Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tâbiûnun Sünnet Anlayı
53 da, bilindiği kadarıyla, sünneti vahyi metluv ve gayr-i metluv şeklinde, ilk kez tasnife tabi tutan ve ona gayr-i metluv vahiy adını verenin de mam Şâfiî olduğu belirtilmiştir 243 . Ancak Şâfiî’nin sünnete vahy-i gayr-i metluv adını verdiği tesbiti gerçeği tam olarak yansıtmamaktadır. Çünkü Şâfiî, bu hususta vahy-i metluv ifadesini açıkça kullanmış olmasına karşın 244 , vahy-i gayr-i metluv tabirini kullanmamaktadır. Dolayısıyla bir ifade ve kavram olarak vahy-i gayr-i metluv deyiminin henüz o dönemde yerleşmediğini ancak, Şâfiî’nin sünneti, vahyin ikinci türü olarak risalet ve ilham anlamında değerlendirmesinden onun zihninde böyle bir kavramın yattığını ifade etmek mümkündür 245 . Nitekim Şâfiî’ye göre Kur’an’da açıklaması bulunmayan konularda Hz. Peygamber sadece Allah’ın emriyle hüküm vermiştir. O, ilmine güvendiği kendisinden önceki bilginlerin, sünnetin Allah tarafından Hz. Peygambere risâleti gereği ve ilham olarak verdiği bir tür vahiy olduğuna dair görüşlerini iletmekte, kendisi de ister Allah’tan risâlet, ister Peygamberine ilham, isterse Allah’ın dinde ona verdiği özel konum nedeniyle olsun sünnetin Kur’an’ın açıklayıcısı olduğunu belirtmekte ve sonuçta kendisi de bazı bilginlerin, sünnetin de vahiy kaynaklı olduğu yönündeki kanaatlerini paylaşmaktadır 246 . Buna rağmen yine de Şâfiî’nin, sünnetin tamamen vahye dayandığı görüşü üzerinde tereddüt ettiği anlaşılmaktadır. Nitekim o “Rasûlullah (a.s.)’ın sünneti vahiy(le) mi dir?” şeklindeki soruya “Allah daha iyi bilir” 247 diyerek kesin bir cevap vermemekte; sonra vahyin, okunan (metlûv) ve Hz. Peygambere vahyolunup onun tarafından sünnet kılınan şekilde iki kısımdan ibaret olduğunu ifade etmektedir 248 . indirdiği gibi, aynı şekilde sünnetleri de ona indirirdi” . Dârimî, Sunen, Mukaddime 49, h. no: 594 (I. 117). Sünnet ve hadîslerin vahiy kaynaklı olarak görülmesine, sahabe döneminde hemen hemen hiç rastlanılmazken, bu yaklaşımın tabiûn döneminden itibaren ortaya çıkmaya başladığı, yine h. 100 tarihinden önce yaşayan kibar-ı tâbiîn alimleri arasında da böyle bir yaklaşım görülmezken bunun, Hassân b. Atıyye’nin tabiûn döneminin sonlarında yaşaması nedeniyle bu düşüncenin tabiûnun son dönemlerinde ortaya çıktığını söylemenin mümkün olduğu belirtilmiştir. Ulu, Tâbiûnun Sünnet Anlayışı, s. 112-114. 243 Görmez, Metodoloji Sorunu, s. 64. 244 Şâfiî, Umm, V. 185. Bu manada bkz. Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 494. 245 Kırbaşoğlu, slâm Düşüncesinde Sünnet, s. 217 (dipnot 1). 246 Şâfiî, Umm, V. 185-186. 247 Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 494. . 248 Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 494. 54 Onun bu ifadelerinden sünnetin vahiyle olduğuna dair kanaatinin ağır bastığı anlaşılmaktadır 249 . Şâfiî’nin bu hususlarda Hz. Peygamberin beşerî yönünü adeta gözardı etmesi de onun sünneti vahiy kapsamında değerlendirme düşüncesinde ısrarlı olduğunu akla getirmektedir. Yine Kur’an’da bulunmayan recim cezası hakkında, Hz. Peygamberin bunu Allah’tan rivâyet ettiğini (bunun Allah’tan aldığı bir emirle sabit olduğunu) söylemesi 250 Şâfiî’nin sünnetin vahiyle olduğu kanaatini pekiştirmektedir. Ancak Şâfiî’nin, sünnetin vahiy mahsulü olması hususunda daha sonraları yaygın olarak başvurulan “O kendi hevâ ve arzusundan konuşmamaktadır. O vahyolunmakta olan bir vahiyden başka bir şey değildir” 251 âyetini delil olarak ileri sürmemesi dikkat çeken bir husustur 252 . Ş âfiî’nin Kur’an ve sünneti aynı mertebede değerlendiren yaklaşımı dikkate alındığında onun sünneti de bir tür vahiy olarak görmesi daha anlaşılır olmaktadır. Zira varılan bu netice, onun temel fikriyatının ve tezinin bir gereği ve uzantısıdır.“..er-Risâle’de Şâfiî’nin ortaya koymak istediği temel tez, vahyi oluşturan malzemenin bir bütün olarak iç tutarlılığa sahip olduğunu göstermektir. Kur’an’ın kendi içinde, sünnetin kendi içinde ve Kur’an–sünnet arasında gerçekte bir çatışma bulunmadığını ortaya koymaya çalışır. Hepsi vahiy kökenli bilgidir. Vahiy ise, bir bütün olarak iç tutarlılığa sahiptir” 253 . Zira Şâfiî’ye göre sünnet, Allah’ın kastettiği anlamı açıklayıcı olması açısından Kur’an’a tabi olduğu için Kur’an’ın yanısıra onun mücmel hükümlerini açıklayan sünnetler de vahye dayanmış olmakta ve böylece Kur’an’la birlikte aynı değeri paylaşmış olmaktadır 254 . Buradan Şâfiî’nin yalnız Kur’an’ın bir hükmünü açıklayan sünnetleri değil, hakkında Kur’an’da hiçbir hüküm 249 Şâfiî’nin ayrıca bu hususta, diyet miktarlarının vahiyle sabit olduğu ve Cebrâilin, hiçbir canlının rızkını tamamlamadan asla ölmeyeceğini, Hz. Peygamberin kalbine attığı/bildirdiği şeklindeki rivâyetleri delil olarak sunması, Şâfiî’nin, sünnetin vahiy kaynaklı olduğu yönündeki kanaatinin ağır bastığı izlenimini doğurmaktadır. Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 494. 250 Şâfiî, Risâle, 147 (no. 695). 251 53. Necm, 3-4. 252 Buna rağmen bazı araştırmacıların Şâfiî’nin Kitab ve sünneti aynı mertebede değerlendirdiğini temellendirmek için her ikisinin de Allah’a/vahye dayandığı düşüncesine binâen ilgili âyeti Şâfiî adına delil getirmeleri manidâr bir durumdur. Bkz. el-Muhammedî, “eş-Şâfiî Muhaddisen”, s. 103. Nitekim sünnetin kaynağının da vahiy olduğu görüşünde olanlar bu âyeti de delil olarak kullanmaktadır. Bu husustaki değerlendirmeler için bkz. Kırbaşoğlu, slâm Düşüncesinde Sünnet, s. 188-194. 253 Aybakan, “ slâm’da Dinî Bilginin Doğası”, s. 67. 254 Şâfiî, Risâle, 62 (no. 298-302); 63 (307-308); 132 (no. 614). Şâfiî’de sünnetin türleri için ayrıca bu kısma bakılabilir. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|