Microsoft Word m vzu docx

V)  Maddi-texniki  təchizat,  obyektdə  təchizatın  dayanıqlığı  xammal,  material, 
komplektləşdirici hissələr, avadanlıq və yanacaq ehtiyatlarını yaratmaqla artırılır. Bunlar 
həm  istehsalı  davam  etdirmək,  həm  də  fövqəladə  hallarda  istehsal  pozularsa,  onun 
bərpası  üçün  nəzərdə  tutulur.  Azalmayan  ehtiyatlar  halında  tədarük  görülən  həmin 
materialların  miqdarı  nazirliklərin  hər  bir  obyekt  üçün  təsdiq  etdiyi  normalar  üzrə 
müəyyən olunur. 
Müxtəlif  yerlərdəki  mal  göndərən  təşktlatlarla  istehsal  əlaqələrinin  variantlarını 
hazırlamaq,  digər  müəssisələrdən  alınan  bir  sıra  ən  vacib  hissələrin,  avadınlıqların 
obyektin özündəcə istehsal olunması tədbərlər də işin dayanıqlığını artırar. 
Hazır  məhsulların  vaxtında  və  dərhal  istehlakçıya  göndərilməsi  də  çox  vacibdir. 
Xüsusən,  neftayırma,  kimya  müəssisələrində  hazır  məhsulun  yığılıb  qalması  həm 
obyektin  özü,  həm  də  qonşu  obyektlər  və  yaşayış  sahələri  üçün  ciddi  təhlükə  yaradar, 
ikinci zədələyici amillərin ən qorxulu mənbəyinə çevrilə bilər.  
Q)  Ekstremal  şəraitdə  obyektdə  istehsal  prosesinin  və  mülki  müdafiəni  idarə  etmək 
rəhbər  heyətin  fəaliyyətində  ən  əsas  və  məsuliyyətli  işdir.  darəetmə  prosesi  hər  cür 
hallarda işçilərə, mülki müdafiə dəstələrinə daim rəhbərlik edilməsini nəzərdə tutur, əsas 
tələb  isə  onun  fasiləsizliyidir.  darəetmənin  rəhbər  heyət  rabitə  və  xəbərdarlıq 
vasitələrindən istifadə etməklə həyata keçirir.  
D) Müəsisələrdə istehsal qəzalarını və ikinci zədələyici amillər ehtimalını azaltmaq üzrə 
tədbirlər adətən birgə hazırlanıb, yerinə yetirilir.  
E)  Obyektdə  pozulmuş  istehsalın  bərpa  olunması  üçün  hazırlıq  işlərinin  görülməsi. 
Yuxarıda deyildiyi kimi, obyektin məhsul buraxmağa qısa müddətdə hazırlanması imkanı 
onun  işinin  sabitliyinin  vacib  göstəricisidir.  Belə  hazırlıq  nə  dərəcədə  yüksəkdirsə,  hər 
hansı bir səbəbdən zədələndikdən sonra müəssisədə istehsal prosesi bir o qədər tez bərpa 
olunar.  Həmin  işləri  obyektin  rəhbəri  təşkil  edir.  Bu  məqsədlə  onun  əmrinə  əsasən 
müxtəlif  sahələr  üzrə  (məsələn,  bina  və  qurğuların,  texnoloji  avdanlığın,  enerji 
təchizatının,  maddi  təchizat  və  nəqliyyatın  etibarlığını  təyin  etmək  üçün)  müvafiq 
araşdırma  qrupları  yaradılır,  onların  konkret  vəzifələri  və  iş  proqramları 
myəyyənləşdirilir.  Bu  qruplara  müəssisənin  mütəxəssisləri  ilə  yanaşı  elmi  tədqiqat 
idarələrinin  əməkdaşları  da  cəlb  oluna  bilər.  Tədbirlər  iqtisadi  cəhətdən  o  zaman 
ə
saslandırılmış  hesab  edilir  ki,  onlar  eyni  zamanda  əminamanlıq  dövründə  də  obyektin 
qəzasız  fəaliyyətinin tə’min  olunmasına,  əmək  şəraitinin  yaxşılaşdırılmasına  və  istehsal 
prosesinin təkmilləşdirilməsinə xidmət edir.  
Belə araşdırmalar nəticəsində iki cür plan tərtib edilir: 
- birincisi, dinc dövründə obyektdə işin dayanıqlığınin yüksəldilməsi üzrə tədbirlər planı; 
-  ikincisi,  müharibə  təhlükəsi  yaranan  dövrdə  obyektdə  işin  sabitliyini  artırmaq  üzrə 
tədbirlər planıdır.  
Obyektin  rəhbəri  tərəfindən  təsdiq  edilib  yuxarı  təşkilatlarla,  nazirliklərlə 
razılaşdırılandan sonra birinci plandakı tədbirlər obyektin iqtisadi və sosial inkişafı üzrə 
perspektiv  planlara,  ikinci  sənəddəki  işlər  isə  müəssisənin  müharibə  dövrü  üçün  mülki 
müdafiə planına daxil edilir. 
 
Yekun hissə– 5 dəq. 
Tələbələrə dərsin məqsədinə nail olunmasını elan edirəm, növbəti dərs üçün tapşırıqlar 
verirəm. 
 
Mövzuya aid yoxlama suallar: 
 
1. Təsərrufat obyektlərində hansı məqsədlə işin dayanıqlığı qiymətləndirilir? 

---

2. Obyektdə işin dayanıqlığını qiymətləndirmək nə deməkdir? 
3.  şin dayanaqlığının artırılması üçün obyektlərdə görülən mühəndis-texniki texnoloji və 
təşkilati tədbirlər kompleksinə nələr daxildir? 
4. Təsərrufat obyektlərinin hansı əsas elementlərinin vəziyyəti işin dayanıqlığını 
müəyyən edir? 
5. Təsərrufat obyektlərində işin dayanıqlığının artırılması məqsədi ilə mülki müdafiə 
mühəndis-texniki tədbirlərinin təyinatı və tətbiq olunmasına nələr aid edilir? 
6. Təsərrufat obyektlərində işin dayanıqlığının artırılması məqsədi ilə tərtib edilən 
tədbirlər planında hansı mühəndis-texniki göstərilir? 
7. Maddi qiymətli vəsaitlər istehsal etməyən (nəqliyyat, rabitə, tibb) obyektlərdə işin 
dayanıqlığının artırılmasında nələr nəzərdə tutulur? 
8. Nüxə silahının zərbə dalğasına qarşı dayanıqlıq hansı meyarlarla müəyyən edilir? 
9. Fövqəladə hadisələr zamanı işin dayanıqlığını yüksəldən mühəndis-texniki tədbirlərin 
həcmi nədən asılı olur? 
10. Yanma qabiliyyətinə görə tikinti materialları hansı qruplara bölünür? 
11. Fövqəladə hadisə baş verdikdə qiymətli və nadir avadanlıqlarının mühafizəsi üçün 
hansı xüsusi mühafizə qurğularından istifadə edilir? 
12. Kimyəvi xarakterli fövqəladə hadisə baş verdikdə işin dayanıqlığının artırılması 
məqsədi ilə hansı tədbirlər nəzərdə tutulur? 
13, yetirilən tapşırıqlardan asılı olaraq kəşfiyyat hansı növlərə bölünür? 
14. Azərbaycan Respublikasının istehsalat dayanıqlığı nədir? 
15. Hansı obyektlər potensial təhlükəli adlanırlar, sayılırlar?  
 
 
 
    Mülki müdafiə fənnini müəllimi                                    Neymət Lətifov 
 
 

---

 
 
 
 
 
Azərbaycan Dövlət 
qtisad Universitetinin 
tələbələri ilə keçirilən 
Mülki müdafiə dərsinin 
konspekti 
 
 
 
 
Mövzu № 6: “Fövqəlada halların  
nəticələrinin aradan qaldırılmasının nəzəri 
ə
sasları, bərpa işlərinin növləri, mərhələləri, 
cəlb edilən qüvvə və vasitələr. Xilasetmə və 
digər təxirəsalınmaz işlərin icra üsulları” 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---