Microsoft Word final joint Opinion for aze 2012 Az docx
Yüklə 309,48 Kb. Pdf görüntüsü
|
19
qurumların nizamnamələrinə uyğun olaraq, tabe olduqları dini mərkəz və idarələrin razılığı ilə yaradılır. Göründüyü kimi, müqəddəs kitablar kurslarının (dərslərinin) dini qurumların nizamnamələrinə uyğun olması və dini qurum tərkibində bir sıra (yüksək) dini/təşkilati orqanın razılığının zəruriliyi tələbi din azadlığının tədris yolu ilə ifadəsi hüququna yolverilməz müdaxilədir, çünki bu, xüsusilə də dini qrupu “vahid rəhbərlik” altında fəaliyyət göstərməyə sövq edə bilər. 32 Bu tələb tədris vasitəsilə dini ifadə azadlığını, eləcə də A HK-nin 10-cu maddəsi və MSHBP-nin 19-cu maddəsi ilə qorunan ifadə azadlığını, o cümlədən, informasiya və ideyalar yaymaq hüququnu pozur. 33
ixtisaslar üzrə digər kadrlar hazırlanması üçün dini təhsil müəssisələri yalnız dini mərkəz və idarələr yarada bilərlər. Bu müddəa MSHBP-nin 18 (1)-ci maddəsi və demək olar ki, oxşar məzmunlu A HK-nin 9.1-ci maddəsində nəzərdə tutulan hər kəsin “öz dinini və ya etiqadını [...] təcrübədə və tədris zamanı ifadə etmək” hüququna müdaxilədir. Bu, dini mərkəz və idarələrin üzvü olmayan şəxslərin öz dinlərini ibadət və tədris yolu ilə başqaları ilə birlikdə ifadə etmək hüquqlarını faktiki olaraq pozmuş olur. Belə ki, bu məhdudiyyət demokratik cəmiyyətdə zəruri deyil. Bundan başqa, digər dini qurumların deyil, məhz dini mərkəz və idarələrin belə hüquqa malik olmasını anlamaq çətindir. Həmçinin, qeyri-dini qurumların ən azı başqa dini kadrları təlimatlandırmasına icazə verilməməsi başadüşülən deyil; bu mənada “dini kadrlar” termininin mənası sual olaraq qalır. Odur ki, bu müddəanın yenidən işlənməsi tövsiyə edilir. Dini qurumlar və icmalar 64. Bu məsələ 2-ci fəsildə “Azərbaycan Respublikasında dini qurumlar” adı altında əhatə edilib. Dini qurumların nizamnamələri, qeydiyyat və ləğvetmə prosesi də bu fəsildə müəyyən edilib. 65. Qanun dini qurumların müxtəlif kateqoriyalarını təqdim edir: 7-ci maddə dini qurum, 8-ci maddə dini icma, 9-cu maddə isə dini mərkəz və idarələr anlayışlarını təsbit edir. 66. Qanunun 7-ci maddəsinə əsasən, dini qurumlar idarələrlə təmsil olunurlar. Maddənin 2-ci bəndi isə müəyyən edir ki, dini qurumlar bu Qanuna “və təsdiq olunmuş nizamnamələrinə” müvafiq surətdə fəaliyyət göstərirlər. Bu müddəa dövlət orqanlarına lazımsız müdaxilə üçün geniş imkan açır. Qanunun 7-ci maddəsinin 2-ci bəndinin qeyd edilən məqsədi aydın deyil və bu tələbin nə üçün zəruri olması aydınlaşdırılmır. Dini qurumun öz nizamnaməsinə uyğun fəaliyyət göstərməsinin necə və ya kim tərəfindən qiymətləndirilməsi və ya təcrübənin bu səviyyəyə qədər məhdudlaşdırılmasına hansı ehtiyacın olması Qanunda öz əksini tapmayıb. Göründüyü kimi, bu
32 Bax: A HM, Metropolitan Bessarabia Kilsəsi və b. Moldovaya qarşı, ərizə N. 45701/99, Palata qərarı 13.12.2001, bənd 117 33 Muqayisə et: A HM, Metropolitan Bessarabia Kilsəsi və b. Moldovaya qarşı, ərizə N. 45701/99, Palata qərarı 13.12.2001 20
müddəa dövlətin dini qurumların fəaliyyətinə və muxtariyyətinə aşırı müdaxiləsinə şərait yarada bilər. Odur ki, bu bəndin daha aydın formada yenidən işlənməsi tövsiyə edilir. 67. Qanunun 7-ci maddəsinin 3-cü bəndinə əsasən, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən islam dini qurumları Qafqaz Müsəlmanları darəsinə öz fəaliyyətləri haqqında hesabat təqdim edirlər. Bu müddəa Qanunun 8-ci maddəsinin 2-ci bəndi (Azərbaycanda təşkilat məsələlərində islam dini icmaları Qafqaz Müsəlmanları idarəsinə tabedirlər) və Qanunun 9-cu maddəsinin 1-ci bəndi (Azərbaycan Respublikasında islam dini qurumları öz tarixi islam dini mərkəzində - Qafqaz Müsəlmanları darəsində birləşirlər) ilə birgə analiz edilməlidir. Bundan başqa, Qanunun 8-ci maddəsinin 3-cü bəndi müəyyən edir ki, islam dininə aid ibadət yerlərinə rəhbərlik edən din xadimləri Qafqaz Müsəlmanları darəsi tərəfindən təyin edilir. Başqa sözlə, Qanun bütün islam dini qruplarının və ya qurumlarının, həmçinin onların din xadimlərini təyin edən vahid təşkilati qurumun - Qafqaz Müsəlmanları darəsinin rəhbərliyi altında fəaliyyət göstərməsini tələb edir. 68. Düşüncə və vicdan azadlığı, eləcə də din və ya etiqad seçmək azadlığı tam şəxsi azadlıqlar sayılsa da, kollektiv qurumun da dini ifadə etmək və tətbiq etmək hüququ qorunduğundan dini azadlıq hüququ təkcə fərdi deyil, həmçinin kollektiv ölçüyə malikdir. 34 Dini və ya etiqadı ifadə etmək və ya tətbiq etmək üçün toplaşmaq kimi kollektiv hüquq daha sonra A HK-nin 11-ci və MSHBP-nin 21-ci maddəsi ilə müdafiə edilir. Bu müddəalar o gözləntini əhatə edir ki, dindarlar dövlətin özbaşına müdaxiləsi olmadan sərbəst birləşə bilərlər. 35 Avropa nsan Hüquqları Məhkəməsi vurğulayıb ki, A HK-nin məqsədləri baxımından din azadlığı prinsipi dövlətin “dini etiqadların qanunliyini və ya həmin etiqadların ifadə yollarını” qiymətləndirməsini istisna edir. 36
deməkdir. 37
69. Başqa sözlə, dövlət hər hansı dini məzhəbə mənsub olan fərdi üzvlərdən və ya qruplardan konkret dini orqanın və ya qurumun üzvü olmasını, yaxud onların nəzarəti altında olmasını tələb edə bilməz. Amma Qanunun qeyd edilən müddəaları hazırda məhz buna imkan verir və bu səbəbdən, Qanundan çıxarılmalıdır. 70. Onun əksinə olaraq və beynəlxalq standartların əksinə olmayaraq, Qanunun 8-ci maddəsinin 2-ci bəndi Qafqaz Müsəlmanları idarəsinə tabe olan islam dini icmalarının vəzifəsi ilə “qeyri- müsəlman dini icmalarının Azərbaycanda və xaricdə fəaliyyət göstərən dini mərkəzlərə (idarələrə) tabe olmaq və tabeliyini dəyişdirmək hüququ var” müddəasındakı hüququ arasında nəticə etibarilə fərq qoyaraq, qeyri-islam dini qurumlarının “Azərbaycanda və xaricdə fəaliyyət göstərən dini mərkəzlərə (idarələrə) tabe olmaq və tabeliyini dəyişdirmək” hüququna (vəzifəsinə deyil) təminat verir.
34 Bax: A HM, Metropolitan Bessarabia Kilsəsi və b. Moldovaya qarşı, ərizə N. 45701/99, Palata qərarı 13.12.2001, bənd 114 35 Əvvəlki, bənd 117 36 Əvvəlki, bənd 117 37 Əvvəlki Yüklə 309,48 Kb. Dostları ilə paylaş:
|