Microsoft Word maden jeolojisi doc

 

11 

mineraller  bu  bo

şluklarda birikecek olurlarsa, bir damar oluşacaktır. Şayet okuyucu,  ilksel 

kırık üzerine ters yönde hareket deneyini yaparsa o zaman fayın daha dik kesimlerinin temas 

yüzeyleri  olarak  hareket  etti

ğini ve daha az dik olan eğimli kısımlarda genişlemiş (dilatant) 

zonların  (bo

şlukların)  oluştuğunu  görecektir.  Damarlar  genellikle  kırık  sistemleri  içinde 

geli

şirler ve bu yüzden yönlenmelerinde bazı kurallar sergilerler (Şekil 4).       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ş

eyl 

Kumta

ş

ı

 

Ş

eyl 

Şekil  3-A:  Damarlarda  daralma  ve  genişleme  yapılarının  oluşumu;  Farklı  dayanımdaki 

katmanları kesen kırılmayı gösteren ilksel kırıklanma. 

Kumta

ş

ı

 

Temas yüzeyleri 

 

 

Şekil 3-B: Damarlarda daralma ve genişleme yapılarının oluşumu ; Kırık boyunca 

hareket bo

şlukların büyümesine yol açar. 

---

 

12 

 

 

Şekil 4: Đngiltere, Northern Penin Cevher sahasının Alston Bloğunda damar sistemleri. 

Üç  hakim  damar  yönü  oldu

ğuna  dikkat  ediniz  (Dunham,  1959  dan  değiştirilerek 

alınmı

ştır.) 

 

 

Damarların dolması tek bir mineral ile olabilir fakat daha yaygın olarak damar, cevher 

ve gang minerallerinin birlikte geli

şiminden oluşur. Damar cevher kütlelerinin sınırları damar 

duvarları olabilir veya damarlar içinde bu sınırlar limit sınırları olu

şturabilir. 

 

1.1.2.  Hortum (Silindirik) 

Şekilli (Tubular) Cevher Kütleleri                                  

 

Bu kütleler  iki  yönde  oldukça kısa fakat üçüncü  yönde uzun kütlelerdir.  E

ğer cevher 

kütlesi dikey veya yarı dikey ise o zaman  “baca” (pipe veya chimney), yatay ve yarı yatay ise  

“manto”  (manto) adını alır. 

Đspanyolca bir sözcük olan mantonun literatürdeki çevirisi  “örtü” 

(blanket) dür. Ancak manto sözcü

ğü, Đngilizce Jeoloji literatürüne aynen girmiştir. Bu sözcük, 

bazı çalı

şmacılar tarafından “ düz (yatay) uzanan levhamsı kütleler ” olarak kullanılmaktadır. 

Fakat tamamıyla kabul edilebilir  “düz (flat)” sözcü

ğü bu tipler için uygun olabilir bazen de 

uygun  de

ğildir.  Bu  nedenle  eğer  okuyucu  metinde    “manto”  deyimine  rastlarsa  dikkatli 

olmalıdır. 

 

Cevherin damarları 

Ana yapısal 

özellikler  

Florit zonunun 

Dı

ş

 sınırı  

Stublick fay  sistemi 

---

 

13 

 

Do

ğu Avustralya’da Queensland’dan New South Wales’e kadar uzanan 2400 km’lik 

ku

şak boyunca granit intrüzyonlarına yakın ve onların içinde yüzlerce baca vardır. Bunlardan 

ço

ğu kuvars dolguları ve bazıları da bizmut, molibden, volfram ve kalay cevherleşmeleridir. 

Bir  örnek 

Şekil  5  de  gösterilmiştir.  Bacalar  çeşitli  tipte  ve  kökende  olabilir.  Cevherli 

(mineralize)  baca  dolguları  özellikle  yaygındır.  Bunlara  bir  örnek  olarak  Güney  Afrika’daki 

Messine bakır içeren bre

ş bacası verilebilir.  

 

 

 

 

Şekil 5: Queensland , Herberton’da Vulcan kalay bacasının diyagramı. Ortalama tenör 

% 4.5 Sn’dir(Mason 1953’e göre). 

 

 

 

Mantolar  ve  bacalar  kollara  ayrılabilir  ve  kolların  birle

şmesinden oluşabilir. Kollara 

ayrılmaya bir örnek  

Şekil 6 da verilmiştir. Mantolar ve bacalar sık sık birlikte bulunabilirler 

ve  bacalar  ço

ğunlukla  mantolara  besleyici  olarak  görev  yapabilirler.  Bazen  mantolar 

yukarılara  do

ğru katmandan katmana baca bağıntıları ile geçebilirler, yukarı doğru giderken 

kollara ayrılabilirler. Buna güzel bir örnek Meksika’daki Providencia’ dır. Orada derinde tek 

bir  baca  yüzeye  yakın  20  mantoyu  beslemektedir.  Bazı  silindirik  yataklar,  cevher  içeren 

sıvıların  yataya  yakın  akı

şları  ile  olmuşlardır.  Cevherleşme  sürekli  olmayabilir.  Böylece 

Saskatchevan’daki  Mc  Clean  yata

ğında olduğu gibi cep (pod) şekilli cevher kütleleri ortaya 

çıkar(

Şekil  7  ve  8).  Bu  cepler  veya  mercekler  kayaç  örtüsü  (regolith)  ile  onu  örten 

Proterozoyik  Athabaska  Grubu  sedimanları  arsındaki  uyumsuzluk  boyunca  dalgalanmalar 

(ondülasyonlar)  gösterirler  ve  bunların  konumları,  dikey  olarak  yer  alan  bir  fay  sistemi 

tarafından kontrol edilir gözükmektedir.  

 

 

Blok Diyagram 

---

 

14 

 

 

Şekil  6:  Utah,  Ophir  Maden  Bölgesinin  Hidden  Treasure  mantosunun  bir  kısmının 

harita ve kesiti (Gilluly, 1932’ye göre). 

 

 

 

 

Şekil  7  :  Kuzey  Saskatchevan,  McClean  yataklarında  uranyum  cevher  kütlelerinin 

da

ğılımı (Wallis ve diğ. 1984’e göre). 

 

 

Harita 

Kesit 

Kesit 

Pod : Cep) 

---