Microsoft Word kitab son variant 1 1681. docx
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
115 yüksək nəticələrlə özünü göstərir. Belə məhsulun satış qiyməti və çeşidi daha yüksək, daşınmaya və saxlanmağa isə daha davamlı olduğundan iqtisadi səmərəlilik digər variantlarla müqayisədə yüksək olmuşdur. Beləliklə, aparılmış ilkin tədqiqatlar Favor (10:10:40) prepara- tının vegetasiya dövründə kalium çatışmazlığı qeyri-infeksion xəs- təliyinin aradan qaldırılması üçün səmərəli olduğunu nəzərə alaraq onun geniş təsərrüfat təcrübəsində istifadə edilməsi məqsədə müva- fiqdir (Şəkil 58). Kalsium çatışmazlığı Kalsium (Ca) humusla az təmin olunmuş torpaqlarda daha çox müşahidə edilir. Ca azot, karbohidratlar və su mübadiləsində yaxın- dan iştirak edir. Başlıca xüsusiyyətlərindən biri üzvi turşuların təsirini neytrallaşdıra bilməsidir. Maddələr mübadiləsinin nizam- lanmasında əhəmiyyətli rolu ilə seçilir. Bitkinin inkişaf dövründə daha çox tələb olunur. Ca-un bitkinin fizioloji proseslərində rolu kaliumla üst-üstə düşür, lakin əks göstəriciləri də mövcuddur. Ca ionlarının çox olması kaliumdan fərqli olaraq hüceyrənin su itirməsinə səbəb olur, kolloidlərin hidrofillik qabiliyyətini azaldır. Bitkinin fizioloji tarazılığı və hüceyrənin su balansı Ca və K-un optimal səviyyədə olmasından asılıdır. Hüceyrə membranının ya- ranması və qurulmasında, membran potensialının artmasında, müx- təlif ionların hüceyrəyə daxil olmasında yaxından iştirak edir. Ca-un meyvə və tərəvəz bitkilərində vaxtından qabaq qocalma- nın qarşısının alınmasında əhəmiyyəti böyükdür. Ca nuklein turşu- larının əmələ gəlməsində iştirak edir ki, bu fotosintez və enerji mü- badiləsi ilə sıx əlaqədardır. O, bitkinin kök sisteminə başqa kation- ların daxil olmasını, həmçinin onların miqdarının nizamlanmasını təmin edir, hidrogen ionlarının zərərli təsirlərinin qarşısını alır. Po- midor bitkisində Ca çatışmazlığında bitkilərin meristema toxumala- rının inkişafı dayanır və təpə çürüməsi əlamətləri ilə müşayiət olunur. Ca qıtlığı tərəvəz bitkilərində başlıca olaraq cavan yarpaq- 116 larda Xloroz əmələ gətirməklə nəticələnən açıq-sarı ləkələrlə müşa- hidə olunur. Yaşlı yarpaqlar əksinə, tünd-yaşıl rəng alır və ölçüləri böyüyür. Pomidor əkinlərində Təpə çürüməsi ilə nəticələnir. Bu xəstəlik örtülü sahədə daha çox üstünlük təşkil edir. Bəzən kalsiumun artıq olması bitkidə dəmirin (Fe) çatışmazlığı və yarpaqların xlorozu (saralma) ilə nəticələnir. Abşeron bölgəsinin quru subtropik iqliminin qumsal torpaqlarda yaratdığı xüsusiyyət- lərdən biri də kalium çatışmazlığıdır. K qıtlığı nəticədə torpaqda Ca-un miqdarının maneəsiz yüksəlməsinə səbəb olur (Şəkil 59). Maqnezium çatışmazlığı Maqnezium (Mg) qələvi torpaq metallarına aiddir. Bitkinin normal inkişafında, bir çox fizioloji proseslərində və maddələr mübadiləsində iştirak edir. Mg-un başlıca rolu xlorofilin əmələ gəlməsində iştirak etməsidir. Bu elementin çatışmazlığından yarpaq ayasında alabəzəklik, lətli hissənin saralması əlamətləri təzahür edir. Bu zaman yarpaqlarda damarlar və onun ətrafı yaşıl rəngini itirmir. Xəstəliyin əlamətləri ilkin olaraq yaşlı və aşağı yarus yarpaqlarında müşahidə edilir. Mg çatışmazlığı çiçəkləmə, meyvə tutumu və pomidorun yetişkənliyi dövründə daha çox müşahidə edilir. Hüceyrənin qlafında pektin maddəsinin formalaşmasında Ca 2+ ionu ilə yanaşı Mg 2+ ionu da iştirak edir. Pektinin həm hüceyrə qlafında, həm də qida elementi kimi böyük əhəmiyyəti var. Bir sıra fizioloji proseslərində mühüm rol oynayan fermentlərin aktivləşməsində Mg yaxından iştirak edir. Bitkilərdə kimyəvi enerji mənbəyi rolu oynayan fosfor üzvi və qeyri-üzvi maddələrinin toplanmasında və ötürülməsində Mg 2+ və Ca 2+ ionlarının iştirakı əvəzolunmazdır. Bit- kinin normal inkişafında və yaşamasında başlıca proseslər olan fotosintez, tənəffüs, azot mübadiləsi və ehtiyat maddələrin toplan- masında bilavasitə iştirak edir. Hüceyrədə ribosomların struktu- runun nizamlanması prosesində iştirak edən fosforun nəqlini sürət- ləndirir. Abşeron bölgəsinin qumsal, humusla az təmin olunmuş torpaq- 117 larında Mg çatışmazlığı tez-tez müşahidə edilir. Örtülü sahədə po- midorun əksər hissəsi qumsal və gillicəli torpaqlarda becərildiyin- dən bu hal normal qidalanmanı pozur, yarpaqlarda alabəzəklik əmə- lə gəlir, fotosintez zəifləyir. Fotosintezin getdiyi xlorofil az oldu- ğundan üzvi maddə sintezi zəifləyir, tənəffüs çoxalır, beləliklə də, bitkinin ümumi məhsuldarlığı aşağı düşür. Meyvələrdə quru mad- dənin miqdarı azalır, ehtiyat qida maddələri azalır və bitki tez qoca- lır. Mg çatmayan pomidor kollarında elastiklik zəifləyir, budaqlar sərtləşir. Müşahidələr zamanı qumsal torpaqlarda selləmə suvarma tət- biq olunan zaman Mg çatışmazlığı əlamətləri daha tez və qabarıq üzə çıxması qeydə alınmışdır. Belə ki, qumsal torpaqlar yuyulmağa daha tez məruz qaldığından selləmə suvarmada yuyulma sürətlənir və qida elementlərinin defisiti yaranır. 2011-ci ildə AzETBMİ-nin Abşeron Təcrübə Stansiyasında Mg çatışmazlığının aradan qaldırılması üçün bir sıra aqrokimyəvi və qeyri-üzvi maddələrin tətbiqi üzrə təcrübələr qoyulmuşdur. Mg(NO 3 ) 2 -Maqnezium nitrat maddəsinin tərkibində həm Mg 2+ , həm də NO 3 nitrat ionu var. Torpağa verildikdə bitki üçün əhəmiy- yətli olan nitrat ionu yerüstü hissənin qidalanma və inkişafında, Mg isə çatmayan qələvi torpaq metalı kimi bitkiləridə fizioloji proses- lərin aktivləşməsində iştirak edir. Bundan başqa, Mg çatışmazlı- ğında MgSO 4 maqnezium sulfat və Mg(PO 4 ) 3 Mg fosfat duzla- rından da istifadə etmək olar. Suvarma suyunda S çox olan yerlərdə MgSO 4 verilməsi məqsədəuyğun sayılmır. Bəzən cavan bağlarda və tingliklərdə maqnezium fosfat duzu- nun verilməsi daha məqsədəuyğundur. Belə ki, inkişafda olan bitki- lərdə fosforun çatışmaması ona tələbatı artırır. Göstərilən qeyri-üzvi maddələrdən istifadə etməklə Mg çatışmazlığının aradan qaldırılma- sı məqsədi ilə 2011-ci ildə polietilen örtüklü damcı suvarma sistemi olan örtülü sahədə becərilən pomidorun Franko sortuna aid bitkilər üzərində təcrübələr aşağıdakı sxem üzrə qoyulmuşdur. 1-ci çiçək topasında yaşıl meyvələrin əmələ gəlməsi vaxtı Mg(NO 3 ) 2 -un məh- lulu ilə yemləmə verilmişdir. Vegetasiyanın ilk meyvələr əmələ gə- Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|