Microsoft Word maq diss budce xercleri tekst docx
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
75
Performans ölçməsini, performans göstəriciləri vasitəsilə reallaşdırılar. Performans göstəriciləri, idarələr tərəfindən strateji məqsəd və hədəflər ilə performans hədəflərinə çatmaq məqsədiylə icra edilən fəaliyyətlərin nəticələrini ölçmək, izləmək və qiymətləndirmək üçün istifadə edilən vasitələrdir. Iqtisadi və vətəndaşların ictimai performansı yaxşılaşdırmaq üçün artan tələbləri nəticəsində yeni büdcə doktarinası gəlirlər üzərində cəmlənən büdcə sistemindən nəticə üzərində cəmlənən sistemə konertasiyanı dəstəkləyir. Gəlir yönümlü (ənənəvi) büdcədə maliyyələşmənin artan səviyyəsi ilə arakterizə olunurdusa , performans büdcəsi başlıca olaraq nəticəlilik ilə xarakterizə olunur. Hesabatlı (ənənəvi) büdcənin əsas mənfi cəhəti siyasət strategiyaları və ya qərar qəbulu haqqında məlumatları göstərməməsidir. Bundan əlavə , bu dəyişən iqtisadi situasiyalara qarşı kifayət qədər elastikliyi olmadığından q-effektiv və düzgün bölüşdürülməmə ilə nəticələnə bilir və adətən ilin sonunda “ya istifadə et ya itir” situasiyası ilə üz üzə qalır. Performans büdcəsi pulun nə üçün xərclənməsini izah edir . Bu , proqram məqsədlərinə və ölçülə bilən nəticələrə əsaslanan spesifik məqsədlərə nail olmaq üçün açar söz “nəticə”dir. Bu metodla bütün planlaşdırma və büdcələmə nəticə yönümlüdür . Bu məqsədlərə nail olmaq üçün bütün dəyərləndirmələrdən formalaşan məqsədlər və fəaliyyətlər vardır . Performans büdcəsi özündə 3 elementi birləşdirir • Nəticəlilik • Strategiya (son nəticəyə nail olmaq üçün müxtəlif yollar ) • Fəaliyyət / xərclər (son nəticəni əldə etmək üçün həqiqətdə nə edilir) Bu qurluş daxilində fəaliyyətlərin səbəbləri arasında əlaqə var . Bu məlumatlarla , arzu olunan nəticələrə nail olmaq baxmından hansının dəyərli olmağının başa düşülməsi mümkündür. OECD (iqtisadi əməkdaşlıq və inkişaf təşkilatı) performans büdcəsini ölçülə bilən nəticələrin maliyyələşməsi ilə əlaqəsi olan büdcənamə kimi müəyyən edib. Performans büdcəsinin 3 növü vardır Təqdimatlı büdcələmə
76
Performans-məlumatlı büdcələmə (performans məlumatları istifadə olunur) Birbaşa performans büdcəsi Təqdimatlı büdcələmə (Presentational Performance Budgeting) Performans büdcəsinin ilk səviyyəsi təqdimatlı performans büdcəsidir (Presentational Performance Budgeting) (məs . ABŞ) hansı ki , performans məlumatları büdcə sənədində əks olunur və bu qərar qəbulunda rol oynamır . Doğrusu bu məlumatların sənədlərdə göstərilməkdən başqabir şey deyil. Ona görə də bu sistem özünü çox da doğrultmur. Lakin bu heç də bu sistemdən imtina demək deyil. Belə ki , bu növ performans büdcəsininin ilk tətbiqi mərhələsində olan ölkələr üçün əhəmiyyətlidir. Performans-məlumatlı (Performance Informed or Indirect Performance Budgeting) Sonrakı səviyyə performans-məlumatlı (performans məlumatları istifadə olunur) büdcədir (məs. Avstraliya) hansı ki , resurslar keçmişdə və ya gələcəkdə nəzərdə tutulmuş performansla birbaşa əlaqələnmir. Performans məlumatları büdcə qərarlarının hazırlanmasında çox əhəmiyyətlidir. Lakin bölüşdürülən resursların miqdarını müəyyən etmir və qərarlarda əvvəlcədən müəyyən olunmuş çəkisi yoxdur. Performans məlumatları qərar qəbul qəbulu prosesində və vəsaitlərin bölüşdürülməsində digər məlumatlarla birgə istifadə olunur. Performans məlumatı ilə birlikdə siyasi prioritetləri əks etdirən hökumət sənədlərindən də faydalanılır. Bu üsula görə performansı çox yüksək olan bir dövlət fəaliyyətinə mütləq daha çox vəsait ayrılacağı nəticəsi başlıca deyildir. Bu dövlət fəaliyyəti əgər ölkənin siyasi prioritetləri arasında iştirak etmirsə və bəlkə də irəlidə strateji olaraq son verilməsi lazımdırsa, yüksək performans nəticələrinə baxmayaraq bu fəaliyyət üçün daha az qaynaq ayrılması lazım olacaq. Dünyada tətbiq olunan nümunələri araşdırdığımızda, dövlət daxilində istifadə edilən ən məşhur üsulun bilvasitə performans məlumatlarında istifadə ilə qurulan büdcələmə olduğu görülməkdədir. Inkişaf etmiş səviyyə əldə olunmuş nəticələrə görə resursların bölüşdürülməsini əks etdirən birbaşa performans büdcəsidir. Bu büdcələmə növündə agentliklərin performansları onlara vəsaitlərin bölüşdürülməsində birbaşa məlumat
77
mənbəyidir. Lakin , performans büdcəsinin bu forması nadirən istifadə olunandır (yalnız OECD-nin bir neçə ölkələrində spesifik sektorlarda məs. Yeni Zellandiya) . Birbaşa performans büdcəsinin tətbiqi resursların bölüşdürülməsi üçün performans məlumatlarının istifadəsi kimi də xarakterizə oluna bilər. Fərq ictimai büdcənin 2 izahatı arasında oluna bilər . Ümümi izah etsək , performans büdcəsi agentliklərə ayrılan pulla nə ediblər və ya edəcəklər haqqında məlumatları özündə birləşdirən hər hansı büdcədir. Dəqiq desək , performans büdcəsi resurslarda hər artımın xərclərdə olan artımına və ya dirgər nəticələrə aydın bağlanan bir büdcədir. Ümumi konsept performans büdcəsini təqdimat müddətində nəzərdən keçirirrsə, dəqiq versiyası onu bölüşdürmə baxımından nəzərdən keçirir. Əsasən , dövlətlərin büdcə islahatları ümümi qaydanı üstün tutur(daha dəqiq təqdimatlı büdcə və ya performans- məlumatlı büdcələmə) və çox az bir hissəsi dəqiq müəyyənləşməni (birbaşa performans büdcəsi). Belə ki , maliyyələşmə aparılarkən haslabma əməliyyatı 2 üsulla düstür şə klində ve düstürsuz hesablanır. Düstürsuz hesablama zamanı hedefler ve performans arasındakı ferqe görə maliyyə mükafatı və ya cəzası tətbiq edilir. Bu mənada , daha yaxşı performans göstərən daha çox maliyyələşmə ve əksinə olduğu halda , maliyyə mükafatının və ya cəzasının hansı miqdarda olmasını təsdiqləyən heç bir düstur yoxdur. Lakin düstür tətbiqi zamanı fəaliyyətin dəyərləndirilməsi daha rahat olmaqla yanaşı maliyyə mükafatının hesablanması da dəqiqdir. Buna görə də bir çox beynəlxalq ölkələrdə birbaşa performans büdcəsinin düstürlu formasından istifadə olunur. Bazar iqtisadiyyatlı ölkələrdə dövlət vergi nəzarəti sistemi yaradılarkən hər bir ölkənin təşəkkül tarixi, milli ənənələri, iqtisadi inkişaf səviyyəsi, vətəndaşların qanuna itaətkarlıq dərəcəsi, siyasi rejim tipi və hüquqi sistemi, dövlətin konstitutsiya ə sasları, habelə nəzarət orqanlarının məqsədləri və təsis olunması üsulları,hüquqi status, müstəqillik dərəcəsi, daxili strukturu, nəzarət-təftiş tədbirlərinin predmeti, vəzifələri, forması və həmin tədbirlərin keçirilməsi sahələri, nəhayət, hesabat verilməsinin qayda və forması baxımından nəzərə alınmışdır.
Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|