Microsoft Word m vzu docx

lazımdır.  Bu  isə  MM  rəhbərliyindən,  qərargahlarından  və  dəstələrindən  böyük 
mütəşəkkillik, şəxsi heyətdən isə yüksək mənavi-psixoloci dəyanət, fiziki dözüm və bütün 
qüvvələrin səfərblər olunmasını tələb edir. 
Dağıntı  ocağında  xilasetmə  işlərini  təşkil  edən  şəxs  yaranmış  vəziyyəti  şəxsən  öyrənir, 
insanları xilas etmək üçün görüləcək işlərin həcmini və qaydasını müəyyən edir, dəstələrə 
tapşırıq verir və onların fəaliyyətini vahid məqsədə yönəldir. 
Dəstə komandirləri xilasetmə işlərinin aparılması haqqında sərəncamı alıb tabeliyindəki 
şə
xsi  heyəti  göstərilən  iş  yerlərinə  (uçqun  altında  qalmış  sığınacaqların, daldalanacaqların 
yanına,  çoxlu  zədəlilər  olan  digər  sahələrə)  aparırlar.  Xilasedici  dəstələrin  iş  qabiliyyətini 
artırmaq  üçün  onlara  xüsusi  texnika  (buldozer,  avtokran)  verilir,  həmçinin  sanitar 
drujinaları  və  kommunal-energetika  qurğularında  qəzaları  aradan  qaldıra  biləcək 
mütəxəssislər təhkim edilir. Lazımi hallarda yanğınsöndürən və zərərsizləşdirici dəstələr də 
xilasedicilərə yardım göstərirlər. 
Xilasetmə işlərinin təşkili və yerinə yetirilməsi qaydaları. 
Nüvə  zədələnməsi  və  zəhərlənmə  ocaqlarında,  təbii  fəlakət  və  qəza  rayonlarında 
xilasetmə  və  digər  təxirəsalınmaz  işlərin  təşkili  mülki  müdafiəni  idarə  etmək  prosesinin 
tərkib hissəsidir.  
Bu  işlər  dinc  və  ya  müharibə  dövrlərində  fəaliyyət  üçün  əvvəlcədən  tərtib  olunmuş 
müvafiq  mülki  müdafiə  planları  əsasında  təşkil  edilir.  Belə  planlarda  xilasetmə  işlərinin 
təşkili  üzrə  bütün  tədbirlər  -  MM  qüvvə  və  vasitələrinin  qruplaşdırılması,  hazır  vəziyyətə 
gətirilməsi,  dəstələrin  iş  yerlərinə  çıxarılması,  onların  fəaliyyətinin  hərtərəfli  təminatı  və 
digər məsələlər öz əksini tapmışdır. 
Uçqunlarda maşın yolu və keçidlərin düzəldilməsi. 
Zədələnmə və zəhərlənmə ocaqlarında xilasetmə işləri aparılarkən ilk növbədə mühafizə 
qurğularına, uçqun altında, yanan binalarda insanlar qalmış sahələrə, digər tə’xirəsalınmaz 
iş  yerlərinə  getmək  üçün  maşın  yolları  və  keçidlər  düzəldilir.  Bu  məqsədlə 
mexanikləşdirilmiş MM dəstələrinin qüvvələrindən istifadə edilir. 
Keçid yollarının düzəldilməsi ysulları uçqunların növündən və ölçüsündən asılı olur. Az 
və  qismən  uçqunlar  olan  sahələrdə  küçələrin  maşın  işləyən  hissələrini  və  məhəllə 
daxilandəki keçidləri uçqunların üzərində düzəltmək daha asan başa gələr. 
Bu  məqsədlə  uçqunun  üst  səthini  buldozer  vasitəsilə  təmizləyir,  hamarlayır  və  basıb 
bərkidirlər. 
Üçqunlarda texnikanın birtərəfli hərəkəti üçün 3-3,5 m, ikitərəfli hərəkəti üçün 6-6,5 m 
enində keçid düzəldirlər. Birtərəfli hərəkət üçün keçidlərdə hər 150-200 m-dən bir 15-20 m 
uzunluğunda yol ayrıcıları (ayırımlar) düzəldilməlidir. 
ş
 yerinə keçidlərdə yanğınları ilk növbədə söndürür, yaxud məhdudlaşdırırlar. 
Hərəkət  və  iş  vaxtı  uçub  tökülmək  qorxusu  yaradan  yaxınlıqdakı  zədələnmiş  bina  və 
qurğuları  ya  dayaqlarla,  dirəklərlə  bərkidir,  ya  da  texnika  vasitəsilə  tamamilə  dağıdıb 
təhlükəsiz vəziyyətə salırlar. 
Xilasedici  dəstələrə  təhkim  edilmiş  müvafiq  mütəxəssislər  qaz  və  elektrik  qurğularında 
və şəbəkələrində, kanalizasiya və su xətlərində qəzaları məhdudlaşdırır, yaxud bu şəbəkə və 
xətləri  müvəqqəti  bərpa  edərək  maşın  yollarında,  keçidlərdə  və  xilasetmə  işləri  aparılan 
sahələrdə  təhlükəsiz  şərait  yaradırlar.  Bütün  bu  tədbirlər  zədələnmiş  adailara  yardım 
göstərilməsi ilə birlikdə aparılır. 
Uçqun altında qalmış sığınacağın açılması və insanların oradan çıxarılması. 
nsanlar  özləri  sığınacaqlardan  çıxa  bilmirlərsə,  belə  sığınacaq  uçqun  altında  qalmış 
qurğu  hesab  edilir.  Onları  qazıyıb  açmaqa  başlamazdan  əvvəl  içəriyə  qaz,  su  dolub-
dolmadığını, ümumiyyətlə oradakı vəziyyəti öyrənirlər. 
Xilasetmə işlərinin aparılması ardıcıllığı bundan asılı olacaqdır. 

---

Məsələn,  aşkar  edilsə  ki,  sığınacağı  açmağa  xeyli  vaxt  lazım  gələcək,  içəriyə  isə  hava 
verilmir,  onda  dərhal  sığınacağa  hava  keçməsini  tə’min  etmək  lazımdır.  Bu  məqsədlə  ilk 
növbədə hava kanallarının ağzı uçqun qırıltılarından, daş-kəsəkdən təmizlənməli və ya qəza 
çıxış yolunun qapağını aralamağa cəhd göstərilməlidir. Bu mümkün olmadıqda sığınacağın 
üst  örtüyündə,  yaxud  divarında  pnevmatik  cihaz,  burğu  və  ya  əl  alətləri  işlətməklə  baca 
açmaq  lazımdır.  Zəruri  hallarda  bu  bacadan  boru  keçirib  kompressor,  səyyar  ventilyator, 
körük vasitəsilə içəriyə hava vurulmalıdır. Sığınacağın su kəməri, kanalizasiya və elektrik 
xətləri  zədələnən  hallarda  suyu  müvvəqəti  arxlar  qazmaqla  kənara  axıdır,  elektrik  xəttini 
bağlayırlar. 
Bundan sonra qurğunu açmağa başlayırlar. 
Birinci  növbədə  yanğın  zonasında,  qaz  və  su  basan  sahələrdəki  sığınacaqları  açmaq 
lazımdır.  Qaz  dolmuş  sığınacaqları-içəriyə  hava  vurmaqla  təmizləyir,  suyu-  nasoslar 
vasitəsilə çölə vururlar. 
Üstündəki  uçqunların  hündürlüyündən,  zədələnmə  dərəcəsindən,  işlədilən  texnika  və 
mexanizmlərin imkanlarından asılı olaraq sığınacaqları bu üsullarda açmaq mümkündür: 
-giriş, yaxud qəza çıxış yolunun üzərindəki uçqunu təmizləyib qapını açmaqla;  
-  üst  örtüyün  bir  hissəsini  uçqundan  təmizləyib  baca  açmaqla;  divarın  dibini  uçqundan 
təmizləyib çala qazaraq buradan sığınacağın divarını deşməklə; 
- qonşu zirzəmidən sığınacağın divarını deşməklə. 
Uçqunların altından, zədələnmiş və yanan binalardan insanların xilas   
edilməsi. 
Daha  mürəkkəb  və  çətin  işdir.  Bu  işə  dağıdılmış  obyektin  bütün  sahələrini  nəzərdən 
keçirib insanlar qalmış sahələri müəyyən etməkdən başlayırlar. 
Dağıntı ocağında zədələnmişləri tapmağın əsas üsulu - uçqunlar yaranan sahədə başdan-
başa  axtarış  aparmaqdır.  Bu  zaman  xilasedicilər  elə  məsafədə  hərəkət  etməlidirlər  ki,  biri 
digərini görüb-eşidə bilsin, habelə bütün sahəni diqqətlə nəzərdən keçirmək mümkün olsun. 
Axtarış  zamanı  adamların  qala  biləcəyi  daha  çox  ehtimal  edilən  yerlərə-zirzəmilərə, 
binaların  divarlarının  dibinə,  pilləkən  yerlərinə  xüsusi  diqqət  yetirilməlidir.  Üçqunlarda 
nəzərə  çarpan  paltar  hissələri,  ayaqqabı,  bədənin  bir  qismi,  habelə  uçqun  altından  gələn 
hənirti – orada adam qaldığını göstərən əlamət ola bilər. 
Həmişə  çoxlu  insan  toplaşan  yerlərdəki  (bazar,  mağaza,  vağzal,  tamaşa  müəssisələri, 
məktəb)  uçqunlar  xüsusən  diqqətlə  yoxlanmalıdır.  Yanan,  tüstü  bürümüş  binalarda 
yaralıları  tapmaq  daha  çətindir.  Belə  binalar  sürətlə,  lakin  təhlükəsizlik  qaydaları  dəqiq 
gözlənilməklə araşdırılmalıdır. Tüstü dolmuş otağın qapılarını ehtiyatla və tədricən açmaq 
lazımdır,  çünki  içəriyə  birdən-birə  çoxlu  hava  keçməsi  alovlanmaya  səbəb  ola  bilər.  Belə 
binalarda  adətən  aşağı  əyilərək  hərəkət  edir,  insanları  səsləməklə  axtarırlar,  xüsusən 
uşaqları  diqqətlə  axtarmaq  tələb  insan  olunur,  onlar  qorxudan  ən  gözlənilməz  yerlərdə 
gizlənə bilərlər. 
Uçqun  altında  qalmış,  yaxud  yanan  binalardan  adamları,  xilas  etmək  üçün  konkret 
şə
raitdən  asılı  olaraq  elə  üsul  seçirlər  ki,  işin  sürətlə,  təhlükəsiz  aparılmasına  imkan 
yaratsın. 
Insan uçqunun üstünə yaxın yerdə qalıbsa - uçqunu üstdən, yaxud kənardan çox ehtiyatla 
sökməyə  başlayırlar.  ri  hissələri  qaldırıb  kənara  atmaq  üçün  avtomobil  kranından,  digər 
yükqaldırıcı mexanizmlərdən istifadə etmək olar. 
Uçmuş  binanın  zirzəmisndə  və  divarın  dibində  qalmış  insanı  arakəsmə  divarda  baca 
açaraq oradan çıxarmaq lazımdır. 
Bu üsullardan istifadə etmək mümkün olmayan hallarda uçqunun üstündən onun içərisinə 
doğru üfüqi, yaxud şaquli lağım-keçid düzəldirlər. Lağımın en kəsimi adətən 1x1 metr olur- 

---