Microsoft Word Hikmet 15. doc



Yüklə 1,38 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə37/57
tarix30.10.2018
ölçüsü1,38 Mb.
#76442
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   57

98   Щикмят 
 
 
namaz qыlыr, adы яziz Mяhяmmяdя salavat gяtirir, sakitcя kafirlяrin цstцnя at 
salыr, qыlыnc чalыb Allahыn kюmяyi ilя qяlяbя qazanыrlar. 
«Bяkil oьlu Иmranыn boyu»nda юzцnцn 72 bцtц ilя юyцnяn kafirя qarшы 
vuruшan Иmran deyir: «Ey lяnяtя gяlmiш azьыn, sяn bцtlяrinя yalvarыrsan, 
mяn varlыqlarы yoxdan var edяn Allahыma sыьыnыram». Иmranыn sюzlяri Allaha 
xoш gяlir vя mяlяk Cяbrayыla buyurur ki, «Ey Cяbrayыl, get, o quluma qыrx 
kiшi qцvvяsi verdim». Bяkil oьlu Иmrana mяьlub olan kafir aman istяyir, 
oьlanыn dinini soruшur, «lя ilяhя illяllah» deyib 
İslamы qяbul edir - mцsяlman 
olur. 
Bяkil oьlu Иmran mюmin mцsяlmandыr. Quranыn «Onlarla (din 
dцшmяnlяri ilя) «lя ilahя illяllah» deyяnя qяdяr vuruшun» ayяsinя itaяt edir
dцшmяni basaraq dinimizя sяdaqяtli olduьunu gюstяrir. 
Юz дейимlяrindя Иmran Allahыn ucalыьыndan, bяnzяrsizlыyindяn danышыr 
ki, ilk insan olan Adяmin xяlifя mяqamыnы yada salыr, шeytana lяnяt oxuyur, 
hяnif dininin baшчыsы Ибращим (я), Nяmrudun ону oda atdыrmasыnы, Allahыn 
яmri ilя odun gцllц-чiчяkli baьчaya чevrilmяsini xatыrlayыr ки, бунларын 
гайнаьы Quranи-Кяримдир. 
«Bamsы Beyrяk» boyunda Beyrяk 39 igidlя kafirin kilиsяsini yыxыb 
yerindя mяscid tikirlяr. Яziz Tanrы adыna xцtbя oxutdurub azan verdirirlяr. 
«Salur Qazan» boyunda da belя olur. Dюyцшя hazыrlaшan oьuz bяylяri  
«Tяmiz suda yuyundular.  Aь alыnlarыnы yerя qoydular. Иki rцkяt namaz 
qыldыlar. Adы яziz Mяhяmmяdя salavat gяtirdilяr. On iki min kafir qыlыncdan 
keчdi. Oьuz igidlяrindяn beш yцzц шящид oldu.» 
Dastan boyu ardыcыl olaraq oьuzlara чяtinliklяr цz verdiyi zaman 
onlar Allaha  sыьыnыr, Qurani-Kяrimя pяnah aparыr, Peyьяmbяr (s) Cяmalыna 
salavat чяkir, tяmiz suda yuyunur, iki rцkяt namaz qыlыb hяrbя  girir vя qalib 
gяlirlяr.  
Bu kimi faktlar бир даща тясдид едир ки,  «Dяdя Qorqud» qяhrяmanlarы 
mюmin, mцsяlman tяяssцbkeшlяriдир вя дастанда бюлэядя эедян исламлашма 
вя кафирлярля мцбаризя просеси юз бядии иниkаsыны тапыб.  
Qanlы qoca oьlu Qanturalы Selcan xatuna qovuшmaq цчцn buьaya, 
aslana, gюzцnц qan юrtmцш dяvяyя Allahы vя rяsulunu yad etmяklя qaлib 
gяlir. Qanturalы Selcan xatunu at belindя dюyцшя hazыr vяziyyяtdя gюrяndя 
yeri opцr vя Peyьяmbяr (я)-dan: «Яmяnnя vя saddяqna» («Иnandыq vя 
doьru hesab etdik») hяdisini sюylяyir. 
Qanturalы: «Allahыn qapыsыnda mяtlяbimiz yerinя yetdi» deyir. Arы 
suda yuyunur, aь alnыnы yerя qoyur, iki rцkяt namaz qыlыr, adы gюzяl 
Mяhяmmяdя salavat чevirir, «qara donlu» kafirin цstцnя at sцrцr.  


Din
şünaslıq
 
 99 
 
 
Qazılыq qoca oьlu Yeynяk Allaha чox dua edir, mяscid tikdirir, Tanrы 
adыna xцtbя oxutdurur. Dilini «Allah zikri ilя yaш edir», anlayыr ki, «qяlblяr 
yalnыz Allahы zikr etmяklя aram tapыr». 
Dastanda юlцm mяlяyi Яzrayыl tяsvir olunur. Duxa qoca oьlu Dяli 
Domrul igidliyinя, яrliyinя gцvяnяrяk Яzrayыla qarшы чыxыr, onunla dюyцшmяk 
istяyir, lakin ona qalib gяlя bilmir. Sonradan ъащиллийini baшa dцшяrяk 
Allahdan aman dilяyir. 
 
  Ucalardan 
ucasan, 
  
Kimsя bilmяz necяsяn! 
  
Gюzяl Tanrы, 
  
Neчя cahillяr sяni 
  
Gюydя arar, yerdя istяr. 
  
Sяn mюminlяr kюnlцndяsяn. 
  
Sяn bюyцksяn, qцdrяtlisяn, 
  
Яbяdi sirr sahibisяn. 
  
Canыm alsan, юzцn al, 
  
Qoyma, Яzrayыl alsыn! 
 
Dяli Domrul Allahыn  bюyцklцyцnц, zati biliklяrя sahib olub bцtцn 
sirlяri vя qeyb alяmini yalnыz юzцndя ehtiva etmяsini etiraf edir. Bяndяsinin 
imanы Allaha xoш  gяlir vя onu baьышlayыr. 
Иgid Domrul юmцr-gцn yoldaшыna gюrя Allah-talaya yalvarыr, 
qadыnыnыn canыnы qurtarmaьa чalышыr. 
  
 
  
Sяn яbяdi hюkmransan. 
  
Bюyцk yollar цzяrindя 
  
Иmarяtlяr yapыm - qurum Sяninчin. 
  
Harda gюrsяm, ac doyurum Sяninчin. 
  
Alыrsansa, ikimizin canыnы birgя al! 
  
Saь qoyursansa, ikimizя dя rяhm et! 
  
Kяrяmi чox qadir Tanrы! 
 
«Dяli Domrulun sюzц Allaha xoш gяldi. Яzrayыla яmr etdi: «Dяli 
Domrulun ata-anasыnыn canыnы al! Dяli Domrula vя arvadыna yцz qыrx il 
юmцr verdim, - dedi». 
Dastan qяhrяmanlarы, gюrцndцyц kimi,  Allah rizasы цчцn, iшыqlы 
mяqsяdlяr naminя xeyirxah iшlяr gюrцr, tikililяr tikdirir, aclarы doyuzdurur, 
чыlpaqlarы geyindirir, sяdяqя verir, ehsanlar edirlяr. Qяhrяmanlara xas bu 


100   Щикмят 
 
 
kimi yцksяk fяzilяtlяrin ideya яsasы, mяnяvi-etik qaynaьы Qurani-Kяrim vя 
Иslam peyьяmbяrinin sцnnяsidir. 
Qurani-Шяrif «Allah sяlяmi mяhv edяr, sяdяqяlяri isя artыrar» (яl-
Бяqяrя, 276) deyя bяyan edirsя, peyьяmbяr (я) isя hяmin ayяnin iшыьыnda 
sяdяqяnin, yaxшы iшlяrin цstцnlцklяrini sюйляйиr: «Sяdяqя azaldыqda xяstяliklяr 
чoxalar». 
«Basatыn Tяpяgюzц юldцrdцyц boy»da Basat hяr dяfя hяyatы цчцn 
yaranan tяhlцkяli вязиййятдян чыxanda «Tanrыm qurtardы», «qaranlыq gecяdя 
yol azsam, цmidim Allahdыr» - deyir. Tяpяgюzlя savaшda Basat «lя ilяhя 
illяllah, Muhяmmяdя-r-rяsulu-l-lah» deyir. Hяmin andan maьaranыn 
gцmbяzi yarыlыr, yeddi yerdяn qapы aчыlыr. Basat qapыlarыn birindяn чыxыr. 
«Kitabi-Dяdя Qorqud»da halal-haram, cяnnяt, cяhяnnяm, gцnah vя 
cяza ilя baьlы son dяrяcя maraqlы яхлаги mяsяlяlяr qoyulur ki, бунларын dini 
mяnяviyyatыmыzla baьlыlыьы gюz qabaьыndadыr. 
Boydan-boya bцtцn pisliklяr cяzalandыrыlыr, шяr qцvvяlяr mяьlub olur. 
Xainlik, satqыnlыq, haramzadяlik kimi mяnfi xцsusiyyяtlяr pislяnir. 
Qaracыq Чobanыn яmmareyi-nяfsinя uyaraq pяri ilя qeyri-шяri izdivacы 
вя zinakarlыьы oьuz ellяrini чяtinliyя salыr, Allah-t
əala Tяpяgюzцn simasыnda 
bяla nazil edir. Peyьяmbяr (я)-ыn sюzlяrilя desяk, «zina чoxaldыqca mцшkцllяr 
artar, юlцmlяrin sayы чoxalar». 
Dinimizdя «яmr бе мяруф вя нящй яз мцнкяр (yaxшы ишляря дявят вя пис 
ишлярдян чякиндирмяк) - hяqiqi яxlaqы mяnimsяmяk, ilahi dяyяrlяrlя yaшamaq 
демякдир. 
«Dяdя Qorqud»da tarixяn mцhцm hesab olunan qadыn problemi dя 
qoyulur. «Ana haqqы Tanrы haqqы» hesab olunur. «Cяnnяt ayaqlarы altыnda 
olan analarыn mяnяvi dцnyasы, ailя idealы, «aslanыn erkяyi-diшisi olmaz» 
idilliyasы, цmumiyyяtlя, bu alяmin йцксяк мягамы диггяти ъялб едир. 
Гadыnыn Aiшя, Fatimя simasыnda tяriflяnmяsi Иslamыn qadыna олан 
мяняви mцnasibяtindяki mюvqeyini цzя чыxarыr. 
«Dяdя Qorqud»dakы qыzlar, qadыnlar halal soydan olduqlarы цчцn 
olduqca sяdaqяtli, vяfalы, namusludurlar. Dar ayaqda Vяtяn sevgisi ilя 
alышыb-yanыr, Oьuz яrяnlяri ilя чiyin-чыyыnя vuruшurlar. Oьuz qыzlarы Vяtяn, 
ailя sevgisini imandan bыlir, namus yolunda canlarыndan keчmяyi belя 
bacarыrlar. Иslam dini, peyьяmbяr (я) bu нюв nцmunяvi яxlaqa malik qa-
dыnlarы bяyяnir vя «cяnnяti haqlы olaraq onlarыn ayaqlarы altыnda» эюрцр. 
Dastanda шяri izdivac - nigah mяsяlяsi, evlяnmя bu gцn dя dinimizdя 
olduьu kimi, «Tanrыnыn buyruьu, peyьяmbяrin шяriяtilя» olur. 
Eposun юzцndя ehtiva etdiyi mяsяlяlяrdяn biri dя  hяyat vя юlцm 
mяsяlяsidir. Юzlцyцndя dini-fяlsяfi mahiyyяt daшыyan bu mяsяlя bцtцn dastan 


Yüklə 1,38 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   57




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə