Microsoft Word Esas-kitab+S+v+. doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
183 Özümdən soruram, bəs sən neylədin? Gör necə aldılar özündən səni! Niyə tapılmadı o qüdrət məndə, Verim qiymətini, verim hər kəsin? Saxsını almazla bir eyləyəndə, Günahkar sərrafdır, almaz neyləsin? Qorqud adamlara ad qoyanda da Əməli düşündü, Dəyəri gördü... Güvənib Dədədən aldığı ada Hər kəs o ad ilə ömrünü sürdü. Mən verə bilmədim, ay Qorqud Dədə, Doğru qiymətini burda hər kəsin (338, 524). Göründüyü kimi, şair poemanın baş qəhrəmanı olan müəllimin mənəvi ağrılarının təsviri zamanı Dədə Qorqu- dun ad verməsi motivindən insana qiymət verməyin ideal nümunəsi kimi istifadə etmişdir. Halbuki poema mövzusu etibarilə heç bir halda «Kitabi-Dədə Qorqud» eposu ilə bağlı deyildir. B.Vahabzadənin stalinizm repressiyalarının milli mənəviyyatda doğurduğu eybəcərliklərdən bəhs edən «İki qorxu» adlı poemasında (1988) da bir məqamda oxuyuruq: De, hara sığışar, hara ey zaman, Bu boyda təhqirə xalqın dözməsi - Dədə Qorqud kimi dədəsi olan Millətin özünə dədə gəzməsi (339, 568). «Dədə Qorqud» motivlərindən bədii fiqurlar (təsvir və ifadə vasitəsi) kimi istifadəyə istiqlal şairi X.R.Ulu- turkün «Adımız, soyadımız» poemasında da rast gəlirik. Ad və soyadlarımızda yaşayan doğmalıq və yadlıq məsə- 184 lələrindən bəhs edən poemada bir yerdə sənətkar Qorqud adını milli ruhun simvolları sırasında tərənnüm etmişdir: Siz ey adı kimi, soyadı kimi Bu doğma torpağa ögeyləşənlər! Babək qılıncından, Qorqud sözündən Üzeyir ruhundan uzaq düşənlər! Dərdimiz təkcə bir soyad olsaydı, Mən, bəlkə, yazmazdım bu qəmli şeiri(291, 242). Poemanın başqa bir yerində eposdakı adlar qəhrə- manlıq ruhunun ifadəsi kimi bəyan olunur: Bayqurd, Bamsı Beyrək, Bahadur, Buraz... Bunlar ər adları, ərən adları (291, 244). Yaxud: Gəlsin Dəli Domrul, Dəmirçioğlu Hər bir hüceyrəsi tufanla dolu (291, 244-245). Şair bu fonda Dədə Qorqudun advermə fəaliyyətini çox «zərif» şəkildə obrazlaşdırmışdır: 242 ad deyərəm mən, Başına tac qoyub vətən gülündən. Görünür, ad verən o Qorqud dədə Ən zərif duyğular dərmək istəmiş (291, 248). «Kitabi-Dədə Qorqud» mövzusunda yazılmış poe- malar N.Xəzri, B.Səhənd, A.Abdullazadə, Z.Yaqub, N.Kə- səmənli, T.Elçin, R.Təhməzoğlu və s. kimi sənətkarların yaradıcılığını əhatə edir. Bu sənətkarların yazdığı poema- larda «Dədə Qorqud» eposunun obraz və ideyalarının 185 müxtəlif bədii məzmun və formalarda təsviri ilə qarşıla- şırıq. «Kitabi-Dədə Qorqud» eposu, ümumiyyətlə, gör- kəmli şair, dramaturq N.Xəzrinin yaradıcılığında mərkəzi yerlərdən birini tutur. O, müxtəlif zamanlarda eposa müra- ciət edərək çox maraqlı əsərlər yaratmışdır. N.Xəzri yara- dıcılığı üçün «Dədə Qorqud» motivlərinin bədii növlərin monumental janrlarında işlənməsi səciyyəvidir: şair-dra- maturq bu mövzuda «Əfsanəli yuxular» adlı poema və iki dram əsəri («Torpağa sancılan qılınc» və «Burla Xatun» pyesləri) yazmışdır. Sənətkar «Əfsanəli yuxular» poeması üzərində bir neçə dəfə işləmiş və onu iki hissədən ibarət olmaqla «Azərbay- can» jurnalının 1971 və 1973-cü il nömrələrində çap etdir- mişdir (bax: 177; 178). Müəllif əsərin əvvəlində poemanın necə yaranması haqqında oxuculara belə məlumat vermişdir: «Ana» poeması üzərində işləyirdim. Məndə belə bir fikir doğdu: Bu gün, 20-ci əsrin qoynunda qürurla yaşayıb ömrü- nü başa vurmuş anamın mənəvi bacıları kimlər olmuşdur? Xəyalım uzaq əsrlərə getdi... Xatirimə Burla Xatın gəldi. Nü- şabə göz önümdən keçdi. Məhsətini düşündüm. Həcərin qəh- rəmanlığını xatırladım. Mənə elə gəldi ki, anam öz bacı- larının saf analıq duyğularını, qadın müdrikliyini, qadın şairanəliyini və qadın mərdliyini özündə cəmləşdirmiş və mənim əsrimə qədər gətirib çatdırmışdır. Onunçun da mən «Anamın bacıları» adı altında silsilə poemalar yazmaq fikrinə düşdüm. Azərbaycan mədəniyyətinin qədim və ədəbi abidəsi «Kitabi-Dədə Qorqud»a müraciət etdim. Burla Xatın göz önümdə canlandı. Onun təkcə oğlu Uruzun yolunda ke- çirdiyi ağlasığmaz kədər və iztirabların ağrısı elə bil bir əks- səda kimi mənim ürəyimdə səsləndi... Və «Əfsanəli yuxular» poeması yazıldı» (177, 55). Poema çox maraqlı quruluşa malikdir. İki hissəli əsə- rin hər bir hissəsi üç yuxudan ibarətdir. N.Xəzri əsərdə yu- 186 xu elementindən bədii vasitə kimi istifadə edərək onunla minillərin arxasında qalmış oğuz dünyasına daxil olur: Düşdü uzaqlara Arzumun yolu, Dinən uca dağlar, Gur sular oldu. Bir gecə yaşadım Yuxular dolu. Uzaq bir sahilə Çatdı yelkənim. Əsrlər ümmanı Ləpələndikcə... Qaldı nəğmə kimi Ömrümdə mənim. Yuxular gecəsi... Nağıllar gecəsi... (179, 51-52) Yuxular şairi müqəddəs inamlar və inanclar dünya- sına - sənətkarın şəxsiyyət və yaradıcılığında özünü qa- barıq xətt, aparıcı keyfiyyət kimi büruzə verən «inamlı insan» obrazının mənbəyinə doğru pərvazlandırır. Təsa- düfi deyil ki, N.Xəzri öz poeziyası ilə oxucularına daim nikbinlik - sabaha inam aşılayan sənətkar olmuşdur. Şairin həmkarı C.Novruz yazır ki, «əgər məndən Nəbi Xəzri ba- rədə soruşsaydılar, deyərdim ki, onun poeziyası inam poe- ziyasıdır... Mənə elə gəlir ki, əlinə qələm alıb yazmağa başlayanda ürəyində ilhamdan əvvəl, od-alovdan qabaq inam olub» (270, 4). Bu inam onun qəlbində - yaddaş dün- yasında, əslində, sənətkar hələ dünyaya gəlməzdən əvvəl olub; oğuz babalarının qan-gen yaddaşı nəsillərdən-nəsil- lərə ötürülərək şairə miras qalıb, bütün poeziyasına nik- binlik - xoş sabaha, qələbə dolu gələcəyə inam aşılayıb və Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|