Microsoft Word maden jeolojisi doc

 

34 

temsil  eder  gözükürler.  Gazca  zengin  ve  gazca  fakir  sıvı  kapanımların  birarada  aynı  anda 

bulunması, kapanlanma anında sıvıların kaynadı

ğına iyi bir delildir. 

 

3.Tip  ;  halit  (NaCl  minerali)  içeren  kapanımlar  olup  %50’den  daha  fazla  tuzluluklar 

civarındadırlar.  Bu  tipler  iyi 

şekillenmiş  kübik  halit  kristalleri  ve  genellikle  diğer  ikincil 

(daughter) mineraller olarak silvit (KCl)  ve anhidrit (CaSO

4

) içerirler.  

 

4.Tip  ;  CO

2

’ce  zengin    kapanımlar  olup  CO

2

/H

2

O    oranı  %3  ile  %30’dan  fazla 

arasında  de

ğişmektedir.  Bu  tip  2.Tip  kapanımlara  geçişlidir  ve  gerçekte  çoğu  kez  sıvı 

kapanımlarının yaygın tipleri arasında genel bir geçi

ş vardır. 

 

 

Şekil 29:  Dört önemli sıvı kapanım tipinin şematize şekli. L=sıvı,  

 

 

 

V=buhar. L

CO2

=sıvı Co

2

 

 

 

 

Yan Kayaç Alterasyonu (Wall Rock Alteration) 

 

Damarların  boyunca  ve  düzensiz 

şekilli  cevher  kütlelerinin  etrafında  çoğunlukla, 

çevre  (yan)  kayaçların  alterasyonunu  görürüz.  Bunlar  renk,  doku,  mineroloji  ve  kimya 

de

ğişiklikleri  ve  bunların  herhangi  bir  kombinasyonu  biçimini  alabilir.  Alterasyon 

herzaman  mevcut  de

ğildir, fakat mevcut ise alterasyon küçük renk değişiklikleri ile  yaygın 

mineralojik  dönü

şümler  ve  tamamen  rekristalizasyon  arasında  değişebilir.  Genel  anlamda, 

cevher minerallerinin birikme sıcaklıkları ne kadar yüksekse alterasyon o derecede yo

ğundur 

fakat  alterasyonun  daha  yaygın  olması  gerekmez.  Cevher  yataklarına  yersel  ve  genellikle 

yakın zamansal ili

şkiler gösteren bu alterasyona yan kayaç alterasyonu denir. 

 

Alterasyonun  alansal  yayılımı  oldukça  de

ğişebilir,  bazen  bir  damarın  herhangi  bir 

tarafında  birkaç  cm  ile  sınırlanmı

ş  olabileceği  gibi  bir  cevher  kütlesinin  etrafında  kalın  bir 

hale olabilir. Bu kalın hale sondaj hedefini arttırır ve alterasyon arama açısından de

ğer taşır.  

 

Farklı  yan  kayaç  alterasyon  mineral  toplulukları  metamorfik  fasiyes  ile 

kar

şılaştırılabilir. Metamorfik fasiyesler gibi bunlarda çeşitli P, T ve bileşimsel değişikliklere 

---

 

35 

yanıt  olarak  olu

şurlar.  Fakat  bunlara    “alterasyon  fasiyesleri”  denmez,  “yan  kayaç 

alterasyonları” denir. Bazı sahalarda örne

ğin kloritleşme gibi yan kayaç alterasyonunu, düşük 

mertebeli bölgesel ve kontakt metamorfizma etkilerinden ayırd etmek zor olabilir.  Fakat  her 

iki  tip  olu

şum  esasen  birbirinden  ayrılmak  zorundadır,  aksi  taktirde  arama  çalışmalarının 

çabalarının geni

şletilmesi çıkmaza girer. 

 

Yan  kayaç  alterasyonunun  iki  ana  sınıfı  hipojen  ve  süperjen  alterasyondur.  Hipojen 

alterasyon alttan üste do

ğru yükselen  (assendent) hidrotermal sıvılarca yaratılırken, süperjen 

alterasyon  a

şağı  süzülmekte  olan  (dessendent)  meteorik  sularca  daha  önceki  cevherleşmiş 

alanlarda olu

şur. Üçüncü tip mekanizmada, yan kayaç alterasyon oluşumunun artmasına yol 

açan  sülfid  kütlelerinin  metamorfizmasıdır.  Bu  bölümde  biz,  özellikle  hipojen  alterasyon  ile 

ilgilenece

ğiz.  Hidrotermal  sıvılar  üzerinde  yapılan  çalışmalar,  bu  sıvıların  genellikle  zayıf 

asidik  oldu

ğunu  ve  yan  kayaçlarla  reaksiyon  (veya  diğer  sularla  (yer  altı  suyu)  karışarak) 

sonucu  nötral  ve  hafif  (zayıf)  alkalin  özelli

ğe  döndüğünü  göstermiştir.  Çözeltiler,  iyon 

de

ğişim reaksiyonları için önemli olan çözünmüş iyonlar içerir ve bir hidrotermal çözeltinin 

bile

şimi, içinden geçmesine izin veren yan kayaç alterasyonunun karakteri üzerinde önemli 

bir unsur olu

şturur. Yan kayaçların kimyasının, bu kayaçların petrografilerine göre çok büyük 

de

ğişik  olabildiğinden,  yan  kayaç  alterasyon  reaksiyonlarının  önceden  bilinmesinin 

güçlüklerle dolu oldu

ğu açıktır. Yine de, kontrol eden faktör çeşitliliğine rağmen, yan kayaç 

alterasyon tiplerinin oldukça monoton olması bu alterasyonların çalı

şılması ve sınıflanmasını 

kolayla

ştırır.Yan kayaç alterasyonlarının kontrolleri ; kayaçların karakteri ve cevher oluşturan 

çözeltilerin  karakterinden  olu

şan  iki  grubça  yönetilir.  Kayaçların  kimyasından  başka,  diğer 

önemli  faktörler  :  tane  boyu,  fiziksel  durum  (örne

ğin  kayaçların  makaslanmış  veya 

makaslanmamı

ş  olup  olmadıkları)  ve  geçirgenliktir.  Hidrotermal  çözeltiler  için  önemli 

özellikler ise basınç (P), sıcaklık (T), kimyaları, pH ve Eh. 

 

Pek çok kayaç olu

şturan mineral asit çözeltilerin etkisine çok duyarlı olmasına rağmen 

karbonatlar,  zeolitler,  feldispatoidler  ve  klasik  plajioklaslar  en  az  dayanıklı  minerallerdir. 

Piroksen,  amfiboller  ve  biyotitler  orta  derecede  dayanıklı  minerallerdir.  Kuvars  genellikle 

etkilenmeden kalır. 

 

Modern  jeotermal  alanlar,  300ºC’a  kadar  olan  sıcaklıklar    da  yan  kayaç  alterasyon 

çalı

şmaları için doğal bir laboratuvar oluştururlar. Böyle alanlarda sondajlar, alterasyon için 

sorumlu  olan  sulu  çözeltileri  verirler.  Bunlardan  biz  bu  sıvıların  kimyalarını  çalı

şabiliriz, 

fiziksel özelliklerini ölçebiliriz ve yan kayaç içindeki mineral topluluklarına karar verebiliriz.  

    

 

YAN KAYAÇ ALTERASYON T

ĐPLERĐ 

 

Bu alterasyon tipleri Meyer ve Henley (1967) ve Rose Burt (1979) tarafından ayrıntılı 

şekilde anlatılmıştır. 

 

a) 

Đleri arjilik alterasyon : Bu alterasyon dikit, kaolinit (her ikisi de Al

2

Si

2

O

5

(OH)

4

) 

formülüne  sahiptir,  pirofillit  (Al

2

Si

4

O

10

(OH)

2

)  ve  kuvars  ile  karakterize  olunur.  Serisit 

genellikle  mevcuttur  ve  ço

ğunlukla  alunit,  pirit,  turmalin,  topaz,  zunyit  ve  amorf  kil 

mineralleri  de  vardır.  Bu  en  yo

ğun  alterasyon  şekillerinden  birisidir.  Butte,  Montano  ve 

Peru’da Cerro de  Pasco’da  oldu

ğu gibi asit plütonik stoklarca eşlik olunan çoğu baz metal 

damarları veya baca yataklarına ba

ğlı en iç zonda yer alırlar. Bu alterasyon keza “hot spring 

(sıcak su kaynakları)” ortamlarda ve teleskoplanmı

ş sığ kıymetli metal yataklarında bulunur. 

---