4
I.
Giriş
1.
6 iyun 2012-ci il tarixli məktubu ilə Avropa Şurasının Parlament Assambleyasının Üzv
Dövlətlərin Vəzifə və Öhdəliklərinə Əməl Edilməsi üzrə Komitəsinin Sədri sonuncu dəfə
2011-ci ildə əlavə və dəyişikliklər edilmiş “Dini etiqad azadlığı” haqqında Azərbaycan
Respublikasının qüvvədə olan Qanununa rəy verməklə bağlı Venesiya Komissiyasına
müraciət edib.
2.
Venesiya Komissiyası xanım Herdis Thorgeirsdottir ( slandiya adından üzv) və cənab
Vladimir Djerici (Serbiya adından əvəzedici üzv) məruzəçilər qismində təyin edib.
Venesiya Komissiyası ATƏT/DT HB-ni Qanunun qiymətləndirilməsinə yardım etməyə
dəvət edib. Onlar Qanunun hakimiyyət orqanları tərəfindən təqdim edilən tərcüməsindən
(CDL-REF (2012) 030) yararlanıblar. Məruzəçilər Qanunun ingilis dilinə tərcüməsinin
tam mənada mükəmməl olmadığını müşahidə ediblər. Odur ki, tərcümədən doğan
səhvlərin də olması mümkündür.
3.
Hazırki Rəy Qanunun əhatə dairəsi və Azərbaycan Konstitusiyasının müvafiq müddəaları
ilə məhdudlaşır. Rəydə digər qanunvericilik aktları, məsələn, Azərbaycan Cinayət və
nzibati Xətalar Məcəlləsinin ölkədə din və ya etiqad azadlığına təsir göstərə və ya
məhdudiyyətlər yarada biləcək müddəaları təhlil olunmur.
4.
Venesiya Komissiyası Azərbaycandakı mövcud dini durumdan məlumatlıdır. Komissiya
hakimiyyət orqanlarının din azadlığı prinsipini tanımasını qiymətləndirir. Bununla belə,
bu, Venesiya Komissiyasını Qanunun spesifik müddəalarını beynəlxalq insan hüquqları
standartları çərçivəsində təhlil etməkdən azad etmir.
5.
ATƏT/DT HB və Venesiya Komissiyası vurğulayır ki, burada qeyd edilən Rəy
ATƏT/DT HB və ya Venesiya Komissiyasının gələcəkdə bu məsələ ilə bağlı verə
biləcəyi digər rəy və ya tövsiyələrə münasibətdə qəti mövqeni formalaşdırmır.
6.
Azərbaycan Hökuməti ATƏT/DT HB və Venesiya Komissiyasının Dini etiqad azadlığı
haqqında Qanuna verdiyi Birgə Rəy layihəsinə öz şərhini bildirib (bax: CDL (2012) 073).
7.
Hazırki Rəy məruzəçilərin şərhləri əsasında tərtib edilib. 11 oktyabr 2012-ci ildə Rəy
Venesiya Komissiyasının Əsas Hüquqlar üzrə Alt Komissiyasında müzakirə edilib və
Venesiya Komissiyasının 92-ci Plenar iclasında qəbul edilib (12-13 oktyabr 2012-ci il).
II.
Ümumi mə
lumat
5
8.
31 yanvar- 2 fevral 2012-ci ildə Parlament Assambleyasının Monitorinq Komitəsinin
həmməruzəçiləri monitorinq prosesi çərçivəsində Bakıya faktaraşdırıcı missiya səfəri
təşkil ediblər.
1
9.
Onlar məlumatlanıblar ki, 2010-cu ilin iyununda Dini etiqad azadlığı haqqında Qanuna
edilmiş əlavə və dəyişikliklər əvvəllər qeydiyyatdan keçən bir sıra dini icmaların təkrarən
qeydiyyatdan keçmək vəzifəsini müəyyən edib.
10.
rqçilik və Dözümsüzlüyə qarşı Avropa Komissiyası ( DAK)
2
2011-ci ilin martında dərc
olunan sonuncu hesabatında qeyd edib ki, məhdudlaşdırıcı müddəalar və təcrübə artırılıb
və bir sıra dini icmalar təkrarən qeydiyyatdan keçə bilməyiblər. Ərizələri hələ də
baxılmayan icmalar öz dini fəaliyyətlərini həyata keçirib-keçirməyəcəklərinə əmin
olmadıqlarından hüquqi qeyri-müəyyənlik vəziyyətində qalıblar.
11.
Sözügedən Qanuna qəbul edildiyi tarixdən etibarən 10 dəfə əlavə və dəyişikliklər edilib;
sonuncu əlavə və dəyişiklik 2011-ci ilin iyulunda olub.
III.
Qısa icmal və tövsiyələr
12.
2011-ci ildə əlavə və dəyişikliklər edilmiş Dini etiqad azadlığı haqqında Qanun bir sıra
məqamlarda beynəlxalq standartlara zidd olan hüquqi çərçivə müəyyən edir və bu
standartlara uyğun gəlməsi üçün yenidən nəzərdən keçirilməlidir.
13.
Dövlətin geniş mülahizə sərbəstliyinə malik olması tanınsa da, bu insan hüquqları ilə
bağlı dəyərlərin mahiyyətinə xələl gətirməyə icazə sərbəstliyi kimi şərh edilməməlidir.
Düşüncə, vicdan, din və etiqad azadlıqları “demokratik cəmiyyət”in əsaslarından biridir.
3
14.
Göründüyü kimi, Qanunda beynəlxalq standartlara zidd olan bir sıra yetərincə
məhdudlaşdırıcı müddəalar mövcuddur. Qanunun əhatə dairəsi və din və vicdan
azadlığının benefisiarları kimi əsas məsələləri tənzim edən müddəalarından başqa,
qeydiyyat, dini icmaların muxtariyyəti və ləğvi, vicdanlı etiraz, dini təbliğat məsələləri,
dini materialların dərci və yayılması beynəlxalq standartlara cavab vermək üçün yenidən
işlənməlidir. Eləcə də, Qanun qarışıq terminologiyaya malikdir və bu hal Qanunun
özbaşına şərhinə və tətbiqinə gətirib çıxara bilər.
1
AS/Mon(2012) 05 rev
2
DAK-ın Azərbaycanla bağlı hesabatı, qrçilik və Dözümsüzlüyə qarşı Avropa Komissiyası, CR(2011)19, 23 mart
2011-ci ildə qəbul edilib
3
A HM, Kokkinakis Yunanıstana qarşı 25 may 1993-cü il qərarı, A Seriyaları, N 260-A, səh. 17, bənd 31