60
Bazar iqtisadiyyatı metodlarına uyğun maliyyə resurslarının səmərəli
idarə
olunması maliyyə
menecmenti çə
rçivə
sində
hə
yata keçirilir.
Maliyyə
menecmenti
– strateji və cari məqsədlərə çatmaq üçün müəssisənin
təsərrüfat fəaliyyətində meydana çıxan pul axının hərəkətinin idarəolunmasının
səmərəli sistemini əks etdirir. Başqa sözlə, maliyyə menecmenti maksimum gəlir
ə
ldə etmək üçün müəssisənin maliyyə vəsaitinin optimallaşdırılması ilə
ə
laqədardır.
Maliyyə mecementinin mahiyyəti maliyyə metodların köməyi ilə maliyyə
vasitələrindən istifadə etməklə müəssisənin maliyyə münasibətlərinin idarə etmə
sistemini ifadə edir. Maliyyə menecmentinin məzmunu onan mahiyyətindən daha
genişdir. Belə ki, onun məzmunu maliyyə menecmentinin müəssisənin ümumi
idarə etmə sistemindəki yerindən asılıdır. Belə ki, maliyyə menecmenti
müəssisənin ümumi idarəetmə sisteminin ayrılmaz hissəsi kimi çıxış edir və
maliyyə resurslarının hərəkətini və bu hərəkət zamanı yaranan maliyyə
münasibətlərini prosesinin rasional idarə etmə sistemini özündə ifadə edir. Bu da
maliyyə menecmentini müəssisənin ümumi idarəetmə sistemində ən vacib həlqəyə
çevrilir.
Müasir maliyyə menecmentinin məzmunu bazar şəraitinə keçidlə əlaqədar
yaranan yeni probleslərin həlli və maliyyə təhlilinin metodlarının daha da
dərinləşməsi ilə xarakterizə olunur. Belə problemlər kimi kapitalın və gəlirin
diskontlaşdırılması, kapitalın dəyərinin təyini vasitəsilə kapitalın struketurunun
idarə olunması, iqtisadi diaqnostikanın metodlarına malik olmaq, maliyyə
risklərinin idarə olunması və s. çıxış edir. Bunların təcrübi idarə etmədə həll
olunması müəssisələrdə maliyyə menecmentinin səmərəliliyini artırır.
Beləliklə, maliyyə menecmenti – müəssisənin pul vəsaitlərinin dövriyyəsinin
təşkili və maliyyə resurslarının formalaşması, bölgüsü və istifadəsi ilə əlaqədar
idarəetmə qərarlarının işlənməsi və reallaşdırılmasının metod və prinsiplər
sistemini əks etdirir. Maliyyə menecmenti pul dövriyyəsinin təşkili, maliyyə
resurslarının formalaşması və istifadəsinin idarə olunması prosesidir.
61
Maliyya menecmentinin sxeması
Maliyyə menecmentinin məzmunu və prinsiplərinə əsasən onun məqsəd və
vəzifələri formalaşır.
Maliyyə
menecmenti
– maliyyə ilə bağlı peşə fəaliyyətinin növü olmaqla
müəssisənin maliyyəsinin idarəedilməsi ilə məşğuldur. Bazar münasibətləri
şə
raitində hər bir sahibkarlın başlıca vəzifəsi maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin
yaxşılaşdırılması əsasında mənfəət artımını, investisiya layihələrinin səmərəliliyini
darəetmə subyekti
Müəssisənin maliyyə
xidməti
Maliyya menecmenti
Maliyya fynksiyaları və
alətləri
darəetmə obyekti
Pul dövriyyə-
si
Kapitalın
dövriyyəsi
Maliyyə
resursları və
onların
mənbələri
Maliyyə
münasibətləri
62
artırmaqdan, maliyyə resurslarını, dövriyyə aktivlərini səmərəli halda idarə
etməkdən ibarətdir.
Müəssisənin maliyyə fəaliyyəti maliyyə resurslarının formalaşması və
istifadəsi ilə əlaqədar onun funksiyalarının praktiki reallaşdırılması üçün həyata
keçirilən prosesləri ifadə edir. Bu fəaliyyət müəssisənin nizamnamə kapitalının
formalaşdırılması anından ləğv olunması anına qədər müstəqil təsərrüfat subyekti
kimi onun həyatının bütün mərhələlərində həyata keçirilir. Müəssisənin maliyyə
fəaliyyətinin həyata keçirilməsi prosesi ölkənin maliyyə sisteminin müxtəlif
subyektləri və maliyyə münasibətlərinin geniş spektiri ilə səciyyələnir.
Beləliklə, maliyyənin idarəolunması – kömpleks anlayışdır. Maliyyənin
idarəolunmasına iqtisadiyyatın idarəolunması aləti kimi, maliyyədən istifacə
daxildir, yəni burada bütün ictimal təkrar istehsal prosesinə maliyyənin təsiri
nəzərdə tutulur. Belə təsir kəmiyyət və keyfiyyət nöqteyi-nəzərərindən müəyyən
edilir. Maliyyə mexanizmi vasitəsilə mili gəlirdə müəssisənin payının azaldılması
və ya artması yolu ilə onun inkişafını məhdudlaşdırmaq və ya genişləndirmək olar.
Bununla yanaşı, maliyyənin köməyi ilə müəssisənin işinin keyfiyyət göstəricisinə
təsir etmək olar və nəticədə təsərrüfat subyektinin gəliri artar.
Müəssisənin maliyyə fəaliyyəti pul daxilolmalarının mənbələrinin
axtarılması, səfərbərliyə alınması və xərclənməsi üzrə ağıllı hərəkəti nəzərdə tutur.
Maliyyə fəaliyyətinin təşkilatı, plan, uçot funksiyalarının həyata keçirilməsi
istehsal, texniki, sosial və iqtisadi tədbirlərin yerinə yetirilməsi pul resursları ilə
təmin edilir. Eyni zamanda, onun əsas vəzifəsi təsərrüfat subyektinin
arasıkəsilmədən fəaliyyətini təmin etmək və müsbət maliyyə nəticələrinə nail
olmaqdan ibarətdir. Müəssisənin maliyyə fəaliyyəti pul resurslarının hərəkəti ilə
ə
laqədardar və istehsal fəaliyyəti ilə paralel baş verir. Bununla əlaqədar olaraq,
qəbul edilən maliyyə qərarları həm pul vəsaitlərinin hərəkətini nizamlaşdırır.
Beləliklə, müəssisənin maliyyə fəaliyyəti təsərrüfat prosesinin maliyyə
resursları ilə təmin edilməsinə, riskin səviyyəsinin aşağa salınmasına və istehsalın
nəticələrinin yüksəldilməsinə yönəldilir. Bu və ya digər vəzifələrin yerinə
yetirilməsi çox mürəkkəbdir. Çünki, rəqabət güclənir, maliyyə və təsərrüfat