47
əvvəlki vəziyyətinin zəruri olaraq alacağı / tələb etdiyi növbəti vəziyyəti kimi baş verir.
Bəzi dinlər qədim Yunan fəlsəfəsinin ideyalarını qəbul edərək əvvəldən müəyyən
edilməni ancaq insan taleyinə aid edirlər, yəni “təkcə insanın taleyi əvvəldən müəyyən
edilmişdir”- deyirlər.
Xristian təlimi çox müzakirələrdən sonra deyir ki, Allah insanların bir hissəsini yaxşı
iş görmək üçün, digər hissəsini pis işlər görmək üçün əvvəldən seçmişdir və uyğun olaraq
onları cənnətə və cəhənnəmə göndərəcəkdir (BEKM-2002). İslam isə bundan fərqli
olaraq insanları pis və yaxşı qrupa bölmədən deyir ki, insanların hamısının taleyini, Allah
əvvəldən müəyyən etmişdir. Belə ki, O, istəsə istənilən şəxs pis iş və ya istəsə yaxşı iş
görə bilər. İslam təliminə görə təkcə İmamlar(Xəlifələr), xristian təliminə görə isə təkcə
Papa pis iş görmür, onlar ancaq yaxşı iş görürlər, yəni günah işlətmirlər. Burada çox
ziddiyyətlər var. Göründüyü kimi islamın xristianlıqdan fərqli fikri (insanların əvvəldən
pis və yaxşı qruplara bölünməməsi ) həqiqətə yaxındır. Həqiqət isə odur ki, insan bütöv
bir varlıqdır, o yaxşı da, pis iş də görə bilər, lakin bu təsadüf deyil, insan mühitin tələb
etdiyini edir. Bunu öz ağıl dərəcəsinə, dəyərlərinə, əxlaqına uyğun edir. İnsan icraçıdır
və habelə hər bir şey, varlıq, Yer , Günəş, ulduzlar icraçıdır. İnsanlar içində pis iş, eləcə
də yaxşı iş görməyən ola bilməz, çünki belə adam mövcud ola bilməz və deməli, səhv
və ya dini dillə desək günah etməyənlər yoxdur. Bütün tarix də bunu sübut edir. Allah da
səhv edir – “O insanları yaratdığına görə səhv etdiyini düşündü və peşman oldu” (Bibliya,
Bıtıe 6)
İnsanın hər sonrakı ağlı daha təkmildir, demək, hər sonrakı davranışı da təkmildir.
Buradan o nəticə çıxır ki, sonrakı ağlı ilə insan əvvəlki hərəkətini qiymətləndirsə, daha az
rasional davranışda olduğunu(səhvləri) görəcəkdir. Bununla sübut olunur ki, insanın
günah etməsi və ya səhv etməsi, onun xassəsidir. Heyvanlar da səhv edir, lakin bəziləri
səhvlərini daha tez anlayır və o səhvi daha etmir. Digər tərəfdən, heyvan öz davranışına
insan qədər qiymət vermə qabiliyyətinə, təəssüf hissinə güman ki, malik deyil. Buna görə
də səhvini tez görmək və utanmaq qabiliyətinə malik deyil. Düzdür, heyvan müşahidələrə
görə yeməli şeyləri, yeyilməyənləri təcrübə ilə müəyyən edir və yaddaşında saxlayır.
Qorunmaq, ovlamaq qaydalarına əməl edir, lakin səhv də edir, lakin sonra bəziləri
(quşlar) yadından çıxarır. Əxlaqi insan isə əbədi yadında saxlayır və əzab çəkir.
İnsanın səhvləri- günahları növlərə bölünüb baxılsa, müəyyən etmək olar ki, hansı
səhvləri etməyənlər var, hansıları edənlər var. Bu mövqedən insanları müqəddəs və qeyri
- müqədəs qruplara bölmək olar, belə ki, müqəddəs saydıqlarımız da hökmən müəyyən
növ səhvlər edirlər, çünki insandırlar və onların da şüuru inkişaf edir, sonrakı ağıl
əvvəlki davranışda səhvi asan tapır.
Gəlin əvvəldən müəyyən edilmə ideyasının necə olduğunu təsvir edək və görək kim
əvvəldən müəyyən etmişdir sualını verməyə bizim haqqımız varmı?
Yuxarıdakı dünyanın quruluşuna ( ierarxik pillələr və horizontal yaruslardan əmələ
gələn qəfəslərdə yerləşmiş böyük sistemlər və alt sistemlərə ) dünyanın fəza - müstəvi
səth modelinə; dünya qanunun formuluna; hadisələrin səbəblərinə –mənasına; və mühit
və təkin əlaqələrinə əsaslanaraq bunları deməliyik:
Baş verməli A hadisəsinin baş verməsi «əmrini» keçmişdə müəyyən illər əvvəl onun aid
olduğu - və ya asılı olduğu müəyyən böyük sistemlər vermişdir. Hadisəyə yaxınlaşdıqca
mühit hadisəni daha çox təsvir edir, çatışmayan xüsusiyyətlərini təyin edir, kiçik cizgilər
qalınlaşır, əlavələr edilir, şəkil aydınlaşır. Şübhəsiz, təbiətdə uzun , insan cəmiyyətində
48
isə qısa zamanlar şkalasında müəyyən etmə prosesi gedir. Heç bir fövqəltəbii qüvvə A
hadisəsinin qarşısını ala bilməz. Nəticədə böyük sistemdən başlayaraq kiçik
sistemlərədək hər biri A hadisəsinin baş verməsilə onların ehtiyac duyduğu müvazinəti -
çatışmayan vəziyyəti alırlar. Nəyə görə?.- ümumdünya qanunlarına, dünya formulasına
görə. Burada təbiətdən - kainatdan kənar qüvvələrin iştirakı yoxdur.
Bu gün baş verən hadisələr kimi, gələcəkdə baş verəcək hadisələr də eyni qaydada ,
eyni qanunla baş verir və işıqlandırıla bilər. Qısaca demək lazımdır ki, gələcəyin hər bir
günü, illəri, on illəri, əsrləri üçün uyğun müxtəlif zamanlarda əvvəldən artıq müəyyən
«göstərişlər» - sifarişlər verilmişdir. Hər bir sistem ranqına uyğun olaraq baş verəcək
hadisənin - yaranış, parçalanma və s -bir hissəsini - məsələsini müəyyən edir- təyin edir.
Zaman yaxınlaşdıqca hər bir hadisənin naməlum keyfiyyət və formaları müəyyənləşir -
təyin edilir.
Çoxlu faktlar vardır ki, hadisələrin və talenin əvvəldən müəyyən olduğunu sübut edir.
Misallar:
1. Professor Şapovalnikov (16.04.07,теория невероятностей, TV-1 Rossiya) belə bir
tədqiqat aparmışdır, o dərin gipnoz etdiyi adamlardan keçmişini və gələcəyini
soruşmuşdur. Məlum olmuşdur ki, onlar 50-60 % düz deyirlər. Bu o deməkdir ki,
hadisələrin əsas karkası - skeleti əvvəldən müəyyən edilir, zaman yaxınlaşdıqca
qalan cizgiləri yazılır. Ağac necə bir toxumdan böyüdükcə konkret və məlum forma,
quruluş alırsa, insan da doğulduqda onun gələcək taleyi əsasən müəyyəndir. Bu
ümumi uyğunluq və harmoniya qanunundan çıxır.
2. Everest (Himalay ) dağları necə yarandı ? Milyon illər əvvəl indiki Hindistan
yarımadası Afrikadan qoparaq aralandı və yavavş - yavaş gəlib Asiyaya yapışdı və
onu sıxmağa başladı yer qabığının Həmin Hindistandakı hissəsi Asiyadakı plitənın
altına girdi və onu qaldırdı. Sonra indiki vəziyyətə bitki və heyvanat aləminə, təbii
mühitə gətirən hadisələr başladı.
3. Pakistan, Hindistan arasındakı düşmənçilik münasibətlərinin əvvəldən yazılması.
Təbii olaraq 1339 ildə Tamerlan Hindistanı tutdu və müsəlmanlığı orda zorla
yaydı, sonrakı tarixdə Böyük Britaniya Hindistanı müstəmləkə etdi, təbii sərvətləri
qəsb etməyə və insanlara zülm və istismar etməyə başladı. Milli azadlıq hərəkatının
qarşısını almaq üçün İngilis hökuməti təxribatlar törədərək və təbliğatla müsəlman
- hindu düşmənçilyi yaratdı və nəticədə böyük qırğınlarla ölkə iki yerə Pakistana,
Hindistana və mübahisəli Kəşmir əyalətinə parçalandı . Sonra bu yazılış nəticəsində
xalqlar düşmən münasibəti saxlayaraq atom bombaları yaratdılar və s. Deməli, bütün
baş verənləri əvvəl Tamerlan sonra isə Böyük Britaniya kralı yazdı, sonra isə digər
iştirakçılar başqa taleləri yazdılar.
4. Misal. Yer planeti 365 günə Günəşin başına fırlanır. Bu ümumdünya balans
qanununa, konkret olaraq Nyutonun cazibə qanuna görə edir. Və burada neçə günə
fırlanmağı və hansı məsafədə durmağı müəyyən edərkən yer öz potensialı ilə –
kütləsilə iştirak edir. Günəşin forma və vəziyyəti qalaktikaya və qonşu cisimlərə
görə müəyyən edilir, Yerin vəziyyəti öz kütləsinə və günəşə və qonşu cisimlərə görə
müəyyən edilir. Yerin kütləsi, və forması, fırlanma oxunun bucağı və orbiti və
fırlanma sürəti Yer üzərindəki digər canlıların konkret anda vəziyyətini və s.
müəyyən edir.
İstənilən bu günkü vəziyyəti araşdırın, hər şeyin baş verməsi əvvəldən müəyyən edilib.