Fuad Məmmədov
582
dır, şəxsiyyətin şüurlu istəkləri və ideallarının həyata keçirilməsidir. Xoş-
bəxtlik - yalnız uğur deyil. Ona nail olma alicənablıq, xeyirxahlıq və insan-
lara xidmət ilə, öz arzuları və idealları uğrunda mübarizə aparmaq, şüurlu
kompromisə getmək bacarığı ilə şərtlənir. İnsanın və onun yaxınlarının sağ-
lamlığı şərti ilə mükəmməl insan xoşbəxtliyini daxili gözəllik, pozitiv xa-
rakter, vicdan və düzgünlük, məhəbbət, dostluq və sədaqət kimi keyfiyyət-
lər olmadan təsəvvür etmək çətindir. Xoşbəxtliyin ən mühüm meyarları –
möhkəm və firavan ailə, sevimli peşə və iş, doğmaların və dostların etima-
dıdır. Həyatdan fərəhlənmək, hər şeydən zövq almaq, inandırmaq bacarığı,
başlanğıcını ailədən götürən insanın düzgün həyat fəlsəfəsindən daha çox
asılıdır. Ailədə düzgün tərbiyə və təhsilin nəticəsi olan anadangəlmə mədə-
ni keyfiyyətlər də böyük rol oynayır ki, bunlar zamanla genetik səviyyəyə
keçir, və insanın müəyyən qabiliyyətləri, mədəni dəyərləri və üstünlüklərin-
də ifadə olunur. Xoşbəxtlik üçün həyatda şüurlu və aydın məqsəd, maddi ri-
fah, öz potensialını reallaşdırmaq imkanı və cəmiyyətdə layiqli yer tutmaq
da lazımdır. Buna görə də xoşbəxtlik, şübhəsiz, əlverişli mədəni mühitin və
sosial ədalətin olması ilə bağlıdır. O nəinki insanın anadangəlmə mədəni
keyfiyyətləri və qabiliyyətlərini, həm də bilikləri və müdrikliyini, inadlı
əməyini, kamilləşmə cəhdini, inamı və dözümünü, iradəsi və məsuliyyətini,
azadlığı və cəsurluğunu, vətəndaş özünüdərkini, həmçinin ətrafdakılar tərə-
findən məhəbbət, hörmət, anlaşılma və dəstək tələb edir. Beləliklə, xoşbəxt-
liyə gedən yol insanın bilikləri, bacarıqları, mütəşəkkilliyi, mənəviyyatı və
yaradıcı fəaliyyətini nəzərdə tutan yüksək ruhi mədəniyyətdən keçir.
Məhəbbət - enerji mənbəyi kimi
Nəyə isə nail olmağı çox güclü istəmə, müəyyən işə məhəbbət, düzgün
seçilmiş yol və gərgin zəhmət şərti ilə, müvəffəqiyyət qazanmağın lokomoti-
vinə çevrilir. Lakin öz inkişafında uğur qazanmaq mütləq ətrafdakıların
maraqları və gözləmələri, altruizm kimi həyati vacib prinsipin gözlənilməsi
ilə əlaqədardır. İnsanlara məhəbbət ən mühüm energetik amil, qarşılıqlı an-
laşma və ən müxtəlif problemlərin uğurlu həlli şərtlərindən biridir. Con
Templton hesab edir ki, məhəbbət – həyatın kvintessensiyası (cövhəri),
onun ən böyük bəxşişidir, fikirlər, sözlər və hərəkətlər formasında ətrafda-
kılara məhəbbət bəxş etmək isə - hüsn-rəğbətin, xeyirxahlığın, dəstək olma-
nın, qayğı və mərhəmətin təbii təzahürüdür. O, məhəbbəti – bizə xeyirxah-
lığı çəkib gətirən və “kainatın öz təsir qüvvəsinin harmonik axınına” çevri-
lən cazibə qüvvəsi kimi nəzərdən keçirir. Məhəbbətin – “Eros” (romantik
məhəbbət), “Stroq” (ailə üzvlərinə məhəbbət), “Aqape” (altruistik məhəb-
bət) kimi qədim yunan təriflərini təhlil edərək Templton insanlara qarşı
İdarəetmə mədəniyyəti
583
humanist məhəbbət kimi, bəşəriyyətin bütün dinlərində sülh, qarşılıqlı an-
laşma və inkişaf əldə etmək üçün ən qiymətli hesab edilən, Allahdan gələn
şərtsiz məhəbbət olan “Aqape”ni ayırır. İnsanlara belə məhəbbət nə qədər
çox bəxş edilirsə, o daha da artır. Bununla bərabər insanlara qarşı məhəb-
bətin ən yüksək təzahürü və ən ali dini dəyər
insanın maariflənməsidir ki,
əldə etdiyi elmi biliklər vasitəsilə ona mədəniyyətin həyati gücünü verir.
Digər ruhi dəyər – insanı ilahi müdrikliyə yaxınlaşdıran elmi fəaliyyətdir.
Lakin elmin dəyər şərti qazanılan biliklərin insanlar arasında yayılmasıdır.
Erazm Rotterdamski deyir: “İşıq bəxş et və qaranlıq öz-özünə yox olacaq”.
Vaxtın idarə edilməsi
Özünü idarə etmənin və bütövlükdə insanın həyat fəaliyyətinin ən mü-
hüm resursu vaxtdır. Özünüidarə mədəniyyəti strateji düşünmək qabiliyyə-
tini, vaxtı əhəmiyyətsiz şeylərə sərf etməməyi və böyük məqsədlər forma-
laşdırmağı, öz həyat fəaliyyəti prioritetlərini müəyyənləşdirməyi bacarmağı
tələb edir. Öz fəaliyyətinin elmi təşkili yolu ilə daha yüksək nəticələrə, mü-
asir elmin nailiyyətlərindən istifadə hesabına daha yüksək əmək məhsuldar-
lığına nail olmaq üçün vaxtdan səmərəli istifadə etmək lazımdır. Hesiod de-
yirdi: “Öz vaxtına sahib olmağı bacaran kəs həqiqətən böyük adamdır.”
Vaxtın dəyərini qeyd edən Çarlz Darvin deyirdi ki, “vaxtın bir saatını hədər
yerə keçirməyə cəsarət edən adam – həyatın dəyərini hələ dərk etməmiş-
dir”. Vaxt – hər biri geriyə dönmədən həyatımızdan gedən anlardan ibarət-
dir. Buna görə də vaxt resursunu idarə etmək bacarığı həyati zərurətdir. Hə-
qiqi məhəbbəti olduğu kimi, vaxtı da heç bir pulla almaq mümkün deyil.
Sadəcə onu öz maraqlarında düzgün idarə etməyi öyrənmək lazımdır. Vaxtı
mədəniyyətin entropiyası prizmasından nəzərdən keçirərək hiss etmək çətin
deyil ki, vaxtın dəyəri onun məhdudluğunda və dönməzliyindədir. Həyatda
hər bir insana müəyyən vaxt müddəti ayrılmışdır. Bu müddət ərzində öz ar-
zunu həyata keçirmək, özünü təsdiq etməyə müvəffəq olmaq, şəxsiyyət ol-
maq, özünə, ailəsinə və digər insanlara fayda və sevinc gətirən mənalı, ma-
raqlı, yaradıcı həyat qurmaq, harmonik bəşəri həyat prosesinə əlindən gələn
töhfəni vermək lazımdır. Situasiyanın tələblərindən asılı olaraq, bizə hər
gün fəaliyyətimizin prioritetlərini yenidən nəzərdən keçirmək lazımdır. Con
Templton jurnal məqalələrindən birinə istinad edərək, obrazlı olaraq, yaşa-
nan hər bir günü, faydalı və yaradıcı işlərə sərf etmək lazım olan 86400 sa-
niyəli “bank” bileti şəklində təsəvvür edir. İstifadə olunmayan saniyələr er-
təsi günün hesabına keçməyərək, həmişəlik yox olurlar, geriyə isə - yol
yoxdur. Buna görə də sağlamlıq, müvəffəqiyyət, xoşbəxtlik və öz həyat fəa-
liyyətində konkret nəticələr əldə etmək üçün onları səmərəli istifadə etmək