323
gördüğümüz yelpaze Hellen sanatında karşımıza çıkmamaktadır.
611
Karaburun II’deki
kline sahnesinin Akhaemenid dünya ile ilişkide olduğu açıktır.
612
Özellikle Anadolu-
Pers mezar stellerinde bu ilişki rahatlıkla kurulabilmektedir. Hellen sanatında genellikle
yataklar üzerine uzanmış pek çok davetlinin betimlendiği ve birkaç hizmetkarın eşlik
ettiği kline sahnelerinde bulunmaktadır. Batı Anadolu örneklerinde Karaburun II’de
olduğu gibi tek bir yatak üzerindeki tek bir kişinin etrafında çok daha kalabalık
hizmetkarlar grubunun bulunduğu sahneler yaygındır.
Mezar ikonografisiyle ilişkili olan başka bir konu ise mezar sahibinin kahramanlığını
vurgulayan savaş sahneleridir. Bu sahneler, sadece Karaburun II (Lev. 32; 33) ve
Tatarlı’da (Lev. 44: e) resmedilmiştir. Karaburun II’de Hellenler ile Persler, Tatarlı’da
skitler ile Persler arasındaki savaş
613
betimlenmiştir. Her iki sahnede de Perslerin üstün
gelmekte olduğu net bir şekilde anlaşılmaktadır. Her iki betimde de Persler soldan
gelmekte, yenilgiye uğramış karşı taraf ise sahnenin sağında yer almaktadır. Sahnenin
ortasında Pers komutanı hasmı üzerinde galip gelmiş olarak gösterilmiştir. Pers
komutanı Karaburun II’de at üzerinde düşmanına mızrağını saplarken, Tatarlı’da yaya
olarak düşmanına kılıç saplamaktadır.
Tatarlı’nın savaş sahnesinin merkezindeki figür (Lev. 46: a, b) ile sol başta (Lev. 45: a)
yer alan iki figür dışında tüm Pers askerleri tiara takmakta ve at üzerinde bulunmaktadır.
Bu üç figür, saçları, sakalları, kıyafetleri ve başlarındaki taçları ile diğer Pers
figürlerinden ayrılmaktadır. Benzer kıyafette ve duruştaki betimleri Persepolis
kabartmalarında görmekteyiz. Persepolis kabartmalarında Pers kralları genellikle
imparatorluğun her köşesinden gelen hediyeleri kabul ederken ya da kendisi için
düzenlenmiş şölenlere katılırken tasvir edilmiştir. Bir Pers kralının düşmanla birlikte
tasvir edildiği tek yer, Dareios tarafından yaptırılan Bisütun kabartmasıdır. Burada kral
yerde yatan düşmanın üzerine bir ayağıyla basmaktadır.
614
Bu duruş Tatarlı’da ortada
611
Dentzer 1982, 284 vd.
612
Karaburun II’nin diğer resimlerinde de aynı ilişki kurulabilmektedir.
613
Summerer 2005, 135; Calmeyer 1993, 14-15; Borchhardt 2002, 95.
614
Jacobs 1987, Taf. 3.1.
324
yer alan Pers figürü ile aynıdır. Bunun yanı sıra figürlerin başında yer alan surlu taç bir
Pers başlığı olan kidaristir.
615
Burada betimlenen savaşın I. Dareios’un skitlere karşı yaptığı savaş olduğu ve büyük
kral Dareios’un tasvir edildiği konusunda görüşler vardır.
616
Tatarlı’da çalışan
sanatçının, Pers eserlerinden etkilendiği anlaşılmaktadır. Savaş sahnesinin merkezindeki
figür giysileri ve duruşuyla Bisütun’da betimlenmiş olan Dareios’tur. Sahnenin en
solunda ok atan benzer figürler Dareios’un komutanlarını sembolize ediyor olmalıdır.
Sahnede yer alan tek savaş arabası içersinde ok atan figür tiara takmaktadır. Burada
mezar sahibi, kralın hemen arkasında arabası ile savaşa katılmış olarak gösterilmiş
olmalıdır. Arabayı çeken iki kırmızı at, diğer at figürlerine göre çok daha özenli
çizilmişlerdir. Ayrıca bu figürün diğer ok atan Pers figürlerinden farklı olarak sol elini
kullandığı dikkati çeker. Bu da burada hayali bir kahramanı ve hayali bir savaşı değil,
yaşanmış bir savaşa katılmış gerçek bir kişiyi temsil ettiği fikrini desteklemektedir.
Pers etkili steller üzerinde av sahneleri sıklıkla betimlenen bir konu olmasına karşın
incelediğimiz eserler içersinde sadece Kızılbel’de karşımıza çıkmaktadır. Kızılbel
mezar odasının doğu duvarı II. frizinde geyik avı (Lev. 21: b), III. frizinde bataklıkta
geçen domuz avı (Lev. 23: a) sahneleri bulunmaktadır. Mezarın güney duvarında ise
aslan avı sahnesi (Lev. 27: b, c) yer almaktadır.
Betimlemelerde görülen av sahnelerinin kökeni doğuya dayanmaktadır.
617
Aynı
zamanda av sahneleri Asur saray kabartmalarında da görülür.
618
Akhaemenid sanatta
görülen kral ve beraberindekilerin betimlendiği av sahneleri aslında birer saltanat
simgesidir. Bu tip sahneler sadece mimari kabartmalarda veya mezar stellerinde değil,
Anadolu-Pers sanatının başka ürünleri olan mücevher ve sikkelerde de farklı stilde fakat
aynı temada yer almaktadır.
619
Anadolu-Pers stel ve kabartma eserlerinde tek cins
hayvan avı nadir olarak görülmektedir. Genellikle geyik ve domuz avı aynı
615
Thomson 1965, 125-126, figs. a-h.
616
Calmeyer 1993, 14-15; Borchhardt 2002, 95.
617
Cremer 1984, 91 vd.
618
Barnett 1975, Abb. 127.
619
Karagöz 2003, 40. Mühür baskıları için ayrıca bkz. Kaptan-Bayburtluoğlu 1988.
325
kompozisyon içinde yer almaktadır. Kızılbel resimlerinde ise, ya tek bir türe ait bir
hayvan, ya da aynı türe ait birden fazla hayvan avı sahneleri bulunmaktadır. Güney
duvarının III. frizinde aslan avında yem olarak boğa kullanıldığı görülmektedir. Aslanı
yönlendirmek üzere de ellerinde kalkan ile kovalayıcılar betimlenmiştir. Doğu duvarı II.
frizinde avcıların doğal ortamlarına yayılmış olan geyiklere yaklaşmasını gösteren bir
sahne betimlenmiştir.
Kızılbel güney duvarı II. frizinde yer alan aslan avı sahnesinde kovalayıcılar soldan,
okçular sağdan koşarak çok iyi organize edilmiş bir avı canlandırmaktadır(Lev. 27: b,
c). Bataklıktaki domuz avı, geyik sürüsü, boğanın yem olarak kullanılması ile avlanan
aslan sahneleri simgesel olmalarından daha çok bölgede yaşayanların gerçek bir
faaliyetidir. Hitit mparatorluk kasesinde
620
görülen, geyiği yem olarak kullanma
hareketi Kızılbel aslan avı sahnesinde boğayı yem olarak kullanma anlayışıyla aynıdır.
Geyik sürülerinin doğal ortamlarında serbest olarak betimlendiği sahne Alacahöyük
orthostatlarında da bulmaktayız. Bu da bize Mellink’in de işaret ettiği üzere Kızılbel’de
Demir Çağı’ndan beri devam eden bir Anadolu geleneğinin varlığını göstermektedir.
621
Güney duvarın dar olan II. frizindeki aslan avı kompozisyonu Arkaik Dönem’de
görülen simetrik düzen içindedir. Ancak resimlerin işlenişindeki kalite, bu frizin duvar
ressamlarının repertuarının bir parçası olduğunu göstermektedir.
622
ncelemiş olduğumuz örneklerde sadece Kızılbel’de mitolojik konuların tasvir edildiği
tespit edilmiştir. Mezar odasının güney duvarının II. frizinde Medusa’nın başının
kesilmesi (Lev. A, b), IV. frizde ise Troilos’un Akhilleus tarafından pusuya düşürülmesi
(Lev. 28: c, d) mitosları betimlenmiştir. II. frizdeki sahnede iki Gorgon sola doğru
koşmakta, başı kesilen Medusa sağda yerde oturmaktadır. Medusa’nın kesik boynundan
Khrysaor ve Pegasos çıkmaktadır. Medusa’nın Perseus tarafından başının kesilmesi
sahnesi vazo resimlerinin yanı sıra mimari ile bağlantılı taş eserler üzerinde de
karşımıza çıkmaktadır. Kızılbel örneğinde de Perseus Medusa’nın başını kesmiş ve
kaçarken gösterilmiştir. Kıbrıs’ta bulunmuş kireçtaşından Golgoi lahdinin kısa
620
Jacob 2002, kat. no. 101, 554-555.
621
Mellink 1998, 63.
622
Mellink 1998, 60.
Dostları ilə paylaş: |