Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
55 
bulunmayan sünnetleri de aynı kategoride değerlendirdiği anlaşılmaktadır. Nitekim o 
bu  konudaki  değerlendirmelerini  “Böylece  söylediklerimizi  anlayanlar  bilsinler  ki 
Hz.  Peygamberin  sünneti,  ister  Kur’an’da  okuduğumuz  bir  âyetle  farz  kılınmış  bir 
hükmü  açıklasın,  isterse  Kur’an’da  yer  almayan  bir  hükümle  ilgili  olsun,  Allah’ın 
hükmü  ile  Peygamber’in  hükmü  farklı  şeyler  değildir”
255
  şeklindeki  sözleriyle 
bağlamaktadır. Bu nedenle ona göre, Kur’an ve sünnetin her ikisinin de kaynağının 
bir  ve  tek  olması  nedeniyle,  Allah’tan  birer  vahiy  olduğu  değerlendirmesi 
yapılmıştır
256
.  
Ş
âfiî’nin  sünneti  vahiy  mahsulü  gören  yaklaşımı  hadîs  taraftarlarının 
yaklaşımıyla da örtüşmektedir. Nitekim ehl-i hadîs düşüncesine göre sünnet de vahiy 
mahsulü bir bilgiyi ifade etmektedir
257
.  
Bu arada Şâfiî’nin sünneti, bir çeşit vahiy olarak ve onun beşeri teamül ile 
mukayese  edilmemesi  gereken  Peygamberin  sözleri  ve  fiilleri  olarak  yorumlaması 
neticesinde  bölgesel  sünnetler  kaçınılmaz  olarak  dışarıda  bırakılmaktadır.  Mesela 
buna  göre,  Medine  halkının  ameli  olarak  şöhret  bulan  mam  Malik’in  öncülüğünü 
yaptığı  ‘bölgesel  sünnet’  mefhumu  geçerliliğini  kaybetmektedir
258
.  Bu  da  ileri  de 
temas  edeceğimiz  gibi,  Şâfiî’nin  sünneti  Hz.  Peygamberin  hadislerine  indirgeyen 
yaklaşımıyla  örtüşmektedir.  “Ona  göre  Medîne’ki  bir  uygulamaya  sünnet  değeri 
verilecekse  bunun  rivayet  sorumluluğu  üstlenilerek  ve  hadîs  kritiğine  açılarak  Hz. 
Peygamberden nakledilmiş olması şartı aranır”
259
 
Kısacası,  sünnetin  kaynağının  vahiy  olarak  kabul  edilmesi  onu  tamamen 
dinileştirmekte,  sünnetin  kaynağını  ictihat  olarak  değerlendirilmesi  ise  ona 
                         
255
   Şâfiî, Risâle, 64 (no. 308).  
256
   el-Muhammedî, “eş-Şâfiî Muhaddisen”, s. 107-108.  
257
   Gürler,  Ehl-i  Hadîsin  Düşünce  Yapısı,  s.  223.  Yine  bu  hususta  yapılan  bir  tesbite  göre, 
hadîslerin/sünnetin  vahiy  kaynaklı  olduğu  yönündeki  görüş  belirtenlerin  çoğunluğunu,  hadîsin 
fıkhından ziyade, onun rivâyetini gaye edinenler oluşturmaktadır. Bu görüşte olanların bir diğer 
özelliği  de,  re’ye  karşı  ciddî  olumsuz  tavır  sergilemeleridir.  Bu  tavırlarının  temelinde  ise 
muhtemelen itikadî konularda görüş belirten fırkalara ve fıkhî konularda rey kullanan taraflara 
karşı  sünnet  ve  hadîsi  güçlendirmek  suretiyle  onlara  birer  kutsiyet  atfederek,  rey  kullanımına 
engel olmayı düşünmüş olabilecekleri belirtilmiştir. Ulu, Sünnet_Anlayı'>Tâbiûnun Sünnet Anlayışı, s. 116.  
258
   Taştan, Osman, “Merkezileşme Sürecinde  slam Hukuku:Bölgeselliği Veda ve Şafi’î Faktörü”, 
slâmiyât, c.1, sy.1, Ankara, 1998, s. 30.  
259
   Dönmez,  brahim Kâfi, “ cma”, D A, XXI. 418.  

---

 
56 
beşerîlik/dünyevîlik  anlamı  kazandırmaktadır
260
.  Şüphesiz  bu  da  sünneti  anlama  ve 
yorumlama  konusunda  yaklaşım  farklılıklarına  neden  olmaktadır.  Böylece  sünnetin 
de  bir  tür  vahiy  olarak  gören  taraflar,  ona  varit  olduğu  üzere  tabi  olunması 
gerektiğini savunmuştur. Bu da, sonuçta sünnetin lafzına bağlı kalmaksızın bir takım 
saik  ve  gerekçelere,  mana  ve  maksatlara  binaen  yorumlanamayacağı  düşüncesinin 
doğmasına ve yerleşmesine neden olmuştur.  
D- Şâfiî’nin Haber Teorisi  
Ş
âfiî,  hayatının  ve  mesâisinin  büyük  bir  bölümünü  Hz.  Peygamberin 
hadîslerinin  değerini  ve  işlevini  sistemleştirmeye  ve  dinî  bir  temele  oturtmaya 
sarfetmiştir.  Bu  nedenle  başta  er-Risâle’si  olmak  üzere,  hemen  hemen  bütün 
eserlerinde  haber-i  vâhitlerin  kabulü  ve  huccet  olması  konusuna  hassasiyetle  yer 
vermiş, âdetâ hadîslerin müdafaası görevini üstlenmiştir. Şâfii’yi bu konuda farklı ve 
özgün kılan ise, haber-i vâhidler konusunda kendisinden önceki hukuk ekollerinden 
neredeyse  tamamen  farklı  aynı  zamanda  onları  kıyasıya  eleştiren  bir  haber  teorisi 
geliştirmiş olmasıdır.  
Ş
âfiî,  bir  haberin  Hz.  Peygamberden  sabit  olması  için,  Hz.  Peygambere 
kadar ulaşan ravîlerinin sika olmasını yeterli görmektedir. Nitekim Şâfiî’nin talebesi 
ve  arkadaşı  er-Rebî  b.  Suleymân  el-Murâdî  (ö.  270),  kendisine  bir  haberin  Hz. 
Peygamberden nasıl sabit olacağını sorunca Şâfiî: “Hz. Peygamber (s.)’e ulaşıncaya 
kadar,  sika  (râvî),  yine  sika  (râvî)’dan  rivâyette  bulunduğunda  o,  artık  Hz. 
Peygamberden  sâbittir”  cevabını  vermektedir
261
.  Buna  göre  Şâfiî,  hadîsin  Hz. 
Peygamberden sabit olduğunu tesbit için, ravinin sika olmasını ve isnadının muttasıl 
olmasını  yeterli  görmektedir.
  Dolayısıyla  o,  özellikle  hadîsin  sübûtu  üzerinde 
durmaktadır. Onun, bu konudaki temel kriteri rivâyetin içeriğinden ziyade, isnadına, 
yani, râvîlerine dönük şeklî kriterlerden ibarettir
262
. Ayrıca Şâfiî’ye göre sika ehlinin 
hadîsini  itham  etmek  de caiz  değildir
263
.
  Zira  ona  göre,  eğer  hadîsin  ravîsi  sika  ise, 
                         
260
   Keleş, Sünnet, s. 33. 
261
   Şâfiî, Umm, VII. 307.     .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
262
   Özafşar, Hadîsi Yeniden Düşünmek, s. 86.  
263
   Şâfiî, Umm, VII. 312. 
 
 
 
 
 
 
 Ancak Şâfiî, bir çok haberi delil olarak kullanırken 
rivâyeti “bize sika haber verdi” şeklinde nakletmekte ve sikanın kimliğini açıklamamaktadır. Bu 

---