_____________Milli Kitabxana_____________
35
aydınlaşdırmaqdır. Bu qurumun ekspertlərinin fikrincə 2
prinsip
aydın tanınmalıdır: xalq bilməlidir ki, əsgərlər onlar üçün çalışırlar,
əsgərlər də bilməlidirlər ki, onların qulluqları siyasi qərardan irəli
gəlir.DCAF-da hesab edirlər ki, hazırda Azərbaycanda müdafiə və
təhlükəsizlik sahəsi üzrə demokratik nəzarət olmasa da, siyasi
nəzarət mövcuddur. Onların fikrincə, ilkin dövrlər üçün bu,
keçərlidir. Amma gələcəkdə siyasi nəzarət demokratik elementlərdən
təşkil olunmalıdır. DCAF-da düşünürlər ki, Azərbaycanda orduda,
silahlı qüvvələrdə həddindən artıq məxfiliyin olması anlaşılmır.
Təşkilat ekspertlərinin fikrincə, ölkənin müharibə şəraitində olması
barədə gətirilən səbəblər əsaslı hesab edilə bilməz. Təşkilat
ekspertləri hesab edirlər ki, müharibə məsələlərindən kənarda olan
bir sıra məsələlər var ki, onların ictimaiyyətlə, parlamentlə
müzakirəsini təşkil etmək labüddür. Bu ona görə edilməlidir ki,
silahlı qüvvələrin nəyə görə mövcud olduğu və nəyə xidmət etdikləri
barədə insanların, ictimaiyyətin anlayışı genişlənmiş olsun.
VI HİSSƏ
NƏYİ ƏLDƏ ETMƏK OLMAZ? HƏRBİ SİRR HAQQINDA
MÖVCUD QANUNVERİCİLİK
Vikipediya internet ensiklopediyasında dövlət və hərbi sirrlərə
belə tərif verilib: dövlət və hərbi sirr —dövlətin hərbi, xarici-siyasi,
iqtisadi, kəşfiyyat, əks-kəşfiyyat və əməliyyat-axtarış fəaliyyəti ilə
bağlı olub, dövlət tərəfindən mühafizə edilən və yayılması dövlətin
təhlükəsizliyinə ziyan vura bilən məlumatlardır. Dövlət və hərbi sirri
təşkil edən məlumatların üç məxfilik dərəcəsi müəyyənləşdirilir:
«xüsusi əhəmiyyətli», «tam məxfi» və «məxfi».
Hərbi informasiya və onun əldə edilməsi yolları. "İnformasiya
əldə etmək haqqında" Azərbaycan Respublikası Qanununun 10-cu
maddəsində (İnformasiyanın təsnifatı) deyilir ki, “Əldə olunma
növünə görə informasiya ümumi istifadə üçün açıq və alınması
məhdudlaşdırılan informasiyalara bölünür. Azərbaycan
Respublikasının qanunu ilə əldə olunması məhdudlaşdırılmayan
_____________Milli Kitabxana_____________
36
informasiyalar açıq informasiyalar sayılır”. Əldə edilməsi qanunla
məhdudlaşdırılan informasiyalar hüquqi rejiminə görə məxfi və gizli
(konfidensial) olur. Məlumatların dövlət sirrinə aid edilməsi,
istifadəsi qaydaları və mühafizəsi "Dövlət sirri haqqında"
Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən edilir.
Konfidensial informasiyanın toplanmasına, işlənməsinə, istifadəsinə
və yayılmasına yalnız Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyində müəyyən edilmiş hallarda yol verilə bilər .
Qanunun 9-cu maddəsində deyilir ki, açıq məlumatın əldə edilməsi
aşağıdakı yollarla təmin edilir:
internet informasiya ehtiyatları vasitəsilə;
rəsmi nəşrlərlə;
kütləvi informasiya vasitələrinin yayılması ilə;
kitabxanalar, ictimai informasiya mərkəzləri, kütləvi istifadənin
mümkün olduğu digər yerlərdə sənədlərlə tanış olmaq üçün şərait
yaradılması yolu ilə;
fiziki və hüquqi şəxslərə təqdim edilməsi ilə;
qanunvericiliklə nəzərdə tutulan başqa üsullarla.
Açıq məlumatın alınması qaydası və şərtləri "İnformasiya əldə
etmək haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu, digər
qanunvericilik aktları və ya müqavilə ilə (məlumatın verilməsi
müqavilə əsasında həyata keçirilirsə) müəyyən olunur. Məlumatın
verilməsi barədə müqavilə mülki qanunvericiliyə uyğun bağlanır.
Dövlət hakimiyyəti orqanları, bələdiyyələr müqavilənin olmamasına
görə məlumatı verməkdən imtina edə bilməzlər”. 11-ci maddədə
bildirilir ki, məlumatın əldə edilməsi üçün sorğunun verilməsi və
məlumat əldə edilməsi haqqında sorğuya baxılması "İnformasiya
əldə etmək haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə
tənzimlənir".
Qanunun 181-3 maddəsində informasiya əldə etmək haqqında
qanunvericiliyin pozulması hallarından danışılır. Qeyd edilir ki, bu
hallar aşağıdakılardan ibarətdir:
- İnformasiya sahibi tərəfindən açıq informasiyanı əldə etmək
hüququnun məhdudlaşdırılması və ya sorğuçuya bilərəkdən
yanlış informasiya verilməsinə görə -
_____________Milli Kitabxana_____________
37
fiziki şəxslər şərti maliyyə vahidinin iyirmi mislindən iyirmi beş
mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər şərti maliyyə vahidinin səksən
mislindən doxsan mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər şərti maliyyə
vahidinin iki yüz əlli mislindən üç yüz mislinədək miqdarda cərimə
edilirlər.
- İnformasiya sahibi tərəfindən informasiyanın əldə
olunmasının təşkil edilməməsinə görə -
fiziki şəxslər şərti maliyyə vahidinin iyirmi mislindən iyirmi beş
mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər şərti maliyyə vahidinin səksən
beş mislindən doxsan mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər şərti
maliyyə vahidinin iki yüz əlli mislindən üç yüz mislinədək miqdarda
cərimə edilirlər.
- İnformasiyanın əldə edilməsi haqqında yazılı sorğunun
qəbul edilməsindən imtina olunmasına görə -
fiziki şəxslər şərti maliyyə vahidinin iyirmi mislindən iyirmi beş
mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər şərti maliyyə vahidinin doxsan
misli miqdarında, hüquqi şəxslər şərti maliyyə vahidinin üç yüz misli
miqdarında cərimə edilirlər.
- İnformasiya sahibi tərəfindən malik olduğu sənədlərin
qanunvericiliklə müəyyən olunmuş saxlanma,
komplektləşdirilmə və mühafizə qaydalarının pozulmasına görə -
fiziki şəxslər şərti maliyyə vahidinin iyirmi mislindən iyirmi beş
mislinədək miqdarda, vəzifəli şəxslər şərti maliyyə vahidinin səksən
mislindən doxsan mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər şərti maliyyə
vahidinin iki yüz əlli mislindən üç yüz mislinədək miqdarda cərimə
edilirlər.
- İctimaiyyətdə maraq doğuran hüquq pozuntuları barədə
məlumatı açıqladığı üçün vəzifəli şəxsin təqib olunmasına görə -
vəzifəli şəxslər şərti maliyyə vahidinin səksən mislindən doxsan
mislinədək miqdarda, hüquqi şəxslər şərti maliyyə vahidinin iki yüz
əlli mislindən üç yüz mislinədək miqdarda cərimə edilirlər.