Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
49 
saygınlık kazandırma isteğinin yattığı belirtilmiştir. Onun bu düşünce ve çabalarında 
hareket  noktası  ise,  Hz.  Peygamberin  konumuna  dikkat  çekmesidir
222
.  Şu  halde 
Ş
âfiî’nin  sünnet anlayışının  merkezî noktasında, Kur’an’ın  belirlediği  Resûlullah’ın 
işte  bu  konumu  yer  almaktadır.  O,  önce  Hz.  Peygamberi  konumlandırıp  onun 
otoritesini  tespit  etmekte,  sonra  da  bu  otoriteye,  onun  sözlerini/hadîslerini 
bağlamaktadır
223
.  Böylece  sünnet/hadîsin  dinde  huccet  olması  temellendirilmiş 
olmaktadır. Sonuçta onun bütün gayret ve çabaları genel olarak sünneti, özel olarak 
da haber-i vâhidleri müdafaa noktasında toplanmaktadır
224
.  
Ş
âfiî’nin sünnete verdiği bu önem kendisinden öncekilerle kıyaslandığında 
bir  başarı  olarak  da  değerlendirilmiştir.  Nitekim  Wael  b.  Hallaq’a  göre  Şâfiî’nin 
başarısı, Allah ve O’nun peygamberinin, hukukun nihai kaynakları olduğu şeklindeki 
esnek  iddiasında  yatmaktadır.  Zira  Şâfiî’nin  bu  tezini  başarılı  kılan  Şâfiî’nin 
devrinden  önce  herhangi  bir  önemli  şahsiyet  tarafından  buna  benzer  bir  tezin  ileri 
sürülmemiş  olmasıdır.  Eğer bu  yapılmış olsaydı, Şâfiî’nin  tezinin  bir  başarısını  söz 
konusu  olmazdı.  Dolayısıyla  Hallaq,  Şâfiî’nin  tezini,  daha  önce  nebevi  hadîsleri 
kabul  etmede  isteksiz  akılcılarla,  beşerî  muhakemeyi  reddeden  hadîsçiler  arasında 
benzeri  görülmemiş  bir  sentez  olması  itibariyle  değerli  bir  tez  olarak  kabul 
etmektedir
225
.  
Sonuç  olarak  Şâfiî,  sünnetin/hadîslerin  dindeki  yeri,  konumu  ve 
bağlayıcılığı  konusunu  sistemli  olarak  ilk  defa  temellendiren  bilgin  olma özelliğini 
sahiptir.  Onun  bu  konudaki  temel  düşünce  ve  çabaları  o  kadar  etkili  olmuştur  ki 
adeta  slam  düşüncesinin  hadîs  ve  sünnete  bakışını  ve  anlayışını  şekillendirmiştir. 
Hadîs  ve  sünnetin  Kur’an’la  aynı  konumda  değerlendirilmesi  beraberinde  hadîs  ve 
sünnet malzemesine daha sıkı bir bağlılığı getirmiş ve yapılan yorumlarda tabiatıyla 
bu malzemenin lafzî ve zahirî anlamı öncelikli bir yere sahip olmuştur. Zira ilerde de 
değineceğimiz gibi Şâfiî’ye göre hadîs varken, ona olduğu gibi uyulur, niçin ve nasıl 
ş
eklinde bir sorgulama da yapılamaz.  
                         
222
   Gürkan, A.g.e., s. 249. 
223
   Keleş, Sünnet, s. 70. 
224
   el-Muhammedî, “eş-Şâfiî Muhaddisen”, s. 128.  
225
   Wael  b.  Hallaq,  “Şâfiî  Hukuk  lminin  Başmimarı  mıydı?”,  s.  58;  Ayrıca  bak,  Muslihuddin, 
Muhammed,  Felsefetu’t-Teşrî‘  fi’l- slâm  ve  Kâidetu’t-Zarûra  ve’l-Hâce,  çev.  Halid  Samî, 
Dârul-Matbuâti’l- slâmiyye, Pakistan, ty., s. 30.  

---

 
50 
B- Şâfiî’ye Göre “Hikmet”in “Sünnet” Oluşu  
Ş
âfiî, Kur’an’da ifade edilen “hikmet” kavramını, sünneti temellendirmede 
bir argüman olarak kullanmaktadır. Zira onun temel doktrinini oluşturan Kur’an ve 
sünnetin  birlikteliğini  ve  aynı  mertebede  olduğunu  belirleme  düşüncesiyle, 
Kur’an’da  Kitab’tan  sonra  ifade  edilen  hikmet  kavramının  sünnet  olarak  kabul 
edilmesi birbiriyle örtüşmektedir.  
Ş
âfiî’ye  göre  “..Onlara  Kitabı  ve  hikmeti  öğretmek  üzere  bir  peygamber 
gönderen  O’dur”
226
  ayetinde Kitab’tan sonra ifade edilen  hikmet,  Hz.  Peygamberin 
sünnetidir
227
.  Şâfiî,  muhatabının  ayette  geçen  Kitab  ve  hikmet  kavramlarıyla  aynı 
ş
eyin  kastedilmiş  olabileceği  görüşüne  katılmamakta,  bu  ikisi  ile  farklı  şeyler 
kastedildiği  şeklindeki  bir  anlamın  daha  uygun  olduğunu  belirtmektedir.  Bu 
görüşüne delil olarak da “Evleriniz de okunan (tilâvet edilen) Allah’ın âyetlerini ve 
hikmeti de hatırlayın”
228
 
ayetini getirmektedir. Ayette iki farklı şeyin okunduğu ifade 
edilmektedir.  Tilavet  ise,  hikmetle  konuşmakta  olduğu  gibi  Kur’an  ve  sünnetle 
konuşmaktır 
229
.  
Ş
âfiî’ye  göre,  ilgili  âyetlerde  geçen  Kitâb’ın  Kur’an  olduğu  ve  ismini 
vermediği  ancak  ilmine  güvendiği  birinin  bu  âyetlerde  geçen  Hikmet’in  ise  Hz. 
Peygamberin  sünneti  olduğunu  söylediği  belirterek,  kendi  kanaatine  göre  de 
hikmetin  sünnet  olduğunu  ifade  etmektedir.  Bu  ise,  Şâfiî’den  önce  nadir  de  olsa 
hikmeti sünnet olarak yorumlayanların varlığını göstermektedir
230
. Dolayısıyla o, bu 
hususta  seçmeci  davranarak  sistemiyle  de  uyumluluk  arzeden  hikmetin  sünnet 
olduğu şeklindeki yorumu tercih etmiştir. Şâfiî’nin bu konuda kanaatini güçlendiren 
                         
226
   62. Cum’a, 2.  
227
   Şâfiî, Cimâu’l-  lm, s. 15.  
228
   33. Ahzâb, 34.  
229
   Şâfiî, Cimâu’l-  lm, s. 16. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
230
   Nitekim  Taberî  (ö.  310),  te’vil  ehlinin  “hikmet”  kavramının  anlamı  üzerinde  ihtilaf  ettiklerini 
belirterek,  hikmet  kavramının  anlamına  ilişkin  görüşlere  yer  vermektedir.  Meselâ  Katâde’ye 
göre hikmet, sünnet demektir. Mâlik’e göre, dini bilmek ve anlamaktır.  bn Zeyd’e göre, hikmet, 
ancak Rasûlullah (a.s.)’ın öğretmesiyle mümkün olan din demektir. Taberî ise kendi yorumuna 
göre  hikmetin,  kavranılması  ancak  Rasûlullah  (a.s.)’ın  beyânı  ile  mümkün  olan  Allah’ın 
hükümlerini bilmek anlamında olduğunu ifade etmektedir. et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. 
Cerîr, Tefsîru’t-Taberî, Dâru’l-Fikr, Beyrût, 1405, I. 557, III. 274.  
 
     
 
     
 
       
     
   
 
   
 
 
 .
 

---