Microsoft Word fuattez doc
Yüklə 31,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
64 olduğunca doğadaki gibi çizilmeye çalışılmıştır. Şematik üslupta ise figürler basitçe çizgisel olarak gösterilmiştir. Anadolu mağara ve kaya resimlerinde ana konuyu av oluşturmaktadır. Av büyüsü olarak yorumlanan bu resimlerde genel amaç hayvanlar üzerine egemenlik kurmaktır. Dolayısıyla tarih öncesi mağara resimlerinin estetiğinden daha çok, etkinliği ön plandadır. Resimler mağara sakinlerinin ilkel düşüncelerini yansıtmaktadır. Kaya üzerinde resimler şüphesiz sembolik bir anlamı vardır. Bu figürlerin bazılarını tam olarak anlaşılamasa bile sanatçının insan inançlarını basit bir şekilde anlatmayı denediği görülmektedir. Kompozisyonlar genelde küçük boyutlu ve dağınık olmasına karşın figürler arasındaki oran ve uyum beceriklidir. Şematik düzenleme Mezolitik ve Neolitik Dönem’de değil aynı zamanda üst Paleolitik’in son aşamalarında da vardır. Konu bakımından Latmos ve Borluk vadisi resimleri burada da farklılık göstermektedir. Hiçbir hayvan figürünün bulunmadığı Latmos resimlerinin av ile ilişkili olmadığı açıktır. Gerek teknikleri ve gerekse işledikleri konular ile bu iki merkez Anadolu mağara resim sanatında ayrıcalıklı bir yere sahiptirler. 2.2. NEOL T K DÖNEM RES M SANATI: Anadolu Neolitik Dönem resim sanatında Çatalhöyük duvar resimleri önemli bir yer tutmaktadır. Anadolu platosunda bulanan Çatalhöyük Konya’nın 52 km. güney doğusunda, çarşamba çayının kenarında bulunmaktadır. Höyük, adını kuzey ucundaki çatallanan yoldan almaktadır. 92 Çift höyükten oluşan Çatalhöyük’ün esas höyüğü doğudakidir. 13 hektarlık bir alanı kaplayan 450 m. uzunluğunda 275 m. genişliğinde bir ovaldir. Ovanın şimdiki seviyesinden 17.5 m. yüksekliğinde olmasına karşın Neolitik Çağ dolgusunun 19 m. ve daha fazlası olduğu düşünülmektedir. Bazı tabakalarda yapıların duvarlarının 2 m.ye kadar korunduğu görülmektedir. 93 Çatalhöyük 92 Mellaart 2003, 9. 93 Mellaart 2003, 13. 65 Neolitik Dönem’de, kapladığı alan olarak hem Anadolu’da hem de Ortadoğu’daki en büyük yerleşmedir. 94 M.Ö. 6500-5650 yıllarında iskan gören höyükte bin yıla yakın bir süreyi kapsayan on iki yapı katı düzenli ve kesintisiz bir kültür gelişimini yansıtır. VIA tabakasından sonraki geç yapı katlarında tespit edilen ciddi tadilat gerektiren yıkıcı yangınlar nedeniyle zaman aralıklarının kısa olduğu anlaşılmaktadır. Mimari şaşılacak derecede kalıplaşmıştır. Herhangi bir yapı katında bile planlı bir yerleşme olduğu anlaşılmaktadır. Dikdörtgen planlı, olabildiğince dik ve düzgün kenarlı olan evler, ailelerin ihtiyacına göre planlanmıştır. Depo gibi ikincil mekanlar gereksinime göre ana odanın çevresinde inşa edilmiştir. Çatalhöyük’ün mimarisinde girişler damdandır ve yer seviyesinden giriş yoktur. Bunun birincil nedeni savunma için olmalıdır. Burada masif bir duvar örmek yerine yerleşme damdan girilen evlerin ve siloların kesintisiz devam eden dış duvarları ile çevrilidir. 95 Çatalhöyük’te kerpiçten olan yapıların kendi duvarları vardır ve diğer yapılarla çevrelenmiştir. Bu yapı sistemi sayesinde müstakil yapılardan daha uzun süre dayanmaktadır. Odalardaki iç mimari öğeler, duvarlar, tabanlar ve tavanlar bugünde kullanılan ve yörede ak toprak adı verilen beyaz ince ve yapışkan bir kil tabakasıyla kaplıdır. Duvardaki sıva katmanlarını saymak olanaklıdır. Bu sıva katmanları yapı katları arasında farklıklar göstermektedir. 96 Kabartma ve resimlerle süslü olan Çatalhöyük duvarları üç yatay kuşaktan oluşmaktadır. Orthostat kabul edilebilecek olan alt kuşak ya düz renktir ya da geometrik motiflerle bezenmiştir. Orta kuşak asıl betimleme alanı olup, desenler ve figürlerle süslenmekte ve kısmen alt kuşağa doğru yönelmektedir. Üst kuşak bezemesizdir. Geometrik motiflerden oluşan resimler hiç kuşkusuz kumaş ve halı dokumalarını örnek almaktadır. Bu durum sadece Çatalhöyük ve çevresi için geçerli değildir, aynı şekilde 94 Mellaart 1962, 42, 57. 95 Mellaart 1988, 75. 96 Mellaart 2003, 48. 66 bugün bile Türkiye’nin her yerinde görülebilmektedir. Bu resimlerin, duvara asılmış halıları taklit ettiği kabul edilmektedir. 97 Süslemeleri tapınaklara göre çok daha sade olan evlerde bezeme, ana platformun ve kuzeydoğu köşedeki küçük platformun üzerinde yer alan 60-80 cm. enindeki alt şerit ile sınırlıdır. Daha geniş olan orta şerit nadiren boyanmış üst şerit ise hiçbir zaman bezenmemiştir. Evlerde genellikle kırmızının birkaç tonuyla boyanmış düz panolar görülmektedir. Geometrik desenler ile el ayak baskıları nadir olarak görülür. Doğa betimleri tapınaklara özgü olmasına karşın iki evde de karşılaşılmıştır. E.VI.B.44 numaralı evin merkezi panosunda kuşlar yer almaktadır. E.VI.B.66 numaralı evde ise ortak merkezli daireler ile yıldızlar yapılmıştır. Kısmen daha sağlam ele geçmiş olan alt tabakalarda duvarların boyanmasının yaygın bir gelenek olduğu anlaşılmaktadır. Evlerde ve tapınaklarda karşılaşılan diğer bir bezme şekli ise stilize edilmiş boğa başlarıdır (bukranium). Yabani boğaların (Bos primigenius) alın kemiği ile boynuzları kerpiç dikmenin üzerine birleştirilerek oluşturulmuşlardır. Birkaç evde bulunmuş olan bu başlar olasılıkla koruyucu bir simge olarak ana platformun kenarına yerleştirilmişlerdir. Hiçbir evde tek bir parça halinde bulunamamış olmalarına rağmen tapınaklarda çok sayıda boğa başlı dikme sağlam olarak ele geçmiştir. Olasılıkla evlerde tek bir boğa başlı dikme bulunurken tapınaklarda ise bir sıra halinde bazen boyalı dikmeler bulunmaktadır. VI.B.1 numaralı tapınağın kuzey duvarının alt panosunda ilginç bir resim yer almaktadır. 1 m. uzunluğunda 71 cm. yüksekliğindeki panoda bir yapı cephesinin altında bir dizi insan kafatası ve kemiği betimlenmiştir. Devetüyü renginde zemin üzerine kırmızı ve beyaz boya ile beş sütunla ayrılan dört semerdamlı yapı çizilmiştir. Ölü insanların bu yapı içinde oldukları anlatılmaya çalışılmıştır. Resmedilen yapı cesetlerin yerleşme içine gömülmeden önce yumuşak dokularının çürümesi için bekletilen mekan olmalıdır. Yapılan analojiler sonucunda bu yapının benzerleri günümüzde Konya’nın kuzeyindeki Eber gölü çevresindeki bataklık alanlarda yapılan sazdan kulübelere benzedikleri saptanmıştır. Bunun yanı sıra Mısır’da Hanedanlar 97 Bingöl 1997, 9. Yüklə 31,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|