Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
51 
diğer bir delil ise, Allah’ın Kur’an’da Peygamber’ine itaatı ve imanı Allah’la birlikte 
zikretmesi  gibi  aynı  şekilde  Kitab’la  birlikte  Hikmeti  zikretmesidir. Böylece  Allah, 
Hikmeti,  Kitabıyla  birlikte  zikretmiş  ve  onu  Kitabına  tabi  kılmıştır.  Zira 
Peygamber’in  sünneti  hem  Allah’ın  murad  ettiği  manayı  açıklayıcıdır;  hem  de 
Kur’an’ın âmm ve hâssını gösteren bir delildir
231
.  
Ancak  Şâfiî’den  önceki  alimlerin,  hikmeti  farklı  şekillerde  tefsir  ettikleri 
tesbit  edilmiştir.  Öyleki  Şâfiî’nin  tefsirde  otorite  olarak  kabul  ettiği  Mücahid  ve 
Mukatil b. Suleyman gibi müfessirlerin hiçbiri hikmeti sünnet olarak tefsir etmediği 
belirtilmektedir
232
.  Şâfiî  ise  getirdiği  bu  tanım  ile  Kur’an’a  dayanarak  sünnetin 
otoritesini  desteklemek  ve  sağlamlaştırmak  amacıyla  hikmet  ve  sünnet  kavramını 
eşanlamlı olarak kullanmıştır
233
.  
Ş
âfiî’nin  hikmeti  sünnet  olarak  yorumlamasında  onun  vahye  dair 
anlayışının  da  etkisi  söz  konusudur.  Nitekim  ona  göre  Allah,  Peygamberine  iki 
ş
ekilde  emreder.  Birincisi  Allah  ona  vahiy  indirir,  insanlara  da  bu  vahiy  okunur. 
kincisi  de  Allah’tan  Peygambere  şöyle  yap  diye  risalet  (mesaj)  gelir,  o  da  onu 
yapar
234
.  Şâfiî’nin  hikmet  dediği  şey,  vahyin  bu  ikinci  türü  olarak  yorumlanmıştır. 
Zira  mesela  ‘salat’,  ‘zekât’  ‘hac’  gibi  kavramların  pratikteki  şekliyle 
anlamlandırılması  için,  Hz.  Peygamber  Kur’an  dışı  vahye  ihtiyaç  duymuştur.  Bu 
nedenle hikmet, vahiy sahibinin yine vahyin açıklaması ve izahı için Peygamberine 
özel olarak verdiği ilave bilgi ve ilhamdır. Bu nedenle Şâfiî’ye göre Hz. Peygamber 
dil  artı  hikmetle  donatılarak  desteklenmiştir
235
.  şte  Şâfiî’ye  göre,  Hz.  Peygamberin 
kalbine Allah’ın ilham ettiği şey, O’nun sünnetini teşkil etmiştir. Allah’ın zikretmiş 
olduğu Hikmet de odur
236
. Nitekim bu anlamda olmak üzere J. Schacht da; Şâfiî’nin, 
hikmete  ‘menşei  vahiy  olan  sünnet’  anlamı  verdiğini  ifade  etmektedir
237
. Ancak  bu 
                         
231
   Şâfiî, Risâle, 50-52. (no. 245-257).  
232
   Geniş bilgi için bkz. Arslan, Şâfiî’nin Kur’an Okumaları, Rağbet Yay.,  stanbul, 2004, s. 200.  
233
   Paçacı, Mehmet, “Şâfiî’nin Metodolojisinde Öznenin Rolü”, Sünni Paradigmanın Oluşumunda 
Ş
âfiî’nin  Rolü,  haz.  M.  Hayri  Kırbaşoğlu,  Kitâbiyât,  Ankara,  2000,  s.  164;  Gürkan,  slam 
Hukuk Metodolojisinin Oluşumu ve Şâfiî’nin Yeri, s. 254.  
234
   Şâfiî, Umm, V. 185.  
235
   Arslan, A.g.e., s. 205.  
236
   Şâfiî, Risâle, 63 (no. 307). 
237
   Schacht, The Origins, s. 16.  

---

 
52 
durumda  da  hangi  sünnetlerin  Kur’an  dışında  gelen  bu  tür  vahiyle  sabit  olduğu  ve 
bunların tespiti sorunu ortaya çıkmaktadır.  
Bu  konuda  dikkat  edilmesi  gereken  husus,  Şâfiî’nin  hikmeti  sünnetle 
sınırlandırmasıdır. Yoksa hikmet kavramıyla sünnetin kastedilmesi, tamamen yanlış 
bir görüş değildir
238
. Zira, kavram, Peygamber’in ve  slamın temel değerlerine sahip 
herhangi  bir  müslümanın  Kur’an’ı  anlamasını  içerdiği  halde,  Şâfii,  benimsemiş 
olduğu bu tanımla, hikmeti sadece sünnet ile sınırlandırmış olmaktadır
239
.  
Ş
âfiî’nin hikmeti sünnet olarak değerlendirmesinin arka planında ise, onun 
hicrî ikinci asır fikir akımları ve siyasi mücadeleleri ortamında (özellikle Mutezile ve 
Ş
ia’ya karşı) geliştirmek istediği nass teorisinin bütünlüğünü korumak, Kur’an kadar 
sünnetin  de  bağlayıcılığını  yine  Kur’an’a  dayandırarak  temellendirmek,  yani  Kitap 
ve hikmetin beraberliğine vurgu yaparak sünnete gereken değeri vermeyenlere karşı 
onu  savunmak  düşüncesinin  yattığı  ifade  edilmiştir
240
.  Her  ne  kadar  Şafiî’nin  bu 
husustaki  temel  düşüncesi  ve  niyeti  sünneti  savunmak  olsa  da,  bu  yolda  bir  takım 
zorlama tevillerde bulunduğu da görülmektedir. Sonra bazı ekollerin sünnet muhalifi 
olarak  görülmesi  de  gerçeği  tam  yansıtmamakta,  onların  muhalefetinin  daha  çok 
neyin sünnet olduğu ve haberlerin sıhhati üzerinde yoğunlaşmaktadır.  
Sonuç olarak Şâfiî’nin, sünnetin konumunu temellendirmek maksadıyla bir 
delil  olarak  ileri  sürdüğü,  Kur’an’daki  hikmet  kelimesinin  sünnet  olduğu  şeklinde 
görüşü,  kendisinden  sonra  da  paylaşılmış  ve  sünneti  temellendirmede  bir  argüman 
olarak kullanılmıştır
241
.  
C- Şâfiî ve Sünnetin Vahiyle  lgisi 
mam Şâfiî’nin hadîs/sünnet anlayışında dikkat çeken hususlardan birisi de 
sünneti  vahiy  kategorisine  dahil  etme  çabalarıdır.  Bu  nedenle  her  ne  kadar  ondan 
önce de, sünnetin tamamının vahiy mahsulü olduğu düşüncesinde olanlar
242
 bulunsa 
                         
238
   Kırbaşoğlu,  slâm Düşüncesinde Sünnet, s. 195.  
239
   Paçacı, “Öznenin Rolü”, s. 177.  
240
   Arslan, Şâfiî’nin Kur’an Okumaları, s. 200.  
241
   Meselâ bkz. Abdulhâlık, Abdulganî, Hucciyyetu’s-Sunne, Dâru’l-Vefâ, 1993, 295-297.  
242
   Meselâ  mam Evzâî’nin (ö. 153) hocalarından Hassân b. Atıyye’nın (ö. 126) şu sözlerine binâen 
onun  bu  görüşte  olduğunun  söylemek  mümkündür.  “Cebrail  Ku’an’ı  Hz.  Peygambere  (s.a) 

---