Microsoft Word eko luget doc
Yüklə 3,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ──────────────────────────────────────────
- BİOMORFOGENEZ
- BİOPOLİMERLƏR
- BİOPOLYARLIQ NƏZƏRİYYƏSİ
- BİORİTMOLOGİYA, XRONOBİOLOGİYA
- BİOSENOTİK (SENOTİK) AMİL
- BİOSENOZ VƏ SENOEKOSİSTEMLƏRİN SƏRHƏDİ
- BİOSENOZDA BİTKİNİN SIXLIĞI
- BİOSENOZLARIN AKUSTİKASI
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 54
B.-u, arid zona B.-u, çöl B.-u və s. Dağlıq ərazidə B.lar şaquli zonallığa görə dəyişilir. (əvəz olunur).
kimyəvi proses və hadisələrlə canlı orqanizmlər arasındakı qarşılıqlı əlaqədən bəhs edən elm. B.-da hava və iqlimin bioloji təsirinə xüsusi diqqət verilir. BİOMETRİYA –biologiyanın bir bölməsi. Heyvan, bitki populyasiyalarının, bakteriyaların, virusların və s. orqanizmlərin əlamətlərini, keyfiyyət və kəmiyyət dəyişkənliklərini riyazi (variasiya) statistika üsulları ilə təhlil edir. BİOMORFLAR – növlərin sistematik vəziyyəti, onların böyümə formaları və bioloji ritmləri ilə müəyyənləşdirilən həyatilik formaları. Şibyələr, mamırlar, ayıdöşəyilər, qatır quyruğulular, plaunlar B-ın xüsusi qrupuna aid edilir. Ali bitkilər arasında əsas biomorflara ağaclar, kollar, kolcuqlar, yarımkollar, otlar və yarımotlar daxildir. Heyvanat aləmi üçün B-ın təsnifatı az işlənib. Məs. quşlar, balıqlar, otyeyənlər və s. B.
ilə əlaqədar orqanizmlərin bioloji və morfoloji xüsusiyyətlərinin inkişafı prosesi.
«Yestestvennaya istoriya mirotvoreniya”» (1868) əsərində irəli sürül- müşdür.
molekulyar təbii birləşmələr (zülallar, nuklein turşuları və s.) BİOPOLYAR YAYILMA, BİOPOLYARLIQ – canlı
orqanizmlərin coğrafi yayılması – hər iki yarım kürənin soyuq və mülayim enliklərində hər hansı eyni növün (cinsin) məskunlaşması, tropik qurşaqda isə onun olmaması (məs., dişsiz kitlər, qulaqlı tülenlər və s.).
BİOPOLYARLIQ NƏZƏRİYYƏSİ – bu nəzəriyyəyə əsasən arktika və antarktida vilayətlərinin biotaları oxşardırlar (ekvivalentdir- lər), hər ikisi üçüncü dövr flora və faunasının derivatları sayılır. B.N. L.S. Berq tərəfindən geniş hazırlanmışdır. BİORİTMOLOGİYA, XRONOBİOLOGİYA – Biologiyanın Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 55
orqanizmlərin ritm, bioloji proseslər, o cümlədən miqrasiya, böyümə, qidalanma proseslərini öyrənən bölməsi.
onların tərkibini, quruluşunu, dinamik inkişafını, yayılmasını, mənşəyini, xarici mühit amilləri ilə qarşılıqlı əlaqəsini və növlər arasındakı münasibəti öyrənir. BİOSENOLOJİ MÜHİT – orqanizmlərin xarici mühitə birgə təsirilə əsasən maddələr mübadiləsi vasitəsilə yaranan, biosenozun daxili mühiti. B.m.-in əsasını xarici mühitin (hava, mineral, su) xüsusiyyətləri təşkil edir. İki hissəyə bölmək olar: humusu, ölü kütləsi və digər üzvi maddələri ilə birlikdə torpaq (polipedon) və günəş radiasiyasının tərkibi, xüsusi aerozol (tozcuq, biolin, spor), qaz tərkibi ilə birlikdə hava (klimatop) dəyişir. Dəniz biosenozlarında B.m. öz xüsusiyyətlərilə ayrılır: suda həll olan üzvi maddələrin və metobolizmin məhsullarının (zülallar, polisaxaridlər, nuklein turşuları, fermentlər) olması biolin rolunu oynayır. B.m. biosenozun ayrılmaz hissəsi olub onu senoekosistemə (biogeosenoza) çevirir. BİOSENOTİK (SENOTİK) AMİL – mənbəyi yalnız ayrıca orqanizm, populyasiya, növ deyil, biosenoz orqanizmlərinin birgə fəaliyyətilə bilavasitə və vasitəli mühitə təsiridir.
sonuncudan əvvəlki mərhələsi. BİOSENOTOP – 1) ekosistemin abiotik tərkibi: biosenozların biotopu; ekotopun sinonimi 2) B.Q.İoqanzenə (1966) görə ekosistemin sinonimidir.
(oxşar) sahəsini tutan (yaşayan), bir-birilə və abiotik amillərlə müəyyən əlaqəsi ilə səciyyələnən bitki, heyvan və mikroorqanizmlərin məcmusu. Bioloji dövranda iştirakına görə B.-da əsas üç orqanizmlər qrupu ayırırlar: 1. avtotrof orqanizmlər (produsentlər)-qeyri-üzvi maddədən üzvi maddə əmələ gətirir. 2. Heterotrof orqanizmlər (konsumentlər). 3. redusentlər, orqanizmin parçalanmış qalıqları ilə qidalanan saprofitlər. Yerüstü biosenozların biokütləsini əsasən ali bitkilər (produsentlər) təşkil edir. Heyvanat aləminin (konsumentlər) biokütləsi yalnız 0,010-
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────── 56
0,001%-dir. Mikroqanizmlər və göbələklərin (redusentlər) biokütləsi bir qədər çox olur.
inkişafını və qismən onun demutasiyasını göstərən əlamətlər proqressiv, onun əks mənası isə reqressiv əlamətlər sayılır. Proqressiv əlamətlər: – Senoekosistemin ümumi quruluşunun və biohorizontlarının mürəkkəbləşməsi; – biokütlə və ölükütlənin, həmçinin onların ehtiyat enerjisinin artması; – fitosenozun məhsulunun biosenozun tənəffüsünə nisbətinin vahidə yaxınlaşması; – sinoekosistemlərdə məhsulun onun ehtiyatına nisbətinin azalması; – xarici mühitin səthindən və ehtiyatlarından maksimum istifadə olunması; – Daxili sistem və maddələr mübadiləsinin rolunun artması; – Senopopulyasiyaların, biosenozların və senoekosistemlərin davamlılığının artması.
ayrı biosenoz qrupları arasında xətt və ya keçid zolaq. Kəsgin, mozaik (bir-birilə sərhədlənən qrupların fraqment kompleksləri ilə), haşiyəli (bir və ya bir neçə keçid zolaqlarla və diffuz (qarışmış) sərhədlər ayırırlar. Sərhədlərin dəyişməsi ekoton suksessiya yolu ilə gedir. Bu zaman sərhədin dəyişməsi diffuz (keçid zolaq toxumla məskən salır) və ya frontal (vegetativ yolla artan dominantın sürünərək yayılması yolu ilə gedir). Bir çox biosenoz qrupların sərhədi insan fəaliyyətinin təsirilə pozulmuşdur. (antropogen sərhədlər).
dərəcəsi. Yarus və biohorizontlarda çətirlərin və kök sisteminin həm üfiqi sıxlığı, həm də şaquli sıxlığı təyin olunur. Faizlə ifadə olunur. Meşəlikdə bu termin çətirlərin birləşmə dərəcəsi adlanır. BİOSENOZLARIN AKUSTİKASI – havanın hərəkəti vaxtı (küləkli havada) yarpaq və budaqların əsməsi və ya tez-tez bir-birinə toxunması nəticəsində əmələ gələn səslərin dəyişməsi. Dominantlıq edən növün morfologiyası ilə sıx əlaqədardır. Məs. küləyin sürəti 3 m/s Yüklə 3,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|