Microsoft Word m vzu docx

uçqun  hissələri  sürüşməsin  və  çökməsin  deyə,  çökə  biləcək  hissələrin  altına  dirək  qoyur, 
lağımın üst və yan divarlarının içəridən dayaqlarla bərkidirlər. 
Uçqunda insan aşkar ediləndə əvvəlcə onun başının və döşünün üstünə düşmüş qırıntıları 
ehtiyatla kənar edir, ilk tibbi yardım göstərir və yararıları toplama məntəqəsinə aparırlar. 
Pilləkənləri  az  dağılmış  binanın  üst  mərtəbələrindən  zədəlilər  müvəqqəti  taxta  altlıq 
vasitəsilə düşürülürlər. Pilləkənlər tamamilə dağıldılğı hallarda belə binaların daxili divarını 
hər  hansı  üsulla  deşərək  oradan  insanları  qonşu  binaya  keçirmək,  söykəmə  nərdivan 
vasitəsilə pəncərədən çıxarmaq olar. 
Yuxarı  mərtəbələrdən  insanları  asma  beşiklər  və  səbətlər  vasitəsilə  də  düşürmək 
mükündür. 
Yanan binalardakı insanları  ilk  növbədə xilas  etmək  lazımdır.  Bu  işi xilasedici  dəstələr 
yanğınsöndürənlərlə birlikdə yerinə yetirirlər. 
Dağıntı  ocaqlarında  yaralılara  ilk  tibbi  yardımı  isə  sanitar  manqaların  şəxsi  heyəti 
göstərir. Belə yardım zədəli tapılan yerlərdəcə bilavasitə yerinə yetirilir. 
Manqaların  üzvləri  xilasedici  dəstələrlə  birgə  işləyirlər.  Onlar  tapılıb  xilas  edilmiş 
yaralılarda  qanaxmaları  müvəqqəti  dafandırır,  yaraya  sarğı  qoyur,  sınmış  sümükləri 
tərpənməz  hala  salır,  lazımi  hallarda  süni  nəfəs  verir,  şok  halına  qarşı  ən  sadə  tədbir 
görürlər. Bundan sonra xilasedici manqalar yaralıları toplanış, yaxud nəqliyyata mindirmə 
məntəqəsinə aparırlar. 
Təbii  fəlakətlər  zamanı  aparılan  xilasetmə  işlərinin  və  digər  təxirəsalınmaz  tədbirlərin 
xüsusiyyətləri: 
Təbii  fəlakətlər  zamanı  aparılan  xilasetmə  işləri  və  digər  təxirəsalınmaz  tədbirlər  nüvə 
zədə  ocağında  və  texnogen  xarakterli  FH  baş  verən  zədələnmə  zonalarındakı  tədbirlərdən 
ə
həmiyyətli dərəcədə fərqlənir. 
Subasma zamanı görülən işləri aşağızakı qruplara ayırd edirlər: 
- kəşfiyyaiın təşkili və su basmış zonaların sərhədlərinin müəyyən edilməsi; 
- zədələnmişlərin axtarışı və aşkar olunması; 
-  suda,  dağılmış  və  su  basmış  binalarda,  hündürlüklərdə  və  başqa  yerdə  olan 
zədələnmişlərə çatmaq üçün yolların təmin edilməsi; 
-  zərərçəkmişlərin  xilas  edilməsi  və  onlara  ilkin  tibbi  yardımın  və  digər  yardımların 
göstərilməsi; 
-  təhlükəli  zonalardan  əhalinin  köçürülməsi  və  onların  həyat  fəaliyyətinin  təmin 
olunması. 
Bu tədbirlərin yerinə yetirilməsi üçün FHN-nin regional və rayon səviyyəli dəstələrinin 
şə
xsi heyəti və axtarış-xilasetmə texnikası cəlb edilir. Ən mürəkkəb və çətin iş kəşfiyyatın 
aparılması, subasma zonasının sərhədlərinin təyini, zərərçəkmişlərin axtarışı və su ilə onlara 
çatmaq üçün yolların təmin olunmasıdır. 
Kəşfiyyat  və  sərhədlərin  müəyyən  edilməsi  hava  kəşfiyyaiı  vasitəsi  ilə  müəyyən  edilir. 
Helikopterlər  zərərçəkmişləri  axtarışı  və  aşkar  olunması,  onlara  çatmaq  üçün,  həm  də 
subasma  zonalarından  insanların,  maddi  sərvətlərin  və  müxtəlif  mülkiyyət  vasitələrinin 
təxliyyəsi üçün istifadə olunur. 
Zərərçəkmişləri  aşkar  etmək  və  onlara  yaxınlaşmaq  üçün  üzən  trasportyorlardan,  hava 
yastıqlı  qayıqlardan,  avarlı  qayıqlardan,  mühərrikli  katerlərdən  həmçinin  yerli  əhalinin 
müxtəlif üzmə vasitələrindən istifadə edilir. Helikopterlər ekipajı suda zərəçəkmişləri aşkar 
etdikdə,  xüsusi  qaldırıcı  qurğu  ilə  onlara  qayıq  sallanır,  xilasedici  aşağı  enərək  onların 
helikopterlərə qaldırılmasına yardım edir. 
Üzücü vasitələr zərərçəkmişə yaxınlaşdıqda səs və işıq siqnalları verilir, onlara xilasedici 
vasitələr  atılır.  Üzən  transportyorların  və  gəmilərin  göyərtəsinə  traplar  bərkidilir,  onların 

---

vasitəsilə  zərərçəkmişlər  müstəqil  olaraq,  ya  da  xilasedicilərin  köməyi  ilə  göyərtəyə 
qaldırılır. 
Sel  baş  verərsə,  onun  ləngidilməsi,  selin  axma  istiqamətinin  dəyişdirilməsi  xilasetmə 
işləri ilə yanaşı aparılır. 
 
 
Nüvə  zədə  ocağında  aparılan  xilasetmə  işləri  (X )  və  digər  təxirəsalınmaz  tədbirlər 
(DTT). 
Nüvə  zədə  ocağı-elə  ərazidir  ki,  nüvə  silahının  zədələyici  amillərinin  təsirindən  binalar 
qurğular  dağılır,  yanğınlar  olur,  ərazinin  radioaktiv  zəhərlənməsi  və  əhalinin  zədələnməsi 
baş verir. 
Nüvə  zərbələri  endirildikdən  sonra  MM  rəhbərləri  və  xidmətlərinin  rəisləri  ərazidə 
yaranmış  vəziyyəti  aydınlaşdırmaq  üçün  müvafiq  işlər  görülür,  ocaqda  xilasetmə  işlərini 
(X )  təşkil  edirlər.  şlərin  görülmə  ardıcıllığını  ərazinin  və  obyektlərin  MM  rəhbərləri 
müəyyən edir. Onlar X  və DTT üçün məsuliyyət daşıyan şəxsləri təyin edirlər. Qüvvələrin 
yeridilməsi  əvvəlcədən  müəyyən  edilmiş  və  ya  konkret  şəraitdən,  xüsusilə  də  hərəkət 
ediləcək yollarda və obyektlərdə radiasiyanın səviyyəsindən asılı olaraq, yeni martşrutlarla 
aparılır. 
Ə
vvəlcə  kəşfiyyat  bölmələri,  sonra  yol  hərəkəti  təminatı  dəstələri,  yanğın  söndürmə 
bölmələri, MM xüsusi kəşfiyyat manqaları və ya qrupları yeridilir. 
Qəza  kimyəvi  təhlükəli  maddələrlə  zəhərlənmiş  ərazilərdə  aparılan  xilasetmə  və  digər 
təxirəsalınmaz tədbirlərin xüsusiyyətləri. 
Kimyəvi zədələnmə ocağında aparılan xilasetmə işlərinə aiddir: 
- kimyəvi və tibbi kəşfiyyatın aparılması; 
- profilaktik tədbirlərin, öz-özünə və qarşılıqlı yardımin edilməsi; 
- zədələnmiş insanların axtarışı və aşkar edilməsi, onlara ilkin tibbi yardımın edilməsi və 
tibb müəssisələrinə göndərilməsi; 
- zədələnməmiş əhalinin zədələnmə ocaqlarından köçürülməsi; 
-  insanların  sanitar  təmizlənməsi,  paltarların  və  ayaqqabıların,  mühafizə  vasitələrinin, 
ə
razinin, avadanlığın, texnikanın, nəqliyyatın deqazasiyası; 
- zəhərlənmiş ərzağın və su mənbələrinin aşkar olunması; 
- ərzağın, yemin zərərsizləşdirilməsi. 
Kimyəvi zədələnmə ocağında aparılan xilasetmə işlərinin spesifik xüsusiyyətləri GTZM 
yüksək  dərəcədə  zəhərliliyi,  zəhərlənmə  əlamətlərinin  tez  inkişaf  etməsi,  zərərçəkmişlərə 
ilkin tibbi yardım göstərilməsinə qısa müddətdə yerinə yetirilməsi ilə əlaqədardır. Bununla 
ə
laqədar  xilasetmə  işlərinin  effektliliyi  öz-özünə  və  qarşılıqlı  tibbi  yardımın  tez  müddətə 
göstərilməsi və zərərçəkmişlərin kimyəvi zədələnmə ocağının sərhədlərindən kənar yerlərə 
təcili təxliyənin aparılmasından asılıdır. 
Kimyəvi  zəhərlənmənin  aşkar  olunmasını  və  GTZM-nin  növünü  labarator  nəzarət  və 
müşahidə müəssisələri, həmçinin radiasiya və kimya nəzarəti postları yerinə yetirir. 
Xilasetmə  işlərinin  yerinə  yetirilməsi  üçün  MM  hərbi  hissələrinin  kimya  mühafizə 
dəstələri, təsərrüfat obyektlərinin xüsusi radiasiya əleyhi və kimya əleyhi xüsusi mühafizə 
dəstələri, tibb dəstələri, həmçinin xüsusi hazırlanmış və təchiz olunmuş dəstələr cəlb olunur. 
Kimyəvi  zədə  ocağına  yeridilən  dəstələrin  şəxsi  heyəti  tənəffüs  üzvlərinin  və  dərinin 
fərdi mühafizə vasitələri, antidotlar, fərdi kimya əleyhinə paketlərlə təmin olunurlar. 
lk  növbədə  tənəffüs  üzvlərinin  mühafizə  vasitələri  olmayan  insanlar  təxliyyə  olunur. 
Sonra  əleyhiqazı  olan  ilk  tibbi  yardım  göstərilmişlər  köçürülür.  Ən  son  filtr-ventilyasiya 
qurğulu sığınacaqlarda sığınmış insanlar köçürülür. Ağır zədələnmiş insanlar tibbi heyətin 
müşayəti ilə köçürülür. Zədələnmişlərin və insanların təxliyyəsi çox böyük əmək tələb edir 

---