Microsoft Word kitab son variant 1 1681. docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
112 Kaliumun əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən biri də hüceyrə pro- toplazmasının su saxlama qabiliyyətini yüksəltməsidir. Hüceyrənin su saxlama qabiliyyətinin yüksək olması quraqlığa davamlılığı və ümumilikdə bitkinin davamlılığını artırır. Kaliumla yaxşı təmin olumuş hüceyrənin osmos təzyiqi yüksə- lir, su və mineral maddələrdən səmərəli istifadəni təmin edir. Belə- liklə, transpirasiya əmsalı aşağı düşür və turqor vəziyyəti davamlı olur. Kalium bitkidə karbon qazının assimilyasiyasını gücləndirir, xloroplastlarda onun üzvi birləşmələrə (nişastaya) çevrilməsi prose- sini yaxşılaşdırır. Mitoxondrilərdə tənəffüs elementlərinin hərək- ətinə şərait yaradır, yarpaqlardan üzvi maddələrin generativ orqan- larına paylanmasında iştirak edir. Kalium çatışmazlığı olduqda, bit- kinin tənəffüs prosesi sürətlənir, fotosintez zəifləyir. Kök sisteminin güclü inkişaf etməsində kaliumun böyük əhəmiyyəti var. Əsasən, ilk 7-10-cu nəsildə yarpaq əmələ gəlməsi dövründə SSAB növlərinin kaliuma daha çox ehtiyacı olduğundan, örtülü sahə üçün istehsal edilən əksəriyyət qida yemləndiricilərində və substratlarda bu xüsusiyyət nəzərə alınmalıdır. Belə ki, kökün torpaqda olan qida maddələrinin mənimsənilməsində və kök struk- turunun genişlənməsində kalium böyük rola malikdir. Kalium çatışmazlığı bitkidə toksiki aminlərin (lutpessin və ar- matin) əmələ gəlməsinə səbəb olur, amilaza və saxaraza fermentlə- rinin aktivliyi artır. Hüceyrə turqoru itirir, yarpaqlar uzanır, başları aşağı əyilir, kənarlarında açıq-yaşıl ləkələr əmələ gəlir. Sonradan kalium qıtlığı davam etdikdə bu hissələr qonur-şabalıdı rəng alır və nekrozlaşırlar. Bitki hüceyrəsində kaliumun normal konsentrasiyada olması toxumaların şaxtalardan zədələnməsinin qarşısını alır, meyvələrin saxlanma və daşınma qabiliyyəti, ətri və rəng çalarları yaxşılığa doğru yüksəlir. Kaliumla bitkinin normal təminatı xəstəliklərə qarşı davam- lılığı artırır, göbələk, bakteriya və b. infeksiyaların yayılması və inkişafını məhdudlaşdırır və onların toxumaya daxil olmasını çətin- 113 ləşdirir. Şəkər və amin birləşmələrinin yığılması az olduğu üçün göbələklərin toxumaya daxil olması çətinləşir. Kalium çatışmazlığı başlıca olaraq Ca və Mg elementlərinin torpaqda çox olduğu zaman müşahidə edilir. Kalium çatışmazlığı olduqda pomidor kolları tez quruyur, yar- paqları qırışlı olur, damarlar arasında kənarlara tərəf şabalıdı ləkələr əmələ gəlir, buğumarası çox qısa olur. Cavan yarpaqların qıvrıl- ması, kənarlarının yanığı əlamətləri ilə özünü göstərir. Pomidor meyvələrində yetişmə ləngiyir, piqmentasiya pozulur və qeyri- bərabər rəng alır. Torpaqda kalium çatışmazlığını aradan qaldırmaq üçün K 2 SO 4 , KNO 3 , KCl gübrələrindən istifadə edilə bilər. Kalium-sulfatın (K 2 SO 4 ) tərkibində 45-50% K var. 200 ml-lik stəkana 260 qram K 2 SO 4 yerləşir. 1 qramın həcmi 0,7 sm-dır. Hiqroskopik deyil, ağ tozdur, bəzən bozumtul rəngdə olur. Yaxşı səpələnir, tərkibində ka- liumdan başqa torpaq üçün vacib olan kükürd (S) elementi (20%-ə qədər) var. Örtülü sahədə şitillər sahəyə köçürülməmişdən qabaq verildikdə səmərəli olur. Ümumi qəbul olunmuş norması 12-15 qr/m-dır. Ayrı-ayrı torpaq nümunələrində normanın dəqiq təyin edilməsi üçün torpağın tərkibində kaliumun miqdarı təyin edilməlidir. K 2 SO 4 torpağın altına tez verilməlidir. Açıq sahədə onu çox saxlamaq olmaz. Vegetasiya dövründə kalium çatışmazlığını aradan qaldırmaq üçün Favor (10:10:40) gübrəsinin 0,15%-li kon- sentrasiyası ilə çiləmə aparılarsa, K qıtlığı aradan qalxar. Məlumdur ki, kalium çatışmazlığı bitkidə ümumi zəifliyə, stress və termiki təsirlərə davamsızlığa, fizioloji aktiv maddələrin (askorbin turşusu, indolil sirkə və b.) əmələ gəlməsinin sürətinin azalmasına, meyvə yetişkənliyinin ləngiməsinə, karotinin miqdarı- nın azalmasına səbəb olur. Bundan başqa, pomidor bitkisində ka- lium çatışmadıqda, sorucu və ötürücü sistemdə hüceyrələrin mem- bran potensialı azalır, su və mineral maddələrin sorulma və ötü- rülməsi zəifləyir. Kalium çatışmazlığı zamanı bitki hüceyrəsi su saxlama qabiliyyətini itirir və qismən quru və isti havada bitkinin yarpaqları və bütövlükdə pomidor kolu turqoru itirir, istiyə da- 114 vamlılığı azalır. Kalium karbon qazının mənimsənilməsini yüksəldir, xloroplas- tlarda onun üzvi maddələrə çevrilməsini (nişasta istehsalını) sürət- ləndirir. Mitoxondrilərdə tənəffüs elementlərinin hərəkətinə şərait yaradır, yarpaqlardan üzvi maddələrin generativ orqanlara nəqlini yaxşılaşdırır və sürətləndirir. Nəticədə pomidorda karotinin kartofda nişastanın, bibərdə askorbin turşusunun miqdarının normal səviy- yədə olmasına, quru maddənin miqdarının artmasına, dad və keyfiy- yətin yaxşılaşmasına səbəb olur. 2011-ci ildə Abşeronda örtülü sahədə becərilən pomidorun Franko indeterminant sortuna mənsub olan əkinlərdə kalium çatış- mazlığının aradan qaldırılması məqsədi ilə Favor (10:10:40) qatı yarpaq gübrəsi tətbiq edilmiş və bu qeyri-infeksion xəstəliyin aradan qaldırılmasına təsirinin səmərəliliyi öyrənilmişdir. Tətbiq olunmuş Favor preparatı vegetasiya dövründə çiləmə şəklində tətbiq edildiyi üçün bu dövrdə pomidorda kalium çatışmaz- lığı əlamətləri qeydə alındıqda, tətbiqinin səmərəli olduğu üçün ak- tuallığı daha da yüksəlir. Kaliumun böyük əhəmiyyətini nəzərə ala- raq vegetasiya dövründə əlavə yemləmə şəklində onun çatışmazlığı- nın aradan qaldırılması istehsalçılar üçün səmərəlidir. Odur ki, Favor preparatının 0,1%; 0,15% və 0,2%-li məhlulları ilə örtülü sa- hədə pomidor bitkisinin kalium çatışmazlığının aradan qaldırılması və infeksion xəstəliklərə qarşı sonradan qazanılan immunitetin yük- səlməsində səmərəli olmuşdur. Belə ki, Favorun 0,15% və 0,2%-li məhlulları ilə 2 dəfə (10-15 gün) intervalla çilənməsi müvafiq olaraq 20 gün sonra 54,2% və 66,8%, 20 gün sonra 67,2% və 84,5%, 30 gün sonra 85% və 90% texniki səmərəliliklə nəticələn- mişdir. Etalon variantda şitillərin əkindən 1 ay qabaq torpağa şum altına Urojay (30:30:30) makro gübrəsinin 50 qr/m 2 hesabı ilə verilmişdir. Təcrübə altında olan pomidor məhsulu ilə etalonda olan məhsul müqayisə edildikdə məlum oldu ki, Franko sortuna aid eyni pomidor meyvəsi təcrübə variantında (0,2%-li Favor çilənmiş) olan pomidorlar həm ölçülərinə və çəkisinə görə, həm dad və tamına görə, həm də daşınma üçün təzyiqə davamlılığı baxımından daha Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|