Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
57 
onun  haberi  ile  iktifa  edilir.  Söz  konusu  haber,  ne  te’vîl  yoluyla,  ne  onu  bir 
başkasının rivâyet etmemesi ve ne de onun benzeri bir haberin imamlardan birisinden 
nakledilmemesi  nedeniyle  reddedilemez
264
.  Şu  halde  Şâfiî’nin  hadîsle  ilgili  temel 
yaklaşımı  ve  ölçütü,  hadîsin  güvenilir  ve  zabt  sahibi  râviler  vasıtasıyla,  Hz. 
Peygambere  kadar  ulaşan  muttasıl  bir  isnadla  (yani  merfû  olarak)  nakledilmesi 
durumunda artık o hadîsin delil olması ve onunla amel edilmesinden ibarettir
.  
Ş
âfiî,  Hz.  Peygamberin  bir  hadîsinin,  ancak  ona  muhalif  olarak  Hz. 
Peygamberden  rivâyet  edilen  bir  başka  hadîs  nedeniyle  terk  edilebileceği 
görüşündedir.  Yani  bir  hadîsin  varlığını  ancak  başka  bir  hadîs  ortadan  kaldırabilir. 
Bu nedenle, “Hz. Peygamberin bir hadîsini ancak, ona muhalif Hz. Peygamberin bir 
başka  hadîsi  bulunduğunda  terk  ederiz”
265
  demektedir.  Şâfiî  bu  görüşünü  ise, 
Allah’ın  insanları,  Hz.  Peygamberin  emrine  ittiba  ile  sorumlu  tutmasına 
dayandırmaktadır
266
.  
Ş
âfiî’ye  göre  Hz.  Peygamberin  hadîsi  tek  başına  yeterlidir
267
.  Dolayısıyla 
Hz. Peygamberden hadîs sabit olunca başkalarının görüş ve uygulamalarına bakılmaz 
ve sadece hadîsle yetinilir
268
. Nitekim o, bunu bir başka yerde şöyle ifade etmektedir: 
“Bizim  delilimiz  şu  ki;  Hz.  Peygamberden  sabit  olana,  bir  başkasının  ona  muhalif 
kavli, Hz. Peygamberin sözü yerine delil olamaz”
269
. Dolayısıyla ona göre, hadîs Hz. 
Peygamberden  sabit  olunca  artık,  o  konuda  ona  muhalif  olarak  başkasının  meselâ 
                                                                      
ise  bu  tür  haberlerin  sıhhati  konusunda  tereddüte  neden  olmaktadır.  Şâfiî’nin,  kimliğini 
açıklamadan  sikadan  rivâyet  ettiği  oldukça  fazla  rivâyet  vardır.  Örnek  olarak  sadece  Umm’un 
birinci cildi için bkz. Şâfiî, Umm, I. 43, 47, 61, 98, 125, 152, 167, 279, 291, 296, 297, 306, 308, 
328,  365.  A.  Hasan’a  göre  bu  durum,  onun  benimsediği  isnadın  tam  olması  ölçüsünün  şeklî 
olduğunu  göstermektedir.  Dolayısıyla  Şâfiî,  isnadın  tam  olmasına  bu  kadar  önem  vermesine 
rağmen,  bizzat  kendi  içtihatlarında  munkatı’  rivâyetleri  delil  olarak  kullanmaktan  uzak 
duramamıştır.  Hasan,  slâm  Hukukunun  Doğuşu,  s.  208.  Yine  bir  hadisin  huccet  olabilmesi 
için  onun  sahih  olmasının  şart  olduğunu  er-Risâle’de  açıkça  savunan  Şâfiî’nin,  aynı  eserinde 
isnadsız rivâyetleri kullanmış olması (Meselâ bkz. Şâfiî, er-Risâle, thk. A. Muhammed Şâkir, s. 
15 (no. 36), hatta birkaç uydurma hadise dahi delil olarak yer vermesi (Şâfiî, er-Risâle, thk. A. 
Muhammed Şâkir, s. 224 (no. 617, Ahmed Şâkir’in değerlendirmeleri için ayrıca bkz. aynı yer, 
dipnot 4), 286 (no. 788). çelişki ve tutarsızlık olarak değerlendirilmiştir. Kırbaşoğlu, M. Hayri, 
“Şâfiî’nin er-Risâle’deki Hadisçiliği”, s. 213.  
264
   Şâfiî, Umm, VII. 319. .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
265
   Şâfiî, Umm, VII. 307. .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
266
   Şâfiî, Umm, VII. 326.  
267
   Şâfiî, Umm, VII. 307. .
 
 
 
 
 
 
 
  
268
   Şâfiî, Umm, VII. 309.  
269
   Şâfiî, Umm, VII. 312.  

---

 
58 
sahâbenin  söylediği  ve  yaptığı  şey  bir  delil  olamaz
270
.  Buradan  bir  hadîsin,  hadîs 
dışında  başka  herhangi  bir  delille  terk  edilemeyeceği  anlaşılmaktadır.  Kısacası 
Ş
âfiî’ye göre, Hz. Peygamberden hadîs sabit olunca artık hiç kimsenin sözü hüccet 
değildir
271
. Bunun dışındaki şeyler onun değerini ne güçlendirir ne de düşürür
272
.  
Biraz önce de değindiğimiz gibi, Şâfiî’ye göre bir hadîsin, Hz. Peygambere 
kadar muttasıl bir bir senedle ve sika ravîler kanalıyla rivâyet edilmesi durumunda, 
artık  o  hadîs  Hz.  Peygamberden  sabit  olmuş  olmaktadır
273
.  Bir  başka  ifadeyle, 
hadisin Hz. Peygambere aidiyetinin doğruluğu/sahihliği, Şâfiî’nin ileri sürdüğü bu iki 
ş
eklî  şartla  neredeyse  kesinlik  kazanmış  olmaktadır.  Bu  ise  aynı  zamanda  gelenek 
içerisinde hadislerin sıhhatini değerlendirmede isnada önem verilip metin tenkidinin 
ikinci plana atıldığını da ortaya koymaktadır
274
.  
Netice  itibariyle  Şâfiî,  tek  başına  hadîsin  subûtunu  yeterli  saymakta  ve de 
bunun  her  hangi  bir  uygulama/icma  veya  görüş  ile  teyid  edilmesini  gerekli 
görmemektedir.  Nitekim  Medîneliler’e  yönelik  eleştirileri  de  özellikle  bu  nokta 
üzerinde yoğunlaşmaktadır. Şu halde Şâfiî’nin bu konuda dikkate aldığı ilke, hadîsin 
uygulanıp  uygulanmamasından  ziyade,  Peygamber’den  geliyor  olmasıdır,  yani 
Peygamber’e nisbet edilmesidir
275
. Hz. Peygamberden haber sabit olunca artık onun 
herhangi bir nedenden dolayı terki caiz değildir
276
. “Hz. Peygamberden (bir şey) sabit 
olması durumunda onunla hükmeder ve ona asla aykırı hareket etmeyiz”
277
 Zira Hz. 
Peygamberden gelen haber, kendisiyle amel edilmeye daha layık olandır
278
. Böylece 
o, Hz. Peygamberin sünnetini bilmenin yegane yolunun hadîs olduğunu ispat etmeye 
çalışmıştır.  Bu  nedenle  onunla  ilk  ekoller  arasındaki  anlaşmazlık  nedeni,  haber-i 
                         
270
   Şâfiî, Umm, VII. 307-308. .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
271
    Şâfiî, Umm, I. 125, III. 27, V. 239, VI. 173, 265, 268; VII. 322, 355, 359.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
.
 
272
   Şâfiî, Risâle, 185 (no. 905). 
273
   Şâfiî, Umm, VII. 307.  
274
   Kırbaşoğlu,  slâm Düşüncesinde Sünnet, s. 18. 
275
   Özafşar,  Hadîsi  Yeniden  Düşünmek,  s.  91-92;  Yûnus,  “Hayâtu’l- mâm  eş-Şâfiî”,  s.  79;  Şâfiî 
fıkıh usûlcülerine göre de, meselâ Medîne’deki tatbikatın delil olabilmesi için, bunun hadîslerle 
desteklenmesi gerekmektedir. Güleç, Şâfiî Fıkıh Usûlünde Hadîs Metodolojisi, s. 171.  
276
   Şâfiî, Umm, II. 355. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
277
   Şâfiî, Umm, II. 386. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
278
   Şâfiî, Umm, VII. 312. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  

---