45
chiqadi Pangeya II qit’asidagi bir necha
ulkan okeanlarning ochilishi, Yer
qobig`ining bu ulkan hududlarda kengayishi, boshqa hududlarda qadimgi Yapetus,
Tetis okeanlari maydoni qisqarishi bilan belgilanadi. Shunday ekan, Yerning
radiusi o’zgarmaydi.
Yer tarixini mezozoy va kaynozoy bosqichlari
geologik voqealarini
V.E.Xain davrlashtirgan. U Yer evolyutsiyasining quyidagi bosqichlarini ajratib
ko’rsatadi:
1. O’rta trias-o’rta yura. Pangeya II ning parchalanishidan oldingi
davr.
Triasga kelib paleozoydagi murakkab qit’a hosil qilish jarayonlari o’z
nihoyasiga yetdi va Pangeya II superqit’asining shakllanishi bilan yakunlandi. Bu
qitaning nomi Lavraziya deb ataladi. Unga Kimmeriya (Kavkazorti, Eron, Miziy),
Pomir, Janggang kichik qit’alar kelib qo’shilgan. Paleotetis
okeanining Lavraziya
tagiga surilishi, ayni shu davrda,
janubda Mezo-, Neotetisning ochilishi bilan
yakunlanadi. Keyinchalik Pangeya II ning parchalanishi bilan bog`liq bo’lgan
geologik hodisalar ham triasda boshlangan. Paydo bo’lgan bir qator rift tizimlari
bo’lg`usi yosh okeanlarning chegarasini va shaklini
shu davrdayoq belgilab
qo’ygan. Masalan, Sharqiy va G`arbiy Gondvana o’rtasidagi rift tizimi Atlantika
okeanining boshlang`ich bosqichiga to’g`ri keladi va triasda juda katta qalinlikdagi
cho’kindilar bilan to’la boshlagan. Tinch okeani hududida hosil bo’lgan yangi
okean litosferasi Pangeya II qit’alari tagiga faol qirg`oqlar orqali surilgan. Yura
davrida riftogenez jarayonlari Markaziy Atlantika okeanining to’la
ochilishiga
olib kelgan.
Dostları ilə paylaş: