75
cərəyanlarının yaranması, fikirləşdikcə neyronlar arası material əlaqələrin yaranması real
olaraq mövcuddur.
Görünür, canlılarda beyinin yaranması və böyüməsi insanın yaşamağa çalışması ilə
lazım olan funksiyaların və həll edilməli məsələlərin çoxalması, yəni mühitin
mürəkkəbləşməsi və çətinləşməsi ilə əlaqədardır. Başqa sözlə, növlərin yaranması və
adaptasiya prosesi – mühitin çətinlk dərəcəsi, onların beynini də böyütmüşdür. Habelə
başqa orqanlarını konstruksiya etmişdir.
İnsan danışmağa başlayandan sonra söz və fikir qüvvəsi, düşünmə, hissləri və idrak
insanın həyatında mühüm inqilabi rol oynamağa başlamışdır. Onların gücü ilə insan həm
özünü idarəedici və bədənini sağlamlılğını təmin edici, lazımı hisslər- özünü
inandırmaqla həyatını yüngülləşdirmiş və ətraf mühitə davamlılığını artırmış, həyatını
yaxşılaşdırmaq imkanı əldə etmişdir.
İnsan sözü, fikri və hissləri reallıqla o qədər iki tərəfli bağlı və güclü əlaqəlidir ki,
fenomenal effektlər verir. Ağılda, fikirdə olmayan (insanın özünə aid) şey hadisə, baş
vermir. Hər şey əvvəlcə fikirdə, ağılda olandan sonra reallaşır. Bəzi adamlar isə olacaq
hadisənin əlamətlərini əvvəl yuxuda görür və ya qəfildən hiss edir. İnsanın ağlında
xəstəlik, pis hadisələrin ssenarisi, pis nümunələr, pis davranışlar haqda məlumat olmasa
insan onu etmir. Sadəcə bunu necə etməyi və nə üçün etməli olduğunu bilmir. Səhərdən
axşamadək bütün dünyanın televiziyasi, qəzetləri, pis davranış metodlarını,
nümumələrini yayır, ölüm səhnələrini göstərir, cinayətlərin necə baş verdiyini təsvir edir.
Bunlar insanların şüurunda qalır və o imkan yaranada bu nümunədən istifadə edir.
Hisslərin, təsəvvür, söz ifadələri və fikir gücünün hədsiz imkanları və nəticələri insan
həyatında vacib, həyatı saxlayan və idarə edən qüvvələrdən (ağıl və idrak, şüur, təbii
instinktlərlə bərabər) biridir. Bu qüvvənin adı qısa deyilsə inam, əminlik, özünə - inamdır.
Onların nəticəsi insanda möcüzə, fövqaladə qüvvənin iştirakı hissini yaradır. Və insan
həyatında, problemlərin həllində ağıl, idrakla yanaşı iştirak edir, lakin maddi deyil, ideya
gücü ilə.
Fikir gücünün elektromaqnit təbiəti müəyyən edilmiş və ölçülə bilir. Bu hələ 20- ci
əsrdə müəyyən edilmişdir. Kvant nəzəriyyısi, Nikola Teslanın maqnit sahəsi, ildırım
yaratmaqla apardığı təcrübələri fikir gücünün mahiyyətini açmışdır. Qeyd edim ki, 1911-
ci ildə Sibirdə Tunqus meteoriti hadisəsini də Teslanın təcrübəsi yaratmışdır. O ABŞ – da
xüsusi qurğudan həmin paralel üzrə kürəvi ildırımlar buraxaraq, nəhayət, bunlardan ən
böyüyünün partlamasını təcrübə etmişdir (TV RTR Rossiya 3 may 2007). Fikir gücü ilə
100 kilometrlərlə uzaqda olan hadisələrə, insana, bəzi fiziki proseslərə təsir edilməsi
aşkar edilmişdir. Mən özüm də bu təcrübələri aparmışam. Insan şüurunun bu xassəsi nə
qədər xeyirlidirsə, o qədər də zərərlidir: İnsan özünü öz fikri, hisslərilə məhv edə,
xəstələndirə bilər; başqalarına çox mənfi nəticələr verən təsirlər edə bilər. Şüurun bu
xassəsi eyni zamanda bu xassədən insanın nəinki başqalarından, hətta daha çox özünü
özündən qorunması və onun təhlükəsiz üsullarını öyrənmək ehtiyacını yaradır.
İnsan beyininin qabiliyyətləri və insan ağlının, fikrinin və cözünün, hisslərinin
müxtəlif effektləri, fenomenləri insanlar arasında idealist nəzəriyyə - dünyanın məhz
ideyalar, ruh , Allah idarə etdiyini, materiyanın ruhdan yaranması mülahizələrinə səbəb
olmuşdur. Əslində bunu deyənlər hələ fikirlə bir dənə də material hissə yaratmaqlarını
göstərə bilməmişlər. Digər insanlar isə əksinə, materiyanın ilkin, müəyyən edici
olmasını; ideya və ya ruhun ondan yaranması fikrini irəli sürürlər.
76
Belə baxış mübahisələri,
toyuq, yoxsa yumurta əvvəl yaranıb mübahisələri kimi
mənasız səslənir. Şüurun təkamülü nəticəsində insan heyvandan xeyli fərqli varlığa
çevrilmişdir. İnsan sistemi daha bir yeni element əldə etmişdir. Ənənəvi elmi nəzəriyyə
hesab edir ki, insan da, heyvanlarla eyni olaraq iki elementdən ibarətdir: 1.Fiziki bədən;
2. Psixika – şüur. İnsan psixikasının və ya şüurunun heyvanlardan artıq inkişafı ilə ağıl,
idrakla , danışmaq, sözlə, fikirlə, təsir qabiliyyətilə fərqlənir. İnsan heyvandan fərqli
olaraq ondan daha çətin və yaradıcı məqsədlər qoya və həll edə bilər. Insan məqsədli -
sözlə və fikirlə özünə təsir edə bilər. Lakin rasionalist baxış hesab edir ki, insan əlavə
olaraq 3-cü elementə malikdir. Bu da, ancaq yüksək düşünmə qabiliyyətinə və yaddaşa
malik insanda olan obyektiv nəzarət və məsləhət, qiymətləndirmə və xəbərdarlıq
mərkəzidir, bu mərkəz insanın bütün orqanlarının və beyninin son ümumi fəaliyyət
nəticəsi kimi özünü göstərir. Bu mərkəz insan ağlının və məntiqi düşüncəsinin, ehtiras və
həvəsindən, təbii fiziki ehtiyaclarından asılı olmayan və asılı işləməyən bir mərkəzdir.
Onun verdiyi məlumatı insan ancaq iki qısa bir - birinə əks göstərişlərdən biri formasında
hiss etməklə alır, bu: düzdür, səhdir, yaxşıdır, pisdir, xoşdur, iyrəncdir, olacaq,
olmayacaq, sevir, sevmir göstərişləridir. Bu hadisə özünü məsələn, belə göstərir : insanın
ağlı və təcrübəsi real mühiti nəzərə almaqla bir qərar verir, məsələn, qidalanma, iş , hər
hansı bir fəaliyyətin icrası və s. lakin bu mərkəz ona səhv etdiyini bildirir və həyəcan
siqnalı göndərir, nəticədə çox uzun müddət keçsə də bu məlumat düz çıxır.
4. İ
nsan və cəmiyyət haqda rasional baxiş
İnsanın yaranması Çarlz Darvininin, Karl Linneyin, İohan Mendel və Fridrix Engelsin
nəzəriyyələrində, habelə bu nəzəriyyələrin əsasında yaranmış ən son nəzəriyyə olan
Təkamülün sintetik nəzəriyyəsi ilə izah edilir (BEKM 2002). İnsanın ümumi dünyanın
təkamülü nəticəsi olaraq insanabənzər meymunlardan – 2- 5 milyon il ərzində yaranması
elmi dəlillərlə sübut edilir. Müasir insan Homo sapiens- ağıllı insan növüdür, hansı ki 100
min il əvvəl Kromanyon insanından başlanğıcını almışdır. İnsanın digər növləri isə məhv
olmuşdur.
İnsan haqda teist dinlərinin formalaşdırdığı Kreasionizm nəzəriyyəsi bütün
dünyanın, habelə insanın Allah tərəfindən qəfildən və heç nədən yaratmasını iddia edir.
Həqiqətdə, bu nəzəriyyə sübut və faktlara əsaslanmadığı üçün ciddi sayıla bilməz və
səhvdir. Dünyanın rasional sistemik nəzəriyyəsinə görə insan və cəmiyyət dünya
strukturunun konkret, müəyyən bir pilləsində evolyusiyanın zəruri yaranış nəticəsidir .
Yer planetində indi insan və cəmiyyətlərin zəruri yeri var və onlar Yer planeti sisteminin
elementi rolunu oynayır. Onun fəaliyyəti Yer planetinə təsir edir və Yer planeti ilə
əlaqələr vasitəsilə yaşayır.
İndiyədək elmdə və praktikada insanın və cəmiyyətin ona layiq düzgün anlayışı
verilməmişdir. İnsan idealist mövqedən əlahiddə götürülərək, o, ağılsız, biliksiz, biliyi
artmayan, avam, aldadıla bilən, vasitə kimi istifadə oluna bilən , cəmiyyət isə belə kütlə
hesab edilmişdir. Yalnız tək- nadir insanların ən ağıllı lider ola biləcəyi və cəmiyyəti
idarə edəcəyi düşüncəsi yaradılmışdır. Müharibələr və diktatorluq dövrlərində diktatorlar
tərəfindən təbii olaraq belə düşüncə yaradılmışdır ki, cəmiyyəti yalnız ayrı - ayrı tarixi
şəxsiyyətlər, böyük siyasətçilər, böyük sərkərdələr idarə edə bilər və tarixin yaradıcıları
da məhz onlardır. Belə bir nəzəriyyə diktatorluğu əsaslandırmaq üçün düşünülmüşdü.