Microsoft Word magisr isi doc
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
48 Fondununehtiyatlarından istifadə etmək mümkündür. Həmçinin bu ərazinin yüksək səviyyədə idarə edilməsi, zonanın inkişaf etdirilməsi üçün səhmdar cəmiyyətin təşkili də fayda verə bilər. Bu zaman əhalinin pul vəsaitlərinin neft kontraktlarından fərqli olaraq uzunmüddətli layihələrdə iştirakı təmin edilə bilər. Bundan başqa, ölkənin bu ərazisində A Z-in yaradılması üçün böyük imkanlar vardır: investisiya mühiti, istismara verilmiş yeni beynəlxalq aeroport, elm, mədəniyyət, sənayenin inkişafına təkan verəcək digər imkanlar və s. Fikrimizcə, A Z-in və azad ticarət zonaları kimi onun digər formalarının yaradılması Azərbaycan və Gürcüstan sərhəddində də mümkündür. Buna isə aşağıdakılar təkanverici qüvvə kimi iştirak edə bilər: - Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərinin tikintisi və istismara verilməsi; - TRACECA proqramı çərçivəsində “Böyük pək Yolu”nun bərpası; - Gürcüstanda və Azərbaycanla sərhədyanı rayonlarda yaşayan yarım milyondan çox azərbaycanlı böyük iqtisadi impuls verə bilər”; - Respublikanın qərb bölgələrinin böhranlı rayonlarının iqtisadiyyatının canlandırılması, əhalinin həyat səviyyəsinin tüksəldilməsi və işsizliyin azaldılması kimi təxirəsalınmaz işlərin həyata keçirilməsi vacibliyi; - Əhalinin qərb və mərkəzi regionlardan Bakı şəhəri və Abşeron yarımadasına axınının qarşısının alınması; - Bütün Cənubi Qafqazda regional üstünlüklərin əldə edilməsi; - Xarici investisiyaların bu əraziyə axınının vacibliyi; - Qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsinə böyük önəm verilməsi. A Z-in yaradılması təcrübəsi göstərir ki, azad ticarət zonalarını Bakı şə hərinin dəniz limanları ərazisində və “Binə” aeroportunda yaratmaq böyük fayda verə bilər. Azərbaycan ucuz və keyfiyyətsiz mallar üçün bazar rolunu oynamamalıdır. Bunun üçün isə A Z yaratmaq yolu ilə iqtisadiyyatın dirçəlməsinə nail olmaq lazımdır. Bakı limanlarını dünya standartları səviyyəsinə qaldırmaq lazımdır. Bu sahədə və ümumilikdə infrastrukturun inkişaf etdirilməsində TRACECA proqramı böyük rol oynaya bilər. Bu zaman A Z-in normal fəaliyyət göstərməsinə təsir edəcək irimiqyaslı yükdaşımaların təmin edilməsi məsələsi də həll ediləcəkdir.
49 Azad iqtisadi zonaların, həmçinin azad sənaye zonalarının yaradılması zamanı bu işi həyata keçirən təşəbbüskarlar bu zonanın nə qədər müddətdə fəaliyyət göstərəcəyini nəzərə alırlar. Adətən belə zonalar 10-15 il müddətinə fəaliyyət göstərirlər. Bu müddət təbii ki çox və ya az da ola bilər. Bu da əsasən regionun inkişaf xüsusiyyətlərindən, qarşıya qoyulmuş məqsədlərdən, regiondakı problemlərdən, yaradılmış ilkin şərtlərin nə səviyyədə olduğundan, infrastrukturun vəziyyətindən, dövlət təminatından, qəbul olunmuş normativ və hüquqi aktlardan və s-dən asılı olur. Dünya praktikasını analiz edərək belə nəticəyə gəlmək olar ki, azad iqtisadi zonaların yaradılması – ayrı-ayrı region və ərazilərin iqtisadiyyatının inkişaf etdirilməsinə yönəldilmiş məqsədyönlü bir fəaliyyətdir. Belə ki, azad iqtisadi zonaların yaradılması və inkişaf etdirilməsi prioritet iqtisadi məsələlərin həllinə, strateji proqram və layihələrin reallaşdırılmasına yönəldilmişdir. Azad iqtisadi zonaların yaradılması üçün daha əlverişli ərazilər bir qayda olaraq, sərhədyanı mövqeyə, inkişaf etmiş nəqliyyat, sosial və istehsal infrastruktura malik bölgələr hesab edilir. Ayrı-ayrı hallarda azad iqtisadi zonaların yuxarıda qeyd edilən üstünlüklərə malik olmayan, lakin uzunmüddətli ümumdövlət əhəmiyyətli məsələlərin həllinə imkan verən, qiymətli təbii resurslarla zəngin olan və təsərrüfat baxımından yeni mənimsənilmiş regionlarda da yaradılması məqbul hal kimi sayılır. Azərbaycanda azad iqtisadi zonaların yaradılması və effektiv inkişafı üçün infrastruktur genişlənməli, ölkədə bütün sahələrdə şəffaflığa nail olunmalı, hüquqi baza mükəmməlləşdirilməli və azad iqtisadi zonaların yaradılması üçün konseptual ə saslar işlənib hazırlanmalı, regionlarda infrastruktur inkişaf etdirilməli, iqtisadi islahatlar və digər əlahiddə tədbirlər həyata keçirilməlidir. Bundan başqa, qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanda A Z və onun ayrı- ayrı formalarının yaradılmasında tələsmək lazımdır. Belə ki qonşu ölkələrdə artıq bu cür zonalar ya mövcuddur, ya da onların yaradılmasında böyük səylər göstərilir. Məsələn, Qazaxstan 6 zonanın yaradılması layihələri üzərində işləyir. O cümlədən bu zonalar içərisində Xəzər sahilində “Aktau dəniz limanı”nın və Rusiya ilə sərhəddə neft-qaz məhsullarının istehsalı üçün digər zonalar vardır.
50 Azərbaycan artıq Cənubi Qafqazda lider ölkəyə çevrilmişdir, gözlənilən böyük həcmli neft gəlirlərindən isə ağıllı şəkildə istifadə etmək gərəkdir. A Z modellərinin yaradılması bu vəsaitlərin rasional istifadəsinə, qeyri-neft sektorunun inkişafına, investisiyaların axınına böyük kömək göstərə bilər. Bir müddət əvvəl Azərbaycanda Azad qtisadi Zonaların yaradılması məsələsi gündəmdə geniş yer almışdı. Sonrakı dövrlərdə bu termin Xüsusi qtisadi Zonalarla əvəz olundu. Bir sıra iqtisadçı ekspertlər Azad qtisadi Zonanın, Xüsusi Iqtisadi Zona ilə əvəzlənməsini vergi güzəştləri ilə əlaqələndirdi. Belə ki, Azad qtisadi Zona yaradıldığı təqdirdə hökumət sıfır dərəcə vergi güzəşti tətbiq etməli idi. Əks halda, isə vergi güzəşti kiçik faizlə təyin olunur. Qeyd edək ki, Xüsusi qtisadi zonalar iri şəhərlərə yaxın olmalıdır. Ölkənin inkişaf etmiş şəhərlərində bu zonaların yaradılması ona görə vacibdir ki, yaradılan zavod və fabriklərə ixtisaslı kadrlar cəlb olunsun. Dünya təcrübələri göstərir ki, regionlarda xüsusi iqtisadi zonalar yaradılır ancaq zonalarda ixtisaslı kadrlarla bağlı problemlər ortaya çıxır. Bu səbəbdən Azərbaycanda yerin seçilməsi ilə bağlı problemlər mövcuddur. “2020-ci il Gələcəyə baxış konsepsiyasında” da texnoparkların yaradılması nəzərdə tutulub. Onuda əlavə edək ki, texnoparkların fəaliyyətə başlaması xüsusi iqtisadi zonaların yaradılamsı məsələsini uzatdı. Hazırda xüsusi iqtisadi zonaların yaradılamsı üçün regionların seçimi işi aparılır. Proqnozlar onu deməyə əsas verir ki, növbəti 10 ildə hökumətin fəaliyyəti iqtisadi layihələrin şaxələnməsinə yönəlib. ÜDM artırılması qeyri neft sektoru vasitəsilə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur.
Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|