Microsoft Word Hazir secilmis eserleri mir celal doc

38 
 
- Canım, - dedi, - belə  şey olmaz axı, görüm bu zəhrimara dadanan 
kimdir? Onun qarnını yırtmasam, mən Kərbəlayı Tapdıq deyiləm... 
Oğlunu, nökərini də göndərmədi. Üzümlər gül tökəndə iyun ayının 
axırlarında yorğan-döşəyini götürüb bağda, dəyədə yatardı. Niyə  də 
yatmasın? Qoruya bilsə, tənəkdə bir pud üzümü var. Qol-qanad açıb, isti 
torpaqlarda yatan tənəklər bulud kimi dolu salxımlar verir. Dolmalıq vaxtını 
ötən və baş qaldırıb tac kimi şax duran yarpaqlar, sanki günəşin almaz 
zərrələrini, sabahın ilhamlı  təranələrini sorub salxımlara və  şəffaf gilələrə 
doldurur. Yarpaqlar yaşıl ətəkləri ilə salxımları örtüb bəsləyir. Salxımlar isə, 
pərvazlanmış quş kimi, yuvasına sığmayıb kənara boylanır, quşları çağırır 
və bəlkə də yoldan ötənlərə zavalına gəlir... 
Üzüm, nə üzüm! Şəkər kimi şaqqıldayır, diş vuran kimi şirəsi keçir, 
ürəyə axır, gözə  işıq, dizə taqət verir. Tənəklərdən sallanan salxım deyil, 
onluq çervonlardır. 
Vaqon pəncərələrindən baxan bəzəkli xanımların gözü bu üzümə 
sataşdımı, deyəcəklər: "Vinoqrad davay!" Belə olanda hansı axmaq güzəştə 
gedər? Mən də deyəcəyəm: "Kilosuna ədin çervon davay!" 
Bu ağıllı fikirlər yalnız Kərbəlayı Tapdığın başına gəlməmişdi. "ürəkdən 
ürəyə yol var" deyərlər. Bunları Durmuş da yaxşıca kəlləsinə vurmuşdu. 
Gecənin bu vaxtında, porsuq kimi tənəklərin arasına soxulub, salxımları 
şirin yuxusundan oyadan və yoluşduran Durmuş da hər salxımdan "bir 
çervon" gözləyirdi. Fikirləşdi ki: "Atadan mənə biri çatı da düşmədi, 
boğazıma salım. Böyük qardaş (Kərbəlayı Tapdıq) mənə  kəbin kəsdi, 
hamısını içəri ötürdü, məni məğmun elədi. Qapısında bir donuzu əskikdir. 
Bağı özünə bəsdir. Heç olmasa bu yaylıq üzümü də mənə çatmazmı?" 
 
2 
 
Durmuş "işini" görüb, bostanına qayıtdı. Üzümü yerbəyer elədi. Bir gilə 
də  ağzına qoyub, şirinliyindən dodağını marçıldatdı. Bu üzüm, cavan 
vaxtında min bir qorxu və ürək döyüntüsü ilə gecə  xəlvət görüşündə 
nişanlısından aldığı "haram öpüş" kimi ləzzətli idi. 
     Həmlələr pozmuş, qoşun sındırmış, qala fəth etmiş  əsgər sevinci ilə 
Durmuş yatağına girdi. 
  

---

39 
 
Kərbəlayı Tapdığı elə bir yuxudan oyatdılar. Qaranlıq, sakitlik, yalnızlıq 
idi. Nağıllarda söylənən tilsimli gecələr Tapdığın yadına düşdü. Göyə baxdı. 
Səliqəsiz səpilmiş ulduzlar ona qızıl onluqları xatırlatdı: "Nə ola, bu qızıllar 
göydən qopa, qızıl yağışı yağaydı. Nə qapaqap olardı, fələk! Qıllı papağımı 
başıma basıb, bir yüzcə  dənə  yığsaydım, bir təhər olardım.  Şəhərin 
göbəyində bir mülk alardım, ya da Namazlıların bağını ələ keçirərdim, ildə 
on beş-iyirmi min manatlıq təkcə "Təbriz üzümü" satardım. Onda Durmuş 
da paxıllığından çatlardı... Qoy onda mənimlə ha bəhsə girişsin!.." 
Kərbəlayı Tapdıq bu dadlı  xəyalını udmamışdı ki, nökər qulağına 
pıçıldadı: 
- Vaxtdır! Vaxt keçir! 
O, yerindən qalxdı, işarə ilə nökərə qandırdı: "Sən o yandan gəl!" 
Özü ağaxların arasından dərəyə endi. Durmuşun bostanına keçdi. 
Bağ da, bostanın yeri də qardaşlara atadan qalmışdı. O zaman ayrılanda 
nə təhər oldusa, Durmuş xali yer yiyəsi oldu. Atıldı, düşdü, çığır-bağır saldı; 
şəriət yanında, yüzbaşı yanında sözünü eşitmədilər. 
Ovladığı bir qazı  ətəyinin altında axunda peşkəş apardı. Sən demə, 
Kərbəlayı Tapdıq da axunda ağzında bir qızıl onluq göstəribmiş. Bağ davası 
başlananda axund istiot kimi tündləşdi. Kərbəlayı Tapdığın sözünü 
təsdiqlədi. Durmuşun üstünə qışqırdı: 
- Qaz boynu kimi boynunu uzatma! Kişi ağzında qızıl kimi söz danışır! 
Durmuş başını aşağı salıb dedi: 
- Eybi yoxdur! Qoy böyük qardaş bağa yiyələnsin, can sağ olar, 
mən də o xali yerin torpağını qızıla döndərərəm. Heç eybi yoxdur!.. 
Durmuş doğrudan da dediyini edirdi. Qanqallı, tikanlı, sarmaşıqlı yerin 
torpağını atım-atım edib, un kimi elədi. Yaxşıca arx çəkdi, su çıxartdı. 
Yerin ərafına iki cərgə meyvə ağacı əkdi. Yeri isə hər il dirlik bostan edib, 
çoxlu mənfəət götürürdü. Səliqə ilə  əkilmiş, taxtalanmış bostan yaz vaxtı 
Quba xalçasına bənzəyirdi. Yaşıl, cavan alma, armud, ərik,  əncir ağacları 
saçaq kimi sallanıb sıxlaşırdı. 
Durmuşun bostandan dəsmal-dəsmal pul götürməyi, hələ bağ salmaq 
fikrinə düşməməyi Kərbəlayı Tapdığı narahat edirdi. Fikrinə gəlirdi ki: "Bu 
gədə məni ötəcək, mənim var-dövlətim yalan olacaq..." 
Kərbəlayı Tapdıq bu dərdi sinirə bilmirdi. Durmuşa badalaq qurmağa 
çalışırdı. 
  

---

40 
 
Son zamanlarda gözünü onun yemişlərinə dikmişdi. Dəfələrlə gündüzlər 
kiçik qardaşının bostanına keçib "əhvalpürsanlıq" bəhanəsi ilə yemişləri 
belləmişdi.  İki-üç kisə yemiş "daş-baş" eləyib satdırmaq, bostanın 
xeyrindən "feyziyab" olmaq iştahasında idi". 
Gündüzdən nökəri öyrətmişdi ki, kisə götürüb, bağa gəlsin. 
Yemiş tağları göyləri  əmib, yerləri sormuş,  ərköyün oğlan kimi köks 
gərib, qol-qanad açmışdı. 
Tağların hər qolunda bir neçə yemiş böyrünü sərin torpağa verib, kotana 
qoşulmalı cöngə kimi yatırdı, sanki göyşəyirdi. Qalın və  şax yarpaqları, 
başında boşqab kimi tutan uzun zoğlar deyil, qonaqcıl gəlin biləkləri idi. 
Yemişlərin bəzisi qaraqabaq adamlar kimi burnunu yerə dikmişdi. Çoxusu 
ağaran qabarıq gövdəsi ilə yelkənə bənzəyirdi. Eləsi də vardı ki, yupyumru 
şamama kimi... 
Kərbəlayı Tapdıq bellədiyi tağların dibinə sindi. Nökərə him elədi: 
- Çırpışdır! Nə durmusan? 
Çopur, ağır və böyük yemişlərə  əl dəyən kimi tağdan üzülürdü. Bəzi 
yemişləri tağdan üzmək çətin idi. Toy və  bəylik günləri Tapdığın gözü 
önünə gəldi. Xəncəri çəkib, yemişlərin saplağını kəsdi. 
Yemiş, nə yemiş! Öz-özünə tağda cathacat cırılan yemiş! 
Tapdıq dayaz ləklərdə sürünə-sürünə yemişləri seçib dərir, nökər isə 
kisəyə  yığıb, dərəyə endirirdi. Çox çəkmədi tağlar boşaldı, kisələr doldu. 
Dan yeri sökülməkdə idi ki, onlar kolların arasında itdilər. 
 
3 
 
Səhər açılmış, gün xeyli qalxmışdı. Hər gün dan üzü yuxudan duran 
qardaşların heç biri yatağından qalxmaq istəmirdi. Azar dəymiş kimi, 
yataqda o yan-bu yana çevrilirdilər. Hətta Kərbəlayı Tapdığın  yatağını gün 
döyürdü. Dözmək mümkün deyildi. Yerini divarın dibinə çəkdi, başını yerə 
qoydu, gözünü yumdu, qulağını bostana tərəf şəklədi. Ona elə gəlirdi ki, bu 
saat Durmuşun hay-küyü qopacaq. "Qoy gəlib məni yatan görsün". 
Durmuş da qalxmır, gözləyirdi ki, Tapdıq "üzümlərim vay!" - deyəndə, 
gümanı bu tərəfə  gəlməsin. Gəlsin məni yatağımda görsün.  Mən də 
yuxudan indicə oyanmış kimi, gözümü ovuşdura-ovuşdura  qalxım, 
heyrətdə qalım..." 
  

---