Microsoft Word kitab konfrans son
Yüklə 5,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
397
присуствовалъ на описанномъ празднестве и записалъ ниже приведенныя песни подъ самое пение девушекъ и юношей. Большая часть песенъ импровизируется поющими. Поются стихи четверостиший (bayatı nəzərdə tutulur – S. O.) на татарскомъ языке. После каждого стиха песни обязательно поется одинъ изъ следющихъ припевовъ: 1) Can, qülüm, can, can! Душа, роза моя, душа, душа! 2) Özün şirvanni, Sultanın kızi (двараза); Yerin çiçəqi, qöqünulduzi. Сама ты ширванская, Султана дочь; Земли цветокъ, неба звезда. Пение начинають юноши на татарскомь языке: 1. Vırtivorı (Vardavar) qalacakdı, Can, qülüm, can, can! Süprəni salacakdı; Can, qülüm, can, can! Hər kəsin yarı yoxtı, Bəyənup, alacakdı. Tərcüməsi: Вардаваръ придетъ, Скатерть постелитъ; У кого возлюбленной нетъ, Полюбивъ, возьметъ. Девушки отвечаютъ: 2. Çardaxta otımanam, Yaman söz qötimənəm; İlan vırsa, dattas, (dialekt sözüdür – S.O.). Sənnən əl qötimənəm. Tərcüməsi: Въ сарайе не сяду (нестанужить), Дурного слова не приму; Змея если укуситъ, сгниешь, Отъ тебя руки не сниму (тебя не оставлю). (3, 3-6). A. Kalaşevin Gəncə quberniyasının Çaykəndindən topladığı bu folklor materialı təəssüf ki, bu günə qədər heç bir kəsin diqqətini cəlb etməmişdir. Burada iki mühüm fakt həm tarixi baxımdan, həm də folklorşünaslıq baxımından hamı üçün qiymətlidir. Bu fakt onu sübut edir ki, Azərbaycan ərazisində köçürmə yolu ilə məskunlaşan ermənilərin müstəqil folkloru belə olmamış, onlar bütün məişət qaydalarını, hətta dini-mərasim nəğmələrini də, azərbaycanlılardan mənimsəmişlər. Bu azmış kimi, ermənilər mərasimlərinin quruluşunu da, orada oxunan bayatıları da bizdən götürmüş, azərbaycanca ifa etmişlər. A.Kalaşev azərbaycanca altı bayatı mətnini verəndən sonra erməni dilində oxunan 116 bayatı mətni yazıya almışdır. Bu mətnlərdə külli miqdarda Azərbaycan sözləri işlədilmiş və mətnlərin hamısı azərbaycancadan erməni dilinə tərcümələrdən ibarətdir. Həmin mətnlərdə işlədilmiş azərbaycanca sözlərdən və ruscadakı mətnin mənalarından həmin bayatıların orijinal variantını bərpa etmək mümkündür. Məsələn, 16-cı mətn: Budaqda nar qalıpdı, Allahdan bar qalıpdı, Gözəl bir oğlan gördüm, Boynum buruq (yar) qalıpdı. (3, 6-35). 22-ci mətn: Bağda bülbül oleydim, Boyu sümbüloleydim, Evdə qızıl şamdanım, Yarıma gül oleydim. 31-ci mətn: Sazın qolu sazana, Səsin düşdü mizana, Təzə bir yar tapmışam – Çinardan boy qazana.
398
Bu deyişmələr, bu vəsfi-hallar, bu gülüm-heylər, bu can-gülümlərin hamısı bayatıların nə qədər geniş təsvir imkanlarına, nə qədər rəngarəng məna və məzmun çalarlarına malik olmasını dolğun bir şəkildə göstərir... SMOMPK-da, təəssüf ki, A.Kalaşein bu təsvirindən və toplama materialından başqa bayatı- haxıştalara, bayatı vəsfi-hallara, bayatı gülüm-heylərə rast gəlmirik. İlk dəfə bu materialda həm oyunun- deyişmələrin gedişatı, nə məqsədlə icra olunması geniş səpgidə təsvir edilibdir, həmçinin də bayatıların geniş spektrdə mətnləri təqdim olunubdur. Bu mətnlərdə Azərbaycan xalqının milli kulturoloji təfəkkürünün genişliyi və dərinliyi, obrazlar sistemi, təsir sferası, bir daha aşkarlanır.
Ədəbiyyat 1. Çəmənzəminli Y.Xalq ədəbiyyatının təhlili-vəsfi-hal. «Ədəbiyyat» qəz., Bakı 1935, №23 2. Çəmənzəminli Y. Əsərləri. 3 cilddə, III c., Bakı: Avrasiya Press, 2005, 440 s. 3. Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа. В 46-ти вып. Вып. XVIII., Тифлис: 1894
Bakı Dövlət Universiteti
UİLYAM ŞEKSPİRİN “ROMEO VƏ CULYETTA” ƏSƏRİNDƏ EŞQ MÖVZUSU Açar sözlər: Şekspir, teatr, faciə, sevgi
The theme of love in William Shakespeare’s work “Romeo and Juliette” is analyzed in this article. In the end, through the death of the two young lovers, their parents are able to make peace. But this peace comes at a tragic price. At the root, all the deaths in this play are the results of the ancient conflict between the Capulets and Montagues. Key words: Shakespeare, theatre, tragedy, love
Uilyam Şekspir – məşhur ingilis şairi, böyük dramaturq və aktyordur. Şekspir 1564 – cü ilin aprel ayında Uorik qraflığının kiçik bir şəhəri olan Stratfordda dünyaya gəlib. Onun memuar və gündəlik tipli əlyazmaları olmadığına görə əfsanəvi həyatı haqqında çox az məlumat əldə olunmuşdur. Yazılı qeydlər Şekspirin artistliyi ilə qəliblənmiş sənət həyatı haqqında da çox az məlumat verir. Şekspir həyatında 20 illik bir dövr vardır ki, bu dövrdə Şekspir elə əsərlər yazmışdır ki, bu əsərlərdə dramaturq insan emosiya və münaqişəsinin hər cür formasını əks etdirməyə çalışmışdır. 400 ildən çoxdur ki, Şekspir əsərləri saysız şəhərlərdə, kəndlərdə, ölkələrdə səhnələşdirilir və dünyada tanınır. Lakin buna baxmayaraq hələ də, Şekspirin şəxsi həyatı sirr dairəsində olaraq qalır. Onun həyatı haqqında iki əsas mənbə vardır ki, bunlardan birincisi onun əsərləri – şerləri, sonnetləri və digər kilsə və məhkəmə qeydləri kimi rəsmi sənədlərdir. Lakin bu mənbələr onun şəxsi həyatı haqqında olan məlumatları az təmin edir. Alimlərin araşdırmalarına görə heç bir mənbədə şairin doğum tarixi haqqında məlumat olmasa da, kilsə qeydlərində Şekspirin 1564 – cü il 26 apreldə xaç suyuna çəkildiyi qeydləri vardır. Dediyimiz kimi, Şekspirin tərcümeyi – halı bizə çox az məlumdur. Burada təəcüblü heç bir şey yoxdur, çünki öz müasirləri arasında Şekspir məşhurluğu ən əsası dramaturgiyasında, lirik əsərlərində və ya şerlərində qazanmışdır. Şekspir həyatına maraq ancaq XVIII əsrin əvvəlində artmağa başlandı. Ümumiyyətlə, Şekspir bilinən əsərlərin çoxunu 1589 – 1613-cü illər arasında yazmışdır. Şekspirin yaradıcılığı çox genişdir. O, yaşadığı müddətdə 154 sonet yazmışdır ki, bu sonetlərin də mövzu əhatəsi çox genişdir. Belə ki, Şekspir sonetləri böyük bir yaradıcı fikir özəllikləri daşıyaraq, insan duyğularının, şübhələrinin dərk edilməsində açar xüsusiyyətini daşıyır. [2] Şekspir istər öz dövrünün, istərsə də müasir dövrün ən böyük teatr yazıçılarından sayılır. O, bədii yaradıcılığa da teatrda başlamışdır. Şekspir yaradıcılığı məsumluq və vəhşiliyi, komik hadisələri gözlər önünə sərməyi, gündəlik hadisələrdən savayı qeyri – adi hadisələrə rahat geçə bilməyi, eləcə də, bütün insan tiplərini gözlər önünə sərməyi bacarmış, həm xalq, həm fərdi əxlaq məsələləri ilə maraqlanmışdır. Bəzən insan dünyasını daha qaranlıq, acımasız və ya gülünc tərəfləri ilə anlatmağa çalışsa da, əslində, həyatı hər üzü ilə yüksəltməyə çalışmışdır. Şekspir yaradıcılığı 3 hissəyə bölünə bilər: tarixi dramları, komediyaları, faciələri. Şairin ədəbi irsi iki poema, 154 sonet və 37 pyesdən ibarətdir. Şekspirin yaşadığı dövr renessans dövrünə təsadüf edir. Bu tarixlərdə klassik dövr mədəniyyətinə maraq artmış, bir çox yunan və latın yazıçıların əsərləri ingilis dilinə tərcümə olunmuşdur. Şekspir də
Yüklə 5,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|