Microsoft Word Hikmet 15. doc



Yüklə 1,38 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə35/57
tarix30.10.2018
ölçüsü1,38 Mb.
#76442
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   57

92   Щикмят 
 
 
 
Kяrbяla hadisяsinin, mяsum imamlarыn xatыrlanmasы юtяri hal deyil
dastan бойu давам едир, онун ruhi qidasы, mяzmun gюzяlliyiни тямин едир.  
Яshabяlяrin tяrifi,  яlяlxцsus da, яmirяlmюminin Яli (я)-ыn vяsfi 
«Kitab»ыn poetik yaddaшыna hopmuш, яbяdilяшmiшdir: 
  
 
Qыlыnc чaldы, din aчdы mяrdlяr шahы Яli-яhsяn! 
 
Dastan dilinin яhli-beyti «zikr etmяklя daim yaш olmasы» tяsadцfi 
deyildir. Hяzrяt Яli (я) peyьяmbяr (я)-dan  sonra hяm kяlamы, hяm dя qыlыncы 
ilя dinimizi qцvvяtlяndirяn vя шюhrяtlяndirяn, шцcaяti, sяbri vя tяqvasы ilя onu 
yaшadan ikinci bюyцk шяxsiyyяt idi. 
Mцhяddislяr peyьяmbяrin  (s): «Xяndяk dюyцшцndя Яlinin (я) Яmrя 
(Иslamыn qatы dцшmяnlяrindяn biri) vurduьu qыlыncыn mцkafatы cin vя insin 
ibadяt mцkafatыndan цstцndцr» - dediyini qeyd edirlяr.  
Dastanda Qurani-Kяrimin юзял  fяzilяtlяrя  malik яn-Nяbя («Bюyцk 
xяbяr») vя «Yа, Sin» surяlяrinin zikr olunmasы daha maraqlыдыр.  
  
  
Quranыn son fяslindя «Яmmя» surяsi gюzяldir! 
  
Hюccяlяnib dцz oxunsa «Yяsin» gюzяldir! 
 
Hяr iki surяnin qiraяt цstцnlцklяrinin vurьulanmasы tяsadцfi deyildir.  
Tяfsir alimlяrinin fikrincя, «Яmmя» (ян-Nяbя surяsindя mяqsяd 
mяad-qiyamяt gцnц olsa da, peyьяmbяr (я) surяnin яvvяlinci iki ayяsinin – 
«onlar (mцшriklяr) bir-birindяn nя haqda soruшurlar?». «Bюyцk bir xяbяr  
(qiyamяt gцnц haqqыnda!)» tяfsirindя belя buyurmuшdur: «Bюyцk xяbяr 
Яlinin vыlayяti mяsяlяsidir ki, bu barяdя  onlardan qяbr evindя dя so-
ruшulacaqdыr». 
«Yа, Sin»dя mяqsяd isя  peyьяmbяr яleyhцssяlamdыr. Surяnin ayяlяri 
dя  Rяsulullaha  mцraciяtlя baшlayыr. Hяdislяrdя bu surя Quranыn qяlbi 
adlandыrыlmышdыr. Qiraяt цstцnlцklяrinя gяlincя, Peyьяmbяr (я) bu-
yurmuшdur: «Hяr шeyin bir qяlbi vardыr. Quranыn qяlbi dя «Yа, Sin» surяsi-
dir. Onu bir dяfя qiraяt etmяk Allah kitabыnы on dяfя oxumaьa bяrabяrdir». 
Quranыn mяшhur surяlяrinин хатырланмасы dastanда 
İслам вя Гуран 
маарифинин ня дяряъядя йер тутдуьуну эюстярир. 
Иslamla baьlы ayinlяrin, gцnlяrin, mцqяddяs yerlяrin, ziyarяtgahlarыn, 
zяvvarlarыn, bir sюzlя, dini dяyяrlяrimizlя baьlы nя varsa, hamыsынын dastan 
boyu tяrяnnцmц etiqad mяsяlясинин юнямини тясдиг edir. 


Din
şünaslıq
 
 93 
 
 
Allah evinin - Mяkkяnin gюzяlliyi, hacыlarыn sяdaqяti, gцnlяrin gюzяli, 
dini ayin vя mяrasimlяr, cцmя gцnlяrindя Allahыn adыna oxunan xцtbяlяr, 
namaz vaxtы azanчыnыn mяlahяtli sяsi, Tanrыnыn bяnzяrsiz sifяtlяri вя 
йеэанялийи Dяdя Qorqudun Онdan dilяk dilяmяsi vя s. kimi мятлябляр 
dastanыn giriш hissяsindя диггятя чатдырылыр вя 
İслама олан севэинин бядии 
тяъяссцмц кими ифадя олунур: 
 
 Alчaq yerdя tikilibdir, 
 Tanrы evi Mяkkя gюzяldir. 
 O Mяkkяyя saь-salamat gedib-gяlsя, 
 Sidqi bцtюv hacыya яhsяn! 
 Sayыlan gцnlяrdяn cцmя gюzяldir, 
 Cцmя gцnц oxunanda xцtbя gюzяldir.  
 Qulaq asыb dinlяyяndя цmmяtя яhsяn! 
 Minarяdяn azan verяn azanчыya яhsяn! 
 ... Heч kimя bяnzяmяyяn, bцtцn alяmlяri yaradan 
 
 
    tanrыya 

Allaha 
яhsяn! 
 
Qeyd olunan шeиr parчasыnda qoyulan mяsяlяlяr vя onlarыn tяrbiyяvi 
яhяmiyyяti gюz qabaьыndadыr. «Dяdя Qorqud»un auditoriyasы tяkcя tцrk-
mцsяlman dцnyasы чяrчivяsi daxilindя mяhdudlaшmayыb цmumbяшяri 
xarakter daшyыr. 
Dastanыn mцqяddimя вя mяzmunundan, forma vя xarakterindяn dя 
gюrцndцyц kimi, bцtцn insanlыьa mцraciяt  mяramnamяsidir.  
 
 Yalan sюz bu dцnyada olunca, olmasa yaxшыdыr. 
 Doьruчu adamlar yцz yaшasa yaxшыdыr. 
 
«Kitabi-Dяdя Qorqud» bцtцn boylarda didaktik mяsяlяlяr qoyur, tяr-
bыyяdя шяriяtin fяlsяfяsini, dini-milli-bяшяri dяyяrlяri юn plana чяkir, 
nяsihяtnamяlяr sюylяyir  vя тярбийянин практики 
əщəмиййятини йада салыр:  
 
  
Qыz anadan gюrmяyincя юyцd almaz! 
  
Oьul atadan bilmяyincя sцfrя aчmaz! 
 
«Dяdя Qorqud» Allahы ona mяxsus sifяtlяrlя юymяyi vя юyrяnmяyi  
tюvsiyя edir. Bu nюqteyi-nяzяrdяn «Qazılыq qoca oьlu Yeynяyin boyu» hey-
rяtamizdir. Mяsяlя burasыndadыr ki, Yeynяyin dюyцш qabaьы яhяdiyyяt 
dяrgahыna sыьыnmasы, шяni-uca Allahыn mяdhinя sюylяdiyi шer parчasы Qurani-


94   Щикмят 
 
 
Kяrimin яl-Иxlas (Yalnыz Allaha mяxsus olan sifяtlяr) surяsi ilя  eyniyyяt 
tяшkil edir.  
Surяdя deyilir ki, «o Allah birdir, Allah (heч kяsя, heч nяyя) mюhtac 
deyildir. O, nя doьmuш, nя dя doьulmuшdur, onun heч bir tayы-bяrabяri,  
bяnzяri dя yoxdur!» Yeynяyin dilindяn deyilir: 
 
  
Ucalardan ucasan,  
  
Kimsя bilmяz necяsяn, яziz tanrы! 
  
Anadan doьulmadыn,  
  
Sяn atadan olmadыn 
  
Heч kimin malыnы yemяdin,  
  
Kimsяyя gцc etmяdin. 
  
Hяr yerdя яhяdsяn, 
  
Allahu sяmяdsяn! 
  
...Bюyцklцkdя hяddin yox, 
  
Sяnin boyun-qяddin yox. 
  
Ya bяdяnin, cяddin yox! 
 
Яслиндя бу парча щямин сурянин тцркъя тяфсири вя анламыдыр. Щеч бир 
абидядя буна аналоэийа йохдур. 
Иslam peyьяmbяrinin (я) hяdislяrindяn mяlumdur ki, “яl-Иxlas” surяsi 
Quranыn цчdя birinя bяrabяrdir. Mяhяmmяd Hцseyn Tяbatяbainin fikrincя, 
цчdя bir nisbяti цч-tюvhid, nцbцvvяt vя mяad prinsiplяri яsasыnda tюvhidi 
юzцndя ehtiva edir.  
Иslam peyьяmbяri (s) deyir ki, hяr bir шeyin nuru olduьu kыmi Quranыn 
da nuru «qul huva-l-lahu яhяd»dir. Hяdis vя tяфsirlяrdя “яl-Иxlas” surяsinin 
fяzilяtlяri, qiraяt savablarы haqqыnda чoxlu fikirlяr sюylяnilmiшdir. Pey-
ьяmbяr (s) hяr axшam “яl-Иxlas” surяsini vя mцvяzzinlяri oxuyub yatarmыш. 
Allah amanыnda olub шяr qцvvяlяrdяn qorunmaq цчцn  ilahi kяlam яn 
етибарлы vя tяsirli silahdыr. Yeynяyin dюyцш qabaьы  Allah kяlamыna sыьыnыb 
tanrыdan kюmяk dilяmяsi dя  bu qяbildяndir. Bu o anda baш verir ki, artыq 
onun silahdaшlarы  Dяli Dondaz, Dюnяbilmяz, Tцlяkvuran vя 24 vilayяtin 
bяyi din dцшmяnlяrindяn olan Arшыn oьlu Dirяk Tяkura mяьlub olurlar. 
Nюvbя Qazыlыq qoca oьlu Yeynяyя чatanda o, Allaha dua edir: 
 
  
...Birliyinя sыьыndыm qadir Tanrы! 
  
Qara donlu kafirя qarшы at sцrцrяm, 
  
Ишimi sяn baшa vur, sяn kюmяk et! 
 


Yüklə 1,38 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   57




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə