Microsoft Word ett dissertasiya docx
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
22
1. stehsal françayzinqi. Hər hansı bir məhsulun hazırlanması texnologiyasına malik firma, həmin texnologiyanı digər bir müştəri-firmaya müəyyən ərazidə bu məhsulu istehsal etmək üçün verir. Bu metod daha çox alkoqolsuz içkilərin istehsalında istifadə olunur. Məsələn, Koka-Kola kompaniyası öz məhsullarının hazırlanması üçün lazımi texnologiyanı və konsenrtantları digər bir ölkədəki françayzi kompaniyaya təqdim edir və məhsulların istehsalının və satışının idarə olunmasıyla məşğul olur. Lakin bu halda ən vacib şərt məsələn, Bakıda istehsal olunan məhsulun San-Fransiskodakı məhsuldan fərqlənməməsidir. Təbii ki, məhsul istehsalında istehlaçıların regional fərqlərinin nəzərə alınması istisnadır. 2. Ticarət françayzinqi. Hər hansı bir aparıcı firma öz əmtəə nişanını digər bir firmaya müəyyən bir ərazidə realizasiya etmək üçün təqdim edir. Bu zaman françayzi məhsulun satışına qədər və satışdansonrakı xidmətləri öz üzərinə götürür. Françayzi məhsulları françayzordan alır və öz adından satır. Ticarət françayzinqinin özünəməxsus xarakteri françayzi şirkətin əmtəə satışı və xidmətlər göstərilməsində dar ixtisaslaşmaya malik olması ilə izah oluna bilər. Hal-hazırda bu tip françayzinq daha çox avtomobil şinlərinin satışında istifadə olunur. Əgər ə mtəə və xidmətlər əmtəə nişanı deyilsə onda bu tip taicarət françayzinq sayılmır [30]. 3. Xidmət sahəsinin françayzinqi. Bu sahə təqribən ticarət françayzinqində olduğu kimidir. Sadəcə əməkdaşlığın obyekti fərqlidir. Bu sahədə ilk addımı MakDonald kompaniyası atmışdır. Hal-hazırda dünyanı bir sıra ölkələrində xidmət françayzinqi əsasında çoxlu sayda restoran və qəlyanaltıların açıldığını qeyd etməliyik. Françayzi olmaq üçün icazə müxtəlif metodlarla əldə oluna bilər. Daha geniş yayılmış iki forma mövcuddur: Birbaşa françayzinq və master françayzinq. Birinci 23
halda françayzor franşizəni yerli sahibkara satır. Françayzor və françayzi arasında sıx əlaqələrin qurulması baxımında bu ən real variant hesab olunur. Lakin subyektlər arasında coğrafi baxımdan fərqlər mövcud olarsa bir sıra çətinliklər ortaya çıxa bilər. Bura ilk növbədə yerli səviyyədə françayzinin fəaliyyətinin izlənilməsində və köməklik göstərilməsində ortaya çıxan problemlərin mövcudluğunu aid etmək olar. ri kompaniyalar bu metoddan bir qayda olaraq müxtəlif bazarların öyrənilməsində geniş istifadə edirlər. Master françayzinq sistemində isə beynəlxalq kompaniya digər bir ölkə ə razisində yalnız bir iri françayzi kompaniyaya fəaliyyət göstərmək üçün icazə verir. Bu ölkədə françayzinq sisteminin qurulması, çoxlu sayda xırda kompaniyaların bu sistemə cəlb olunması, onların idarə edilməsi və ödənişlərin vaxtında həyata keçirilməsi işləri də bütünlükdə bu iri françayzi firmaya həvalə olunur.
Françayzinq sahəsində ən fəal şirkətlər ABŞ-ı təmsil edir.Yeri gəlmişkən françayzinqdən ABŞ-da ilk dəfə tikiş maşınlarının istehsalı ilə məşğul olan Zinqer kompaniyası istifadə etmişdir. XIX əsrin ortalarında Zinqer kompaniyası tikiş maşınlarının kütləvi istehsalına başlayır. Lakin bu maşınlara xidmət göstərilməsini və ehtiyyat hissələrlə təmin edilməsini mərkəzləşdirilmiş şəkildə həyata keçirmək praktiki cəhətdən qeyri-real idi. Buna görə də, kompaniya françayzinq sistemi yaradır. Maliyyə cəhətdən sərbəst firmalara tikiş maşınlarına xidmət göstərmək və ehtiyyat hissələrinin satışını təşkil etmək hüququ verilir. Eyni tipli sistem 1898-ci ildə General Motors şirkəti tərəfindən yaradılmışdır. Dilerlərə digər kompaniyaların məhsullarını satmağa icazə verilmirdi. Bundan başqa həmin firmalar françayzor kompaniyanın imicini qorumaq və xidmət səviyyəsini yüksəltmək üçün öz kapitallarını bu işə sərf etməliydilər. Avtomobil satışında françayzinq sistemindən hal-hazırda da istifadə olunur.
24
Koka-Kola, Pepsi, Seven-Ap və digər şirkətlər alkoqolsuz içkilər istehsalı və satışı sahəsində françayzinq sistemidən hər zaman səmərəlisenziya şəkildə istifadə etmiş və etməkdədir. XX əsrin 50-ci illərinə qədər françayzinq məhsul satışının və xidmətlərin genişləndirilməsinin effektli metodu hesab edilirdi. Bu ənənvi françayzinq və ya ilkin nəsil françayzinq hesab edilirdi [30]. ABŞ-da françayzinqin inkişafına güclü təkan verən hadisə 1946-cı ildə əmtəə nişanları haqqında qanunun qəbul edilməsi oldu. Artıq sahibkarlar qanunvericiliyin dəstəyi ilə, o qədər də böyük olmayan xərclər hesabına öz əmtəə nişanlarını digər kompaniyalara müəyyən şərtlər daxilində verir və bunun hesabına öz biznesini böyütmüş olurdu.
Françayzinqin çoxsəviyyəli sistemi Təhsil xidmətləri stirahət və əyləncə Restoran, kafe və qəlyanaltılar Tibbi və kosmetika xidmətləri Ev təsərrüfatı ilə bağlı xidmətlər Pərakəndə satış və s. istehsalçı-istehsalçı istehsalçı-topdansatış istehsalçı-pərakəndəsatış topdansatış-pərakəndəsatış pərakəndəsatış-pərakəndəsatış xidmətgöstərən-xidmətgöstərən
Şə kil 3. Françayzinqin istifadə sahələri və səviyyələri [30]. xtiyari növ biznesi franşizə sisteminə çevirmək olar. Beynəlxalq Françayzinq Assosasiyası françayzinqin tətbiq olunması mümkün olan 70 növ təsərrüfat sektorunu müəyyənləşdirmişdir [26]. Françayzinq bisnesin bir sıra sahələrində daha çox istifadə olunur ki, bunlara aşağıdakıları aid etmək olar - avtomobil sənayesi və avtoservis, biznesin təşkili və Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|