Microsoft Word maden jeolojisi doc

 

26 

 

 

Şekil 21: Batı Avustralya, Kambalda Dunnon’dan geçen kesit ve bunlara 

Kom

şu  cevher  zenginleşmeleri  (Ross  ve  Hopkins,  1975’den  türetilmiştir).

 

 

 

 

 

Şekil 22: Creighton cevher zonuna batıdan bakarak genelleştirilmiş kesit 

 

 

 

2.3. Metamorfik Ana Kayaçlar 

---

 

27 

 

 

Daha  önce  tanımlanan  düzensiz  ornatma  yatakları  gibi  metamorfik  kökenli  bazı 

yataklar  dı

şında,  metamorfik  kayaçlar  başlıca,  yukarıda  anlatılan  magmatik  ve  sedimanter 

kayaçlardan kaynaklanan yatakların metamorfize olmu

ş eşlenikleri için önemlidir.  

 

2.4. Artık (Rezidüel) Yataklar 

 

 

Bu  yataklar,  cevher  dı

şındaki  maddelerin  öncel  cevher  içinden  uzaklaştırılmaları  ile 

olu

şmuştur.  Örneğin,  silikanın  ve  alkalilerin  nefelin  siyenitlerden  yıkanıp  uzaklaştırılması 

(liçlenmesi)  ile  geriye  sulu  alüminyum  oksitler  (boksit)  den  olu

şan bir yüzey şapkası kalır. 

Bazı  artık  boksitler,  günümüz  yüzeyinde  olu

şurken  diğer  bazıları  üzerlerine  gelen  genç 

sedimanlara uyumlu temel olu

ştururlar. 

 

 

Artık  yataklara  di

ğer  örnekler  ;  işletilebilecek  kadar  yüksek  Fe  içeren  lateritler  ve 

peridotitlerin atmosferik bozunması ile olu

şan nikelli lateritlerdir(Şekil 23, 24 ve 25). 

 

 

 

 

Şekil 23: New Caledonia’daki peridotit oluşumunun diyagramsal kesiti. Artık nikel 

Yata

ğının gelişimi (Dixon, 1979’a göre). 

 

 

 

 

 

---

 

28 

 

 

Şekil 24: New Caledonia, nikelli laterit yataklarının kesiti (Chetelat,  

1947’ye göre). 

 

 

 

 

Şekil  25:  Avustralya,  Queensland  Greenvale  serpantinitinin  diyagramsal  kesiti.  Nikel 

 

cevher kütlesinin durumu (Fletcher ve Couper, 1975’e göre). 

 

 

 

2.5. Süperjen Zenginle

şmeler  

 

 

Bu,  pek  çok  yata

ğı bir  ölçüde etkileyebilen bir  işlevdir. Bir  yatak oluştuktan sonra, 

yükselme ve erozyon bu yata

ğı döngülenen yer altı suyunun içine getirebilir. Yer altı suyu, su 

tablasının üzerinde yata

ğın o kesiminden bazı metalleri liç edebilir. Bu çözünmüş metaller, su 

tablasının  altında  uzanan  cevher  kütlesinin  o  kesiminde  depolayabilir  ve  bu  da  metal 

de

ğerlerinde oldukça zenginleşmeye bir yol açabilir. 

 

 

 

 

 

 

 

3. BÖLÜM  

---

 

29 

 

CEVHER VE GANG M

ĐNERALLERĐNĐN DOKU VE YAPISI, SIVI 

KAPANIMLAR,YAN KAYAÇ (WALL ROCK) ALTERASYONU 

 

3.1. Cevherle

şmelerde Yapı ve Doku kavramları 

 

Yapı ve Doku kavramları tanım olarak tartı

şmalı olup, ekollere ve ülkelere göre farklı 

anlamlar ta

şımaktadır. Örneğin ingiliz ekolünde cevherleşmelerin saha incelemeleri sırasında 

tanımlanabilen  mezoskopik  (el  örne

ği  düzeyi)  ve  makroskopik  özelliklerine  yapı  denirken, 

laboratuvarda  mikroskopik  yöntemlerle  tanımlanabilen  özelliklere  doku  denir.  Oysa 

Almanca,  Fransızca  ve  Rusça  konu

şulan  ülkelerde  makrokopik,  mezoskopik  veya 

mikroskopik  olsun  fark  etmeksizin  bile

şenlere (mineral ve /veya taneler) ait olan özellikler 

yapı,  bile

şenlerin  cevher  kütlesi  içindeki  hacmi  doldurma  şekli  ve  düzeni  ise  doku  olarak 

tanımlanmaktadır. A

şağıda Đngiliz ekolü tanımlaması esas alınarak cevherlerde Yapı ve Doku 

kavramlarından bazı önemlilerine de

ğinilecektir. 

  

3.1.1 Cevherlerin Yapısal Özellikleri 

 

Cevherlerde  yaygın olarak gözlenen  yapı türleri 

Şekil 26 ‘da gösterilmiş olup herbiri 

a

şağıda kısaca tanımlanmaktadır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 26: Cevher yataklarında gözlenen önemli yapı çeşitleri (a-masif, b-gang katkılı 

masif, 

c-benekli/leopar, 

d-yumrulu/nodüler, 

e-bilezik/halkalı, 

f-dissemine/saçılımlı,              

g-a

ğsı/stokvork,  h-breş  dolgusu,  ı-breşik/breşleşmiş,  k-bantlı/laminalı,  l-saçılımlı  bantlı,         

m-sferulitik 

Masif yapı: cevherin tamamen cevher minerallerinden olu

şması ile ortaya çıkar. 

---

 

30 

   

Gang  katkılı  masif  yapı:  cevherin  içinde  gang  minerallerinin  de  gözlenmesi  ve 

a

ğırlıklı olarak cevher minerallerinin birlikte oluşturdukları yapıdır. 

 

Benekli/leopar  yapı  :  Cevher  minerallerinin  adeta  benekler 

şeklinde  dağılması  ile 

olu

şur. Bu benekler zaman zaman leoparın derisine benzer biçim ve dağılımlar da gösterebilir. 

 

Yumrulu/nodüler  yapı:  Cevher  mineralleri  küresel  veya  oval  (eliptik)  yumru  veya 

topçuklar 

şeklinde izlenebilirler. Bunlara bazen patates cevheri diyenler de çıkmaktadır. 

 

Bilezik/halkalı  yapı:  cevher  mineralleri  gang  mineralleri  içinde  bilezik,  yüzük  veya 

halkalar biçiminde yer almasıyla bu yapı olu

şur. 

 

Dissemine/saçılımlı yapı: cevher mineralleri yankayaç içinde saçılmı

ş, dağılmış ufak 

noktacıklar 

şeklinde yer aldıklarunda izlenilen yapı dissemine-saçılımlı yapıdır. 

A

ğsı/stokvork  yapı:  cevher  minerallerinin  yan  kayaç  içinde  kılcal  damarcıklar 

şeklinde dağılması ile ortaya çıkar. Eğer bu damarcıklar kaılnlaşır ve damar şekline gelirse o 

zaman bu yapı damar adını alır 

 

Bre

ş  dolgusu  yapısı  :  cevher  mineralleri  kırıklanmış,  parçalanmış  kayacın 

aralarındaki bo

şlukları doldurması ile oluşur. 

 

Bre

şik/breşleşmiş yapı : Eğer bir cevher oluşumunun kendisi parçalanmış ve breşler 

olu

şturmuş ise ve onların araları da gang ile doldurulmuşsa breşik cevher dokusu ortaya çıkar.  

 

Bantlı/laminalı yapı : cevher minerallerinin yankayaç içinde ince veya bazende kalın 

bantlar 

şeklinde dizilmesi ile bu yapı meydana gelir. 

 

Saçılımlı  bantlı  yapı : Bantları olu

şturan cevher mineralleri eğer saçılımlar şeklinde 

ise bantlı saçılımlı yapı izlenir. 

 

Sferulitik yapı : cevher mineralleri yan kayaç içindeki bo

şluklarda kenardan merkeze 

do

ğru ışınsal dizilimler gösterirse o zaman bu yapı görülür. 

 

 

 3.1.1 Cevherlerin Dokusal Özellikleri 

  

Doku çalı

şmaları bize, cevher kütlelerinin kökeni ve onu izleyen tarihçeleri hakkında 

pek  çok  bilgi  vermektedir.  Cevher  kütlelerinin  dokuları,  kendilerini  meydana  getiren 

minerallerin  silisli  veya  sulu  çözeltilerinden  itibaren  bo

şluklar  (open  spaces)  içinde 

depolanması  veya  cevher  minerallerinin  ornatılmasına  göre  de

ğişebilir.  Daha  sonraki 

metamorfizma birincil dokuları çok fazla de

ğiştirebilir. Mineral dokularının yorumu çok geniş 

ve zor bir konudur. Burada sadece birkaç önemli noktaya de

ğinilecektir. Daha fazla bilgi için   

okuyucu    Edwars  (1952,  1960),  Ramdohr  (1969),  Stanton  (1972)  ve    Craig&Vaughan  

(1981)’e ba

şvurmalıdır. 

 

 

 

Bo

şluk Dolguları (Open space fillings) 

---