkət məhdudiyyəti olan insanlar üçün mebel və avadanlıq istehsalına böyük diqqət ayırırlar. Dizaynın arsenalında (xəzinəsində) belə insanların həyatını yüngülləşdirməyə, onları normal həyat fəaliyyəti prosesinə qaytarmağa çağıran bir çox ideyalar və ixtiralar var.
42. nteryerlərin, avtomobillərin, əlil arabaların, nəqliyyat vasitələri və uşaq oyuncaqlarının dizaynı Bu yaşayış interyerlərinin və müalicə məkanlarının, avtomobillər, arabalar və başqa nəqliyyat vasitələri və s. üçün xüsusi hazırlanmış mebel və avadanlıqlardır. nsana qayğı, əş yaların yaradılması və insan üçün əşyavi mühitini təşkil edən dizayn qanunları, burada bir fəaliyyət kimi üzə çıxır. Mebellə yanaşı, dizaynerin yaradıcılığında xüsusi populyarlığı uşaq oyuncaqları qazanıb. Bu gün o, bir çox dizayn məktəblərində kurs və diplom layihələndirməsinin ən geniş yayılmış mövzularındandır. Oyuncağın layihələndirilməsinə mebeldə olduğu kimi, dizayner məsələlərinin kompleksi daxildir. Oyuncaq rahat və təhlükəsiz olmalıdır, o gigiyenik tələblərə cavab verməlidir, sənaye üsulu ilə istehsal olunmalıdır, bahalı olmamalıdır, uşaqda neqativ reaksiyalar yaratmamalıdır və s.
Müasir dizayner fəaliyyətində interyerlərə və zahiri memarlıq mühitinin dizaynına bölünən, memarlıq mühitinin dizaynı geniş yayılmışdı. Interyerlərin dizaynına interyerlər və ictimai yerlərin, yaşayış məkanlarının və istehsalat binalarının avadanlığı daxildir. Bu məkan növlərinin hər birinin öz xüsusiyyətləri var. Onlarla və minlərlə insanların gəldiyi ictimai binaların interyerində ən mühümü obrazlı-semantik məsələlərdir: unikal obyektin yüksək bədii obrazını yaratmaqdır. Buna görə də dizayner interyerin zahiri görünüşü, onun obrazını təyin edən bəzək materiallarına xüsusi diqqət ayırırlar. Əsasən qiymətli ağac növlərindən, təbii daş və s. bahalı materiallardan istifadə edirlər. eyni vaxtda çoxsaylı insanların bir yerdə toplaşdığı ictimai binalar çox vaxt iri aşırım konstruksiyalı zal xüsusiyyətli məkanlardır. Sonuncu xüsusiyyətə görə dizaynerlər çox vaxt udurlar və tikilinin textonikası interyerin bədii
25
mövzusuna çevrilir. Onlar pilyastrlar (bir tərəfi divara bitişmiş dördkənarlı sütun), aparıcı sütunlar, tir və çatı (ferma) örtülərini bilərəkdən ümumi kompozisiyada dekorativ element, interyerin bəzəyinə verərək xüsusi forma, rəng ilə seçirdilər. 44. Yaşayış yerlərində, çoxmərtəbəli yaşayış binalarında layihənin palitra vasitələri Yaşayış yerlərində, əsasəndə çoxmənzilli yaşayış binalarında, layihəçinin palitra vəsaitləri daha da azdır. Ictimai binalardan fərqli olaraq, yaşayış yerləri adətən ölçülərinə görə çox kiçik olurlar və daha sadə və kompakt formalar dadılar. Onların interyerini tərtib edərkən əsasən mebel və avadanlığın düzülüşünə fikir verilir. Onların stilsitikasına əsasən interyerinin ümumi obrazı formalaşır. Yaşayış interyerinin obrazlı həllinin individuallığı mebeli və avadanlıq elementlərini, tavan, döşəmə, divarların rəng fakturası, eləcədə müxtəlif unikal elementləri-saatları, rəsmləri, çilçıraqları, kaminləri və s. daxil etməklə ə ldə edilir. Divarların bəzənməsi bir qayda olaraq, elədə əsaslı xarakter daşımır və tez-tez yenilənir. Kiçik ölçülü mənzillərdə, əsasən mobil mebeldən geniş istifadə edilir: açılıb- yığılan masa və divarlar, sekreterlər (yazı stolu növü), kreslo və divan-çarpayı, şkaf- çarpayılar, kitab-masalar və s. O, məkanın rasional istifadə olunmasına və eyni yerdə bir neçə funksional prosesləri təşkil etməyə imkan yaradır. Yaşayış interyerləri ilə işlərkən ə sas diqqət erqonomikaya ayrılır. lk öncə bu, mənzildəki fəaliyyət zonalarına aiddir-xörək bişirməyə yer, təsərrüfat işləri aparılan yerlər, ailə üzvlərinin hobbisi, dərs və peşəkar fəaliyyəti (alimlər, yazıçılar və s.) nəzərə alınır və s.
Sənaye binalarının interyerinin də təşkilinin öz xüsusiyyətləri var. lk öncə onları istehsal xarakteri təyin edir. Məsələn, poladəritmə sexinin məkan ölçüləri və konstruksiyaları, avtozavodun konveyeri yaxud qol saatı yığılan sexdən çox fərqlənəcək. sənaye interyerinin təşkilində əsas diqqət iş görülən yerə ayrılır: Onun işıqlandırılmasına, rəng qammasına, istehsal avadanlığının ölçülərinə. ş görülən yer komfortlu olmalı və istehsaledici əməyi optimal şəraitlərlə təmin etməlidir. Özünün inkişaf prosesi nəticəsində, dizayn tədricən şəhərin küçələrinə çıxmağa başladı. Ənənəvi “kiçik memarlıq formaları” və küçə mebelinin lövhələri və avadanlıqları
26
vizual rabitə sistemi ilə əvəzlənməyənədək, dizayn əvvəl avtomobil və köşklər şəklində, sonra isə ticarət avtomatları və telefon boksları şəklində şəhərin küçələrinə çıxırdı. Şəhər mühitinin dizaynı (onun “şəhər dizaynı”da adlandırırlar) əsasən 60-cı illərin ortalarında şə hər mərkəzlərində yüksək komfortlu tərtibli piyada məkanlarının yaranması nəticəsində daha da fəal surətdə inkişaf etməyə başladı.
Özünün inkişaf prosesi nəticəsində, dizayn tədricən şəhərin küçələrinə çıxmağa başladı. Ənənəvi “kiçik memarlıq formaları” və küçə mebelinin lövhələri və avadanlıqları vizual rabitə sistemi ilə əvəzlənməyənədək, dizayn əvvəl avtomobil və köşklər şəklində, sonra isə ticarət avtomatları və telefon boksları şəklində şəhərin küçələrinə çıxırdı. Şəhər mühitinin dizaynı (onun “şəhər dizaynı”da adlandırırlar) əsasən 60-cı illərin ortalarında şə hər mərkəzlərində yüksək komfortlu tərtibli piyada məkanlarının yaranması nəticəsində daha da fəal surətdə inkişaf etməyə başladı. Son zamanlar, əgər söhbət piyada küçələri və şəhər mərkəzlərində olan kiçik tərtibli, guşələrdən gedirsə, ənənəvi “bağ-park incəsənəti” və “landşaft memarlığı” anlayışları ə vəzinə daha çox “landşaft dizaynı” anlayışı işlədilir. Eləcədə, buketin yaşıl kompozisiyasını, miniatür bağı yaxud interyerdə yaşıl güşəni tərtib edən incəsənət kimi “fitodizayn” anlayışları işlədilir.
Geyim dizaynının inkişafı böyük vüsət alır. Hələ 60-70-ci illərdə dəb, rəssam- modelyerlərin individual əsasəndə sifarişlə hazırlanmış unikal işlərinə bölünürdü; modelyer-dizaynerin işləri-tikinti sənayesinin seriyalarla istehsal edilən məmulatlarıdır. Bu gün həm “kutyurdan” (haute couture), həm seriya ilə buraxılan “pred-a-parte” (pret-a- porter) mallarıda geyim dizaynına aid edirlər. Bu bir qədər də dəbin dizayna verdiyi qiymətdir, ancaq bu ən çox onunla izah olunur ki, dəb sənayesi ən müasir texnologiyalar, materiallarla təchiz olunur, öz publikasının zövqünü təqib edərək və onları qabaqlayaraq daha da demokratikləşir və geniş əhali təbəqəsi ilə istiqamətlənir.
27
Bu gün kompyuter dizaynerin işinə daxil olub, qrafika tərtibatının ağır işini yüngülləşdirərək, yaradıcılığında bədii ideya axtarışları üçün amanını artıraraq ə vəzedilməz sirdaş və köməkçisinə çevrilib. Müasir kompyuter proqramları nəinki layihə üzərində işə sərf olunan zaman azaldıb, eləcədə dizaynerin qrafiki və texniki palitrasını xeyli genişləndirib. Buna görə də bu gün üçölçülü qrafikanıda daxil etməklə, xüsusi qrafik təsvirlərinin və konstruktor proqramlarının xüsusi paketləri mühəndis, masa üstü nəşriyyat sistemləri yaradılıb. xtisaslaşdırılmış dizayner proqramları bir ordu mütəxəssisi əvəz etməyə qadirdilər. Onlar nəinki məmulatın optimal formasını təyin edərək, bu və ya digər konstruksiyaların və materialların seçiminə kömək edərək dəqiq hesablamalar aparırlar, eləcə də üç ölçülü rəsmlərlə yaradılacaq obyektin müxtəlif şəraitlərdə olan modelini hazırlayır, ekstremal şəraitlərdə onun fəaliyyətini yoxlayır. Ancaq belə dar ixtisaslaşdırılmış intellektual proqramlar çox bahadırlar, onları yalnız avtomobil aviasiya və başqa mürəkkəb texnikaların buraxılışı ilə məşğul olan nəhəng sənaye firmaları əldə edə bilərlər.
Dizayn öz inkişaf prosesində nəinki sərbəst təsviri layihə mədəniyyətinə çevrildi, eləcədə memarlıqda, heykəltəraşlıqda, dekorativ tətbiqi incəsənətdə formayaratmaya təsir etməyə başladı. Təsviri layihə fəaliyyətinin bu növlərinin kəsişməsində avanqard cərəyanı ə mələ gəldi. Onların nəticələrini eyni dərəcədə tətbiqi incəsənətin avanqard formalarına, eləcədə dizayna aid etmək olar. Beləliklə, dizaynda təsviri və memarlıq formayatmasının sintezinə yönəldilmiş, ümumi olaraq “art-dizayn” adlandırılan bir sıra yaradıcılıq cərəyanları əmələ gəldilər. burada əsərlər, incəsənətdə olduğu kimi çox vaxt tək-tək yaranırdılar, formayaratmanın təməli isə dizaynın fəlsəfəsinə əsaslanırdı. Dizayn fəlsəfəsini məmulatların erqonomikliyi, müasir
material və
texnologiyalara istiqamətlənmə, dəb cərəyanları və s. təşkil edir.
Dizayn bir neçə layihə mədəniyyətinin sahələrinin təsviri layihə proqramları, kütləvi sənaye, mühəndis layihələndirməsi, elmin kəsişməsində yaranırdı. XIX əsrin ortalarında
28
avropa ölkələrində predmet aləminin formayaratma sahəsinin böhranlı bədii şəraiti, sənətlərin tənəzzülə uğraması, cəmiyyətin həyat fəaliyyəti proseslərinin predmetləşdirilməsində məna və forma arasında olan uyğunsuzluq, formayaratmanın “əbədi” fundamental prinsiplərinin pozulması nəticəsində sənayenin dünyaya hökmranlıq etmək üçün özünə yol açması, dizaynın yaranma səbəbləridir. lk dizaynın praktikası çox primitiv idi. stehsal edilən məhsulun funksionallığı və faydalılığı ilə mühəndislər məşğul olurdular, dizaynerlər isə yalnız onun estetik görünüşünə cavabdeh idilər. dizaynerlər istehsalatın mexanikləşdirilməsinin keçmişlə olan bağların qırıldığına apardığını anlamayaraq, kütləvi istehsalın nümunələrində ənənəvi əl ə məyi ilə yaradılan məmulatlara xas olan forma, üslub və materialları yamsılayırdılar. Sənaye məmulatlarının ilk nümunələri əsrlər boyu toplanan sirləri, təcrübə və ənənələri nəsildən-nəsilə ötürülən sənətkar və manufaktura istehsalının keyfiyyətli məmulatlarından, öz qeyri-mükəmməlliyi ilə seçilirdilər. ondan başqa da, maşın üsulu ilə hazırlanmış malların adət edilməmiş formalarında, eləcə də yüzlərlə və minlərlə bir-birinə bənzəyən malların kütləvi tirajlama düşüncəsində estetik yabancılıq aşkar edildi.
Yüklə 221,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|