9
maddəsi barədə BMT-nin nsan Hüquqları Komitəsinin 22 saylı Ümumi Şərhinə istinad
edilib.
18.
MSHBP-nin 18 (1)-ci maddəsinə əsasən, hər kəs düşüncə, vicdan və din azadlığı
hüququna malikdir. Bu hüquqa özü seçdiyi dinə və əqidəyə malik olmaq və ya öz istədiyi
dini və əqidəni qəbul etmək azadlığı və öz dininə və əqidəsinə həm təkbaşına, həm də
başqaları ilə birlikdə, açıq və ya özəl qaydada etiqad etmək, ibadət etmək, dini və
mərasim ayinləri və təlimini yerinə yetirmək azadlığı daxildir. 18 (2)-ci maddəyə əsasən,
heç kim öz seçiminə görə dininə və əqidəsinə malik olmaq və ya onları qəbul etmək
azadlığına xələl gətirən məcburiyyətə məruz qalmamalıdır. 18 (3)-cü maddəyə əsasən, öz
dininə və ya əqidəsinə etiqad etmək azadlığına yalnız qanunla müəyyən edilən və ictimai
təhlükəsizliyin, asayişin, sağlamlığın və əxlaqın, digər şəxslərin əsas hüquq və
azadlıqlarının mühafizəsi üçün zəruri olan məhdudiyyətlər qoyula bilər. Nəhayət 18 (4)-
cü maddəyə əsasən, hazırki Paktda iştirak edən dövlətlər valideynlərin və müvafiq
hallarda qanuni qəyyumların öz uşaqlarına öz əqidələrinə uyğun olaraq dini və mənəvi
tərbiyə vermələrinin təmin olunması azadlığına hörmətlə yanaşmağı öz öhdələrinə
götürürlər.
19.
A HK-nin 9 (1)-ci maddəsi müəyyən edir ki, hər kəsin fikir, vicdan və din azadlığı
hüququ var; bu hüquqa öz dinini və ya əqidəsini dəyişmək azadlığı, öz dininə və ya
ə
qidəsinə həm təkbaşına, həm də başqaları ilə birlikdə etiqad etmək və açıq, yaxud şəxsi
qaydada ibadəti, təlimləri, dini və mərasim ayinlərini yerinə yetirmək azadlığı daxildir.
9(2)-ci maddədəki məhdudlaşdırma müddəasına görə, öz dinini və ya etiqadını ifadə
etmək azadlığı yalnız ictimai asayiş maraqları naminə, ictimai qaydanı, sağlamlığı, yaxud
mənəviyyatı qorumaq üçün və ya digər şəxslərin hüquq və azadlıqlarını müdafiə etmək
üçün qanunla nəzərdə tutulmuş və demokratik cəmiyyətdə zəruri olan məhdudiyyətlərə
məruz qala bilər.
B.
Azə
rbaycan Konstitusiyasının müvafiq müddə
aları
20.
Konstitusiyanın 7-ci maddəsinə əsasən
5
, Azərbaycan dövləti demokratik, hüquqi,
dünyəvi, unitar respublikadır. 18 (1)-ci maddəyə əsasən, Azərbaycan Respublikasında din
dövlətdən ayrıdır. Bütün dini etiqadlar qanun qarşısında bərabərdir. 18 (2)-ci maddəyə
ə
sasən, insan ləyaqətini alçaldan və ya insanpərvərlik prinsiplərinə zidd olan dinlərin
(dini cərəyanların) yayılması və təbliği qadağandır.
18 (3)-cü maddəyə əsasən, dövlət
təhsil sistemi dünyəvi xarakter daşıyır.
ya Etiqad Azadlığı ilə bağlı Qanunvericiliyin Araşdırılması barədə Bələdçi. 2004-cü ilin iyununda Venesiya
Komissiyasının 59-cu Plenar Sessiyasında qəbul edilib, CDL-AD (2004) 028
5
Konstitusiyanın mətnini bu mənbədən oxumaq olar:
http://www.unhcr.org/refworld/pdfid/4d4828112.pdf
10
21.
Konstitusiyanın 25-ci maddəsi hamının qanun və məhkəmə qarşısında bərabərliyi
prinsipini təsbit edir. Bu maddənin 3-cü bəndinə əsasən, dövlət, məsələn, irqindən,
milliyyətindən, dinindən, dilindən, cinsindən, mənşəyindən, əqidəsindən asılı olmayaraq,
hər kəsin hüquq və azadlıqlarının bərabərliyinə təminat verir. nsan və vətəndaş
hüquqlarını və azadlıqlarını bu əsaslara görə məhdudlaşdırmaq qadağandır. Venesiya
Komissiyası Azərbaycan Konstitusiyası barədə əvvəlki rəyində həmin maddəyə əlavə
edilən qeyd edilən əsaslara görə hər hansı şəxsə imtiyazlar verilməsi və ya güzəştlərdən
imtina edilməsini qadağan edən iki yeni bəndin (4 və 5-ci bəndlərin) zəruriliyini sual
altına alıb.
6
22.
Konstitusiya ilə qorunan digər əsas hüquqlara şərəf və ləyaqətin müdafiəsi hüququ
(maddə 46), fikir və söz azadlığı (maddə 47), vicdan azadlığı (maddə 48), sərbəst
toplaşma azadlığı (maddə 49), məlumat azadlığı (maddə 50), (assosiasiyalarda) birləşmək
hüququ (maddə 58) daxildir.
23.
nsan hüquqlarını qorumaq sahəsində dövlətin pozitiv öhdəliyi “qanunvericilik, icra və
məhkəmə hakimiyyəti orqanları”na həvalə edilib (maddə 71). Həmin maddənin 4-cü
bəndinə əsasən, “heç bir halda heç kəs din, vicdan, fikir və əqidəsini açıqlamağa məcbur
edilə bilməz və bunlara görə təqsirləndirilə bilməz”.
24. Konstitusiyanın 76 (2)-ci maddəsinə əsasən, vətəndaşların əqidəsi həqiqi hərbi xidmət
keçməyə ziddirsə, qanunla müəyyən edilmiş hallarda həqiqi hərbi xidmətin alternativ xidmətlə
ə
vəz olunmasına yol verilir.
25. Konstitusiyanın 79-cu maddəsinə əsasən, heç kəs Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyasına və ya qanunlarına zidd vəzifələrin icrasına məcbur edilə bilməz.
26. Konstitusiyanın 12 (1)-ci maddəsinə əsasən, insan və vətəndaş hüquqlarının və
azadlıqlarının təmin edilməsi dövlətin ali məqsədidir. 12-ci maddənin 2-ci bəndinə əsasən, bu
Konstitusiyada sadalanan insan və vətəndaş hüquqları və azadlıqları Azərbaycan Respublikasının
tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə uyğun tətbiq edilir.
V.
Qanunun analizi
27. Analiz şərh və tövsiyələrin edilməsinin zəruri olduğu maddələr üzərində aparılacaq.
6
Venesiya Komissiyası. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əlavə və dəyişikliklər Layihəsi barədə Rəy,
Venesiya Komissiyasının 78-ci Plenar iclasında qəbul edilib (Venesiya, 13-14 mart 2009, CDL-AD(2009) 10