Microsoft Word M. Gogacz Platonizm I arystotelizm
Yüklə 493,7 Kb. Pdf görüntüsü
|
42 Jednak zewnętrzne przyczyny bytu nie są podmiotami relacji. Są bytami. Działają sprawcze lub jako przyczyny celowe nie na sposób wchodzenia w relacje ze skutkiem. Tomasz z Akwinu inaczej ujął działanie przyczyny sprawczej i przyczyn celowych. Arystoteles także zewnętrzne przyczyny bytu uznał za podmioty relacji. Musiał je wtedy uznać za przyczyny ruchu, a nie za przyczyny kresu ruchu, za przyczyny materii. Materia pozostała nieuprzyczynowana, pierwsza w porządku bytowania, wieczna. 4. Połączenie wątków neoplatońskich z arystotelizmem 4.1. Historyczne utożsamienie tekstów neoplatońskich z tekstami Arystotelesa a) Konsekwencje metafizyczne W dziejach arystotelizmu notujemy trzy sposoby recepcji poglądów Arystotelesa: uzupełnienie przez filozofów ich neoplatońskiego myślenia jakimiś twierdzeniami Arystotelesa i uznawanie tej wersji za arystotelizm, wierne tekstom myślenie ujęciami Arystotelesa i uznawanie tej wersji za arystotelizm, włączenie do zespołu pism Arystotelesa fragmentów tekstu Plotyna i Proklosa i uznanie za arystotelizm treści tych trzech źródeł. W metafizyce jest ważne to, czym się myśli: ujęciami relacji czy ujęciami bytów jednostkowych. Ważny jest przedmiot ujęć. Ujęcia relacji i w ogóle przypadłości nie pozwalają na rozpoznanie istoty bytu, który relacje i przypadłości podmiotuje, jeżeli to, co bezpośrednio poznajemy, uznamy za istotę bytu. W najlepszym razie, wychodząc od relacji i przypadłości rozpoznamy możność-materię jako ich podmiot, gdy wskazujemy na przyczynę tego, co bezpośrednio poznajemy. Ujęcia bytów jednostkowych pozwolą na rozpoznanie stanowiących byt jego przyczyn wewnętrznych, gdy umiemy dokonać analizy bytu nie wychodząc od jego przyczyn zewnętrznych, gdy umiemy więc odbierać to, co byt nam odsłania w informacji poznawczej. Jest zrozumiałe, że możemy mieć neoplatońskie myślenie metafizyczne, wyznaczane ujęciami relacji i przypadłości. W to myślenie włączamy wtedy jakieś twierdzenia z poznanych poglądów Arystotelesa, by wypełnić nimi to, czego np. brakuje w ujęciach neoplatońskich. Brakuje tam zawsze tezy o istocie bytów, nawet gdy 43 tę istotę uważa się za odległość lub podobieństwo wobec jedni lub Boga. Gdy tych uzupełnień jest więcej niż wyjściowych twierdzeń neoplatońskieh, całe myślenie uważa się za arystotelizm. Nie jest to, oczywiście, arystotelizm, lecz arystotelizujący neoplatonizm, gdyż o charakterze metafizyki decyduje wyjściowy przedmiot ujęć. Jest także zrozumiałe, że możemy mieć arystotelesowskie myślenie, wyznaczane ujęciami bytu jednostkowego. Szukamy wtedy w tym bycie stanowiących go przyczyn wewnętrznych. Już jednak sam Arystoteles szedł do tych przyczyn od strony czegoś zewnętrznego, od relacji ruchu. Odkrył podmiot ruchu, możność-materię. Nie było to jednak wyjście od strony przyczyn zewnętrznych jako bytów. Taką drogą posługuje się arystotelizujący neoplatonizm. Arystotelizm bywał jednak uzupełniany twierdzeniami neoplatonizmu przy uwyraźnianiu np. tezy o przyczynach zewnętrznych, co skłoniło do uznania jego teorii czystej formy za teorię Boga. W samym arystotelizmie, wiernym tekstom, teorii jednego Boga raczej nie ma. Jest więc zrozumiałe, że w myślenie neoplatońskie możemy wbudowywać tezy arystotelesowskie i że w myślenie arystotelesowskie możemy wbudowywać tezy neoplatońskie. Możemy tak postępować myśląc nawet twierdzeniami tomizmu. Każde myślenie metafizyczne można łączyć z obcymi mu twierdzeniami. Jest to błąd metodologiczny, ale powszechnie stosowany. Ujawnia on to, że dla danego filozofa metafizykę od innych nauk różni metoda, a nie jej przedmiot, który zresztą jest w tym wypadku identyczny z przedmiotem poznania. Gdy wszystko, co poznajemy, jest przedmiotem metafizyki, wtedy nauki muszą różnić się tylko metodami. Przedmiot metafizyki, tożsamy z przedmiotem poznania, nieuchronnie wprowadza w monizm. W monizmach właśnie obserwujemy częste uzupełnienia ich tezami pluralizmu. Uznając np. wspólne tworzywo bytów, co wyklucza ich istotową odrębność, głosimy zarazem, że byty są jednostkowe dzięki przypadłościom. Ta teza wprowadza w szereg sprzeczności. Są więc filozofie, które sprzeczności uznały za prawo rozwoju bytów. Tymczasem, konsekwentnie uprawiana metafizyka polega na tym, by z jej twierdzeń, uzyskanych w analizie wyjściowego przedmiotu, wyprowadzać nowe twierdzenia, jeżeli nie wyprowadził ich autor analizy. 44 I nieoczekiwanie w arystotelizmie zdarzyło się coś, co uniemożliwiło odróżnienie go od neoplatonizmu: teksty Plotyna i Proklosa uznano za teksty Arystotelesa. Wyjaśnia tę sprawę historia tekstów Arystotelesa. b) Wydarzenia historyczne Arystoteles był nauczycielem Aleksandra Wielkiego. Po jego śmierci przeżył lęk o swoje życie, ukrył się i ukrył też swoje teksty zakopując je w ziemi. Odnaleziono je po stu latach, dobrze zachowane. Wydał je Andronikos z Rodos, który czternaście rozpraw dotyczących bytu nazwał w swej edycji księgami zajmującymi miejsce po tekstach dotyczących fizyki. Przypadkowy tytuł tych rozpraw: meta ta fysika - metafizyka, stał się nazwą filozofii bytu. Tekst Metafizyki Arystotelesa, wydany przez Andronika z Rodos w I wieku przed Chrystusem, zastajemy w XII wieku na Sycylii, w Instytucie Tłumaczeń na dworze królewskim w Palermo. Sławniejsi tłumacze to Michał Szkot i Henryk Ary styp. Przekłady sycylijskie nie wywarły większego wpływu na rozwój filozofii średniowiecznej. Wymieniamy tu jednak Sycylię dlatego, że Tomasz z Akwinu, który poznał metafizykę Arystotelesa z przekładów dokonywanych z arabskiego na łacinę w Instytucie Tłumaczeń w Toledo, sięgnął po znajdującą się w Palermo edycję Andronika z Rodos. Tekst Metafizyki przetłumaczył Tomaszowi z greckiego na łacinę kard. Wilhelm z Moerbeke. Pisma Arystotelesa, wydane przez Andronika z Rodos, trafiają na Sycylię, lecz nie oddziałują na średniowiecze ani swą grecką wersją, ani sycylijskimi przekładami. Może jedynie Tomaszowi z Akwinu pomogły w sformułowaniu metafizyki bytu jako istnienia i istoty. Miały wpływ na średniowieczne przekłady z arabskiego na łacinę. Po śmierci Aleksandra Wielkiego lęk o swoje życie przeżył nie tylko Arystoteles. Ten lęk przeżyli także jego uczniowie. Opuścili więc Grecję i udali się do Syrii, gdzie pełnili rolę lekarzy. Zabrali jednak z sobą odpisy rozpraw Arystotelesa. Gdy w roku 529 z rozkazu Justyniana zamknięto w Atenach wszystkie szkoły filozoficzne, do Syrii i w ogóle do Azji przenoszą się także chrześcijanie. W roku 563 św. Efrem zakłada w Mezopotamii, w Edessie, szkołę filozoficzną, w której wykłada się właśnie Arystotelesa. Szkołę w Edessie także zamknięto. Jej profesorowie przenoszą się do Persji (Nisibis, Dżundiszapur) i znowu do
Yüklə 493,7 Kb. Dostları ilə paylaş:
|