Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
45 
Nasslara başvurma ve bunlardan hareketle hüküm çıkarma da bütün taraflar 
birleşmektedir.  Zira  hukuk  düşüncesinde  nasslar  dışında  aklî  kaynaklara  ya  da 
yorumlama yöntemlerine büyük önem veren re’y ekolü ve bunun karşısında yer alan 
hadîsçi  ekolün  yöntemsel  ortak  paydalarını,  lafzî  yorumlama  metodu 
oluşturmaktadır. Çünkü metin/nass teorisi ya da anlayışı bunu zorunlu kılmaktadır
204
. 
Fakih  sahabîlerin  yaklaşım  ve  yöntemi  re’y  ekolü  ve  büyük  oranda 
Hanefîlerle  ekolleşirken,  hadîsleri  ve  sünneti  lafzî  ve  şeklî  boyutuyla  ele  alan 
sahâbîlerin  yöntemi  ehl-i  hadîs  ekolü ile  varlığını  sürdürmüştür.  Ancak  ehl-i  hadîs, 
müstakil  bir  mezhep  olarak  tarihte  yerini  alamamış,  fakat  bünyesinden  üç  ayrı 
mezhep  çıkarmıştır.  Bir  başka  deyişle  toplumda  gösterdiği  faaliyet  ile  bu  dönemde 
ortaya  çıkan  mezheplere  yön  vermiştir.  Bu  mezhepler,  sırasıyla  Şâfiî,  Hanbelî  ve 
Zâhirî  mezhepleridir
205
.  Bu  üç  mezhebin  sıralamasına  dikkat  edilmelidir.  Zira 
nasslara atfettikleri değer, dinde aklî yorumlara başvurmanın ölçüsü ve ortaya çıkış 
süreçleri  bakımından  diğer  ekollere  nazaran  birbiriyle  daha  çok  ortak  paydaya 
sahiptirler. Şu halde ortaya çıkışı ve diğer ekolleri de etkilemesi bakımından öncelik 
ve öncülük  mam Şâfiî’ye ait olmaktadır. Dolayasıyla onun yöntem ve yaklaşımının 
bilinmesi  daha  da  bir  önem  kazanmaktadır.  Bu  nedenle  artık  esas  konumuz  olan 
Ş
âfiî’yle ilgili tesbit ve değerlendirmelerimize geçebiliriz.  
II-  MAM ŞÂF Î’N N HADÎS/SÜNNET ANLAYIŞI 
Ş
âfiî’nin  hadîsleri  anlama  ve  değerlendirme  konusundaki  yöntem  ve 
yaklaşımlarını tesbit için onun öncelikle Hz. Peygamberin sünneti ve hadîslerine dair 
anlayış  ve  bakışını  bilmek  temel  zorunluluktur.  sünnete  yaklaşımını  ve  ona  verdiği 
değeri  kavramadan,  sünnet  ve  hadîs  malzemesini  nasıl  anladığı  ve  yorumladığı 
konusunda  sağlıklı  bir  değerlendirmede  bulunulamaz.  Zira  bu  hususların  hepsinin 
birbiriyle  sıkı  ilişkisi  söz  konusudur.  Şâfiî’nin  hadîs/sünnet  anlayışıyla  ilgili 
görüşlerinin her biri müstakil çalışmalara konu olacak bir ehemmiyet arzetmektedir. 
                         
204
   Kılıç, Nassların Lafzî Yorumu, s. 114. 
205
   Görmez, Metodoloji Sorunu, s. 61.  

---

 
46 
Dolayısıyla  bu  konuda  bir  fikir  vermesi  amacıyla  Şâfiî’nin  hadîs/sünnet  anlayışına 
genel olarak temas edilecektir
206
.  
A- Şâfiî’nin Sünneti/Hadîsi Temellendirmesi  
Ş
âfiî,  sünnetin  dindeki  konumunu  ve  bağlayıcılığını  temellendirme 
konusunda  büyük  bir  emek  ve  çaba  sarfetmiştir.  Sünnetin  tesbiti  husususundaki 
kendinden önceki hukuk ekollerinin görüş ve değerlendirmelerine aynen katılmamış, 
tenkitler  yönelterek  sünnetin  kapsamını  ve sınırlarını  yeniden  çizmiştir.  Şâfiî,  başta 
er-Risâle
 ve el-Umm olmak üzere eserlerinin tamamında sünnetin/hadîslerin önemini 
ve  slâm  fıkhı  için  arzettiği  ehemmiyeti,  ekseriyetle  polemik  mahiyetinde  muhtelif 
uslûb ve ifadelerle sık sık vurgulamıştır
207
.  
Ş
âfiî,  hadîslerin/sünnetin  dindeki  yeri  ve  bağlayıcılığını  temellendirmek 
için özel bir gayret ve çaba göstermekte ve bunu imânî bir zorunluluk olarak ortaya 
koymaya çalışmaktadır. Bu nedenle o, sünnetin dindeki konumunu ve delil olmasını 
belirlemek üzere Kur’an’da Hz. Peygambere inanmayı, itaat etmeyi ve ona uymayı 
emreden  ayetlere  dikkat  çekmektedir
208
.  Ona  göre  Allah,  Hz.  Peygamberin  emrine 
                         
206
   Şâfiî’nin hadîs/sünnet anlayışına dair daha  geniş  malumat  için bkz. Nazlıgül, Habil,  mam  eş-
Ş
âfiî’nin Hadîs Kültürümüzdeki Yeri, (Yayınlanmamış Doktara Tezi), AÜSBE, Ankara, 1993; 
Özafşar, Hadîsi Yeniden Düşünmek, Ankara, 1998, s. 81-100; Kırbaşoğlu, M. Hayri, “Şâfiî’nin 
er-Risâle’deki  Hadisçiliği”,  Sünni Paradigmanın Oluşumunda  Şâfiî’nin  Rolü,  haz.  M. Hayri 
Kırbaşoğlu, Kitâbiyât, Ankara, 2000, s. 205-216; Aktepe,  shak Emin, Şâfiî Öncesinde ve  mam 
Ş
âfiî’de Sünnet, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), MÜSBE,  stanbul, 2005, s.176-255.  
207
   Ebû Suleyman, Abdulvahhâb  brahim, Menheciyyetu'l-  mâm Muhammed b.  drîs eş-Şâfiî fi’l-
Fıkhi  ve  Usûlihi,  Beyrut,  1999,  s.  42.  J.  Shacht’a  göre,  Şâfiî’nin  er-Risâle’deki  diyalogları, 
özellikle Iraklı muhalifleriyle ilgili hararetli fikir alışverişlerini ve gerçek tartışmaları yansıtmış 
olsa  da,  çoğunlukla  hayalîdir.  Şâfiî’nin  temel  ifade  tarzı,  genel  olarak  isimsiz  bir  muhatapla 
yapılan  hayalî  konuşmalar  şeklindedir.  O,  bu  edebî  formu,  Iraklılar’ın  ‘Eraeyte/  ne  dersin,  ne 
düşünürsün..’  şeklinde,  gerçek  tartışmalarında  kullandıkları  kadim  uslûba  dayanarak 
geliştirmiştir.  Shacht,  Joseph,  “Şâfiî’nin  Hayatı  ve  Şahsiyeti  Üzerine”,  çev.  .  Emin  Aktepe, 
Hadis Tetkikleri Dergisi, c. 3, sy. 1,  stanbul, 2005, s.123-124.  
208
   Şâfiî, Risâle, s. 49- 57 (no: 236-281). Şâfiî’nin Râsûlullah’a inanmakla sünnete uymayı birbirine 
bağlaması  şeklindeki  yaklaşımının  pek  isabetli  olmadığı  belirtilerek  şu  değerlendirme 
yapılmıştır:  “Çünkü  hiçbir  alim  “bu  Rasullullah’ın  sünnetidir  ama  buna  rağmen  ben 
uymuyorum”
 iddiasında bulunmamıştır. Sünnete uymayı onu sabit kabul etmeye bağlamışlardır 
ki sünnetin subutu ve amel için taşıması gereken şartların tespiti ise tamamen ictihadidir. Yani 
subjektiftir.  O  halde  dinin  temelini  oluşturan  Rasule  inanmak  gibi  itikadî  bir  esası  ictihadî  bir 
hükümle  sınırlamak  veya  izah  etmek  doğru  değildir.  Bir  alimin,  sabit  kabul  ettiği  bir  sünneti 
diğerleri  kabul etmiyor  diye  onları itham etmemesi  gerekir.  Öte  yandan  bir sünnet  sabit  kabul 
olunsa bile amele uygun olması için de pek çok  şartlar ileri sürülmüştür. Haber-i  vahidle sabit 
olmuş  sünnetin  bazı  durumlarda  amele  uygun  olmadığı,  bu  sebeble  amel  olunmadığı  da  bir 
hakikattir”. Nazlıgül,  mam eş-Şâfiî, s. 85.  

---