Microsoft Word mahmudlu ayxan doc

 

70

xərclənməsi)  əks  etdirilir.  «Maliyyə  planı»  cədvəlinin  müvafiq  göstəriciləri 

konkretləşdirilir.  

Onun yerinə yetirilməsi prosesində aşağıdakılar müəyyən edilir: 

1.

 

Məhsulların  satışı,  xidmətlərin  göstərilməsi  və  işlərin  yerinə 

yetirilməsindən müəyyən pul vəsaitlərinin daxil olması; 

2.

 

Gəlirin və mənfəət planının yerinə yetirilməsi; 

3.

 

Dövriyyə vəsaitləri dövriyyəsinin sürətləndirilməsi; 

4.

 

Təsərrüfat fəaliyyətinin nəticəsinə və maliyyə vəziyyətinə təsir edən 

başqa göstəricilər müəyyən edilir. 

Cari  idarəetmə  siyasətinin  tərkib  hissəi  olaraq  operativ  maliyyə  planının 

köməyilə müəssisənin ödəmə qabiliyyəti təmin edilir və buna uyğun olaraq istehsal 

fəaliyyətinin fasiləsizliyi, büdcə, sığorta orqanları, sosial sığorta və pensiya fondu, 

başqa müəssisə və təşkilatlar qarşısınlakı öhdəliklər təmin edilir. 

Pul  vəsaitlərinin  müəssisənin  kassasına  və  hesabına  daxil  olması,  həmçinin 

qarşıdakı  ödənişlər  və  xərclər  nəzərdə  tutulur.  Bu,  nəzərdə  tutulan  pul 

daxilolmaları  ilə  xərclər  arasında  uyğunluğu  müəyyən  etməyə,  hər  bir  konkret 

tarixə  ödəmə  qabiliyyətini  təminatına  imkan  verir.  Əmək  haqqına  vəsaitin 

verilməsinin operativ planlaşdırılmasında əmələ gələn dəyişiklik nəzərə alınmaqla 

keçən  ilin  müvafiq  ayının  məlumatlarına  əsasən  qarşıdakı  ödənişlərin  məbləği 

nəzərdə  tutulur.  Büdcədənkənar  fondlara  ödənişlər  müəyyən  edilən  məbləğdə 

planlaşdırılır. 

Materiallara və xidmətələrə görə malgöndərən və podratçılara ödənilən vəsait 

müqaviləyə uyğun olaraq planlaşdırılır. Dövlət büdcəsinə ödəmələr – vergi faktiki 

məbləğdə,  uzun  və  qısamüddətli  kreditlərin  ödənilməsi  müqavilə  öhdəliklərinə 

ə

sasən  planlaşdırılır.  Məhsulların  satışından  pul  gəlirləri  məhsulların  satışı 

qrafikinə və bağlanmış müqaviləyə uyğun olaraq planlaşdırılır. 

Maliyyə  planının  yerinə  yetirilməsinin  zəruri  şərti  –  onun  göstəricilərinə 

nəzarət edilməsidir. Qeyri-qənaətbəxş maliyyə göstəriciləri istehsal planının yerinə 

yetirilmədiyini,  yaxud  hesablaşma  və  kredit  xidmətində  nöqsanların  olduğunu 

göstərir. 

---

 

71

Vəsaitlərdən qənaətlə və düzgün istifadə edilməsinə, gəlirlərin və rüsumların 

daxil  olmasına  nəzarət  edilməlidir.  Məhsulların  istehsalı  və  satışına,  vəsaitlərdən 

qənaətlə  istifadə  edilməsinə  və  mənfəət  planının  yerinə  yetirilməsinə,  bank 

kreditlərinin  vaxtında  alınmasına,  onların  müəyyən  edilən  müddətdə 

qaytarılmasına,  malgöndərənlərlə  və  podratçılarla,  fəhlə  və  qulluqçularla 

hesablaşmaların  vaxtında  aparılmasının  təmin  edilməsinə,  vəsaitin  kapital 

qoyuluşunun  maliyyələşdirilməsinə  keçirilməsi  və  onlardan  istifadə  edilməsinə, 

xüsusi  dövriyyə  vəsaitlərinin  vəziyyətinə,  əmtəə-material  qiymətlərin  maşın  və 

avadanlıqların  artıq  və  lazım  olmayan  ehtiyatlarının  yaradılmasının  qarşısının 

alınmasına,  istehsal  fondlarından  səmərəli  istifadə  edilməsinə  xüsusi  nəzarət 

edilməlidir. 

Mənfəət planın yerinə yetirilməsinə daha çox diqqət yetirilməlidir. Bu zaman 

nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  mənfəət  hesablananda  aylıq  hesabatda  satılan 

məhsulların faktiki maya dəyəri deyil, plan göstəriciləri nəzərə alınır, ona görə də 

il  ərzində  məhsul  istehsalına  çəkilən  xərclər  təhlil  edilməli  və  məhsul  istehsalı 

planının yerinə yetirilməsinə nəzarət edilməlidir. 

 

                                                                      Cədvəl 3.1.3. 

Müəssisələrin ödəmə təqvimi 

(min manat) 

 

 

Göstəricilər 

Mart 

Plan 

Fak 

kənarlaşma 

Min.manat 

% 

1 

2 

3 

4 

5 

1. Ayın əvvəlinə pul vəsaitinin həcmi 

100 

100 

- 

- 

2. Vəsaitin daxil olması (gəlirlər) 

800 

800 

- 

- 

- satışdan gəlir 

500 

500 

- 

- 

- debitor borcunun daxil olması 

60 

60 

- 

- 

- avanslar 

10 

10 

- 

- 

-  əmlakın  satışından  gəlir  (əsas 

fondların və ehtiyatların satışı) 

30 

30 

- 

- 

---

 

72

 

Xərclərin (məsrəflərin) idarə edilməsi və amortizasiya siyasətinin seçilməsi. 

stehsal  və  tədavül  xərclərinin  idarə  edilməsinə  aid  maliyyə  siyasəti  bölməsinin 

hazırlanması  üçün  maliyyə  təhlilinin  xərc  və  rentabellik  səviyyəsi  haqqında 

məlumatlarından istifadə edilir. Təhlil əsasında xərclərin (dəyişən, sabit və qarışıq) 

optimallaşdırılması və müəssisənin zərərsiz işləməsinə nail olunması üzrə tədbirlər 

hazırlanır. 

Amortizasiya  siyasətinin  seçilməsi  müəssisənin  maliyyə  siyasətində  böyük 

ə

həmiyyət kəsb edir. Qüvvədə olan qanunvericiliyə əsasın müəssisə tezləşdirilmiş, 

yəni  avadanlıqları  dəyişdirmək  üçün  xərcləri  artırmaqla  sürətli  vəsait  yığmaq 

hüququna 

malikdir. 

Müəssisə 

həmçinin 

ə

sas 

fondların 

yenidən 

- Satışdankənar gəlirlər 

80 

80 

- 

- 

- kreditor borclarının artması hesabına 

daxil olmalar 

50 

50 

- 

- 

- kreditlər 

70 

70 

- 

- 

- veksellərin emissiyası 

- 

- 

- 

- 

- sair pul daxilolmaları 

- 

- 

- 

- 

Cəmi vəsaitin daxil olması 

800 

800 

- 

- 

3. Vəsaitin xərclənməsi 

 

 

 

 

- satıcıların hesablarının ödənilməsi 

100 

100 

- 

- 

- kreditor borclarının silinməsi 

50 

50 

- 

- 

- əməyin ödənilməsi 

200 

200 

- 

- 

- kommersiya xərcləri 

40 

40 

- 

- 

- idarəetmə xərcləri 

50 

50 

- 

- 

- vergi və ayırmalar 

100 

100 

- 

- 

- avanslar 

10 

10 

- 

- 

- investisiyalar 

100 

100 

- 

- 

- faiz və dividendlərin ödənilməsi 

20 

20 

- 

- 

- sair pul xərcləri 

- 

- 

- 

- 

- vəsaitin xərclənməsi - cəmi 

620 

620 

- 

- 

---