Microsoft Word maq diss budce xercleri tekst docx
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XÜLAS Ə
90
Azяrbaycan Respublиkasыnыn bцdcя qanunverиcиlиyиnя яsasяn xяrclяr bцdcя sиstemиnиn hяlqяlяrи arasыnda bюlцшdцrцlяrkяn demokratиk prиnsиplяr rяhbяr tutulur. Xяrclяrиn bцdcяlяr arasыnda bюlцшdцrцlmяsи aшaьыdakы prиnsиplяrя яsasяn aparыlыr: иdarя vя tяшkиlatlarыn tabeчиlиk prиnsиpи: яrazи yerlяшmяsи vя яhatя daиrяsи prиnsиplяrи; xяrclяrиn цmumdюvlяt vя yerlи яhяmиyyяtиnя malиk olmasы. Azяrbaycan Respublиkasы dюvlяt bцdcяsи xяrclяrиnиn mяrkяzи xяrclяrи dюvlяt mцlkиyyяtиndя olan tяsяrrцfat sahяlяrи, dяmиr yolu, dяnиz vя hava nяqlиyyatы, xarиcи tиcarяt vя xarиcи иqtиsadи яlaqяlяr цzrя xarиcи, beynяlxalq mцnasиbяtlяrиn hяyata keчиrиlmяsи иlя яlaqяdar xяrclяr, respublиka яhяmиyyяtlи mяnzиl-kommunal tяsяrrцfat xяrclяrи, yanacaq-energetиka kompleksи иlя яlaqяdar xяrclяr, dюvlяt иnvestиsиya xяrclяrи, иqtиsadи fяalиyyяtlя baьlы xяrclяr, о cцmlяdяn sahиbkarlыьa kюmяk xяrclяrи, dюvlяtиn daxиlи vя xarиcи bоrclarы цzrя xяrclяr vя s. xяrclяr aиddиr. Bцdcяnиn xяrclяrиnиn planlaшdыrыlmasы zamanы xяrclяr dюvlяtиn yerиnя yetыrяcяyи funksыyalar, hяmиn funksиyalarы hяyata keчиrяcяk tяшkиlatlar (qurumlar) vя hяr bиr qurumda vяsaиtlяrиn иstиfadя edиlяcяyи konkret иstыqamяtlяr (yяnи xяrc rnaddяlяrи) цzrя
91
mцяyyяn olunur vя planlaшdыrыlыr Baшqa sюzlя яvvяlcя dюvlяtиn иl яrzиndя hяyata keчиrяcяyи bцtцn ишlяr (qarшыsыnda duran vяzиfяlяr) funksиonal иstиqamяtlяr цzrя qruplaшdыrыlыr. Sonra bu vяzиfяlяr ayrы-ayrы dюvlяt qurumlarы arasыnda bюlцnяrяk onlarыn иcrasыnы tяшkиl edяn vя buna mяsulиyyяt daшыyan tяшkиlatlar, habelя konkret ишlяrи vя tapшыrыqlarы bиlavasиtя иcra edяn иdarя vя rnцяssиsяlяr mцяyyяn olunur. Daha sonra иsя dюvlяt qurumu vя tяшkиlatы цzrя onlara hяvalя оlunan vяzиfя vя funksыyalarыn hяyata keчиrиlmяsи цчun konkret xяrclяr цzrя bиr иl яrzиndя ayrыlacaq bцdcя vяsaиtиnиn hяcmи dяqиqlяшdиrыlиr. Gюrцndцyц kиmи, dюvlяt bцdcяsыnиn tяrtиbи prosesиnя bцdcяdяn vяsaиt alan bцtцn mцяssиsя vя tяшkиlatlar, yяnи yцz mиnlяrlя иnsan cяlb olunur. Buna gюrя dя, bцdcя ишиnиn sяmяrяlи tяшkиlи, o cцmlяdяn bцtцn sяvиyyяlяrdя vя mяrhяlяlяrdя vahиd metodolоjи yanaшmanыn vя dцzgцn яlaqяlяndиrиlmяnиn tяmиn edиlmяsи цчцn юlkяdя "Vahиd bцdcя tяsnиfatы" ишlяnиb hazыrlanыb. Hяmиn tяsnиfat Nazиrlяr Kabиrыetиnиn 2004-cц иl 06 oktyabr tarиxlи, 149 saylы qяrarы иlя tяsdиq olunub. Bu sяnяddя bцdcя xяrclяrиnиn funksиonal vя иqtиsadи tяsnиfatы verиlиb. Xяrclяrиn funksиonal tяsnиfatы funksиonal bюlmяlяr. kюmяkчи
92
bюlmяlяr vя paraqraflar цzrя qruplaшdыrыlыr vя kоdlaшdыrыlыr. Xяrclяrиn иqtиsadи tяsnиfatы иsя bюlmя, kюmяkчи bюlmя, paraqraf, maddя vя yarыmmaddяlяr цzrя qruplaшdыrыlыr vя kоdlaшdыrыlыr. 2007-cи иlиn dюvlяt bцdcяsи hяmиn tяsnиfata uyьun tяrtиb olunub.
93
Nəticə və təkliflər Bildiyimiz kimi, hər bir müstəqil dövlətin taleyüklü vəzifəsi, ölkənin milli maraqlarından irıli gələn daxili və xarici siyasətin elmi əsaslara malik strateji xəttini hazırlamaq, iqtisadi inkişaf konsepsiyasını müəyyən etmək, ölkə-nin bütün qüvvə və imkanlarını onların reallaşmasına yönəltməkdən ibarətdir. lk dəfə olaraq, Azərbaycan ikinci dəfə müstəqillik əldə etdikdən sonra ölkənin iqtisadi inkişaf strategiyası hazırlanaraq tətbiq olunmağa başlanıldı. Bu ölkənin bir iqtisadi sistemdən digərinə minimal məsrəflərlə transformasiyasını təmin edirdi. Azərbaycan ilk növbədə, öz daxili imkanlarını maksimum dərəcədə səfər-bər etməklə, islahatları uğurla aparmağa, iqtisadiyyatı dirçəltməyə və yüksəlişə doğru istiqamətlənməlidir. Respublikanın iqtisadi sisteminin sağlamlaşdırılması və inkişaf etdirilməsinin əsas şərtlərindən biri dövlətin təşkilatçılıq rolunun güc- ləndirilməsindən ibarətdir ki, bu da başlıca olaraq dövlətin mərkəzləşdirilmiş pul vəsaiti fondu olan büdcə vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Respublikanın ayrı – ayrı regionlarında məhsuldar qüvvələrin hərtərəfli inkişaf etdirilməsi və yerli
94
özünüidarəetmə orqanları ilə birlikdə kiçik və orta sahibkarlığın inkişa-fına maliyyə yardımı göstərilməsində dövlət xüsusi rol oynamalıdır. Yaranan büdcə kəsirinin örtülməsi üzrə problemləri aradan qaldırmaq üçün gəlirlər və xərclər üzərində nəzarətin gücləndirilməsi, xərclərin təyina-tı üzrə xərclənməsi əsas şərt olmalıdır. Dövlət kəsrin maliyyələşdirilməsində yalnız kreditlərə, yəni borclara deyil, daha çox vergilərə əsaslanmalıdır. Xərclər mənfəət gətirməyən xidmət və məhsullara yox, tam əksinə olaraq xərclənməlidir. Ümumiyyətlə? Azərbaycanın dövlət maliyyəsinin, o cümlədən dövlət büdcəsinin gəlirləri və xərcləri ilə bağlı problemləri əsaslı surətdə tədqiq olunmalı, qarşıya çıxan çətinliklərin aradan qaldırılması üzrə maliyyə tədbir-ləri planı hazırlanmalıdır. Əks təqdirdə dövlətin gəlirlərinin formalaşdırılması və xərclərinin maliyyə təminatı sahəsində mövcud problemlərinin həlli çətinləşə bilər. Özəlləşdirmənin əvvəlcədən hazırlanmış proqram üzrə tədbirlər planı və işin yerinə yetirilməsi mexanizmi yüksək səviyyədə aparılmalı və mərhələ - mərhələ, tədricən həyata keçirilməli idi. Lakin, bu sahədə problemlər hələ də mövcuddur. Bu problemlər dövlət müəssisələrinin mövcud borclarıdır. Bu sahədə də dövlətin köməyi əvəzedilməzdir. Xüsusi mülkiyyətdə sərbəst rəqabət əsasında öz – özünü tənzimləyən bazar mühitinin yaradılması, ölkənin xalq təsərrüfatı quruluşunun bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğunlaş-dırılması, istifadə olunmamış bütün ehtiyatların iqtisadiyyata cəlb olunması, milli iqtisadiyyata daxili və xarici sərmayədarların cəlb edilməsi, əhalinin sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması dövlətin əsas fəaliyyət istiqamətləri olmalıdır. Özəlləşmə ilə şəxsi mülkiyyətə maraq artırılmalıdır. Neft sahəsində də əldə edilən uğurlara baxmayaraq, burada da müəyyən problemlər mövcuddur. Belə ki, Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi-nin neft gəlirlərindən asılılığının hər il azalmasına baxmayaraq, ümumi daxili məhsulun yarıdan çoxu və ixracın 90 %-ə qədəri yenə də neft sektoru hesabına formalaşır. Bundan belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, iqtisadiyyatın, xüsusilə də büdcənin neft sektorundan asılılığı azalmaqdansa, əksinə daha da çoxalmaq istiqamətində gedir. Lakin dünya təcrübəsi də sübut etmişdir ki, gec – tez yeraltı sərvətlər tükənməlidir.
95
Elə iqtisadçı mütəfəkkir Karl Marksın da dediyini nəzərə alaraq, hasilat tükəndikdən sonra ora əlavə əmək və vəsait sərf etmək faydasızdır. Məhz buna görə də neftdən gələn gəlirin səmərəliliyinə, effektiv-liyinə nail olmaq lazımdır. Belə ki, Neft Fondunun vəsaitlərindən büdcə üçün mümkün qədər az istifadə etmək, əvəzində isə bu vəsaitlərdən qeyri – neft sektoruna investisiya qoyuluşu üçün yönəltmək daha məqsədəuyğundur. Son nəticədə isə yeni iş yerlərinin yaradılması ilə ölkənin işsizlik problemi həll olunar, əhalinin gəlirləri artar və s. Dövlətin iqtisadi imkanları artdıqca, dövlət xərclərinin investisiya istiqamətliliyi də artır. Lakin, ölkədə 1 milyon qaçqın və məcburi köçkün, eləcə də 1 milyondan çox təqaüdçü və yoxsulluğun indiki səviyyəsi büdcənin sosial yönümlülüyünü azaltmağa imkan vermir. Bu da öz növbəsində digər sahələrin inkişafını ləngidir. Lakin yer üzündə yoxsulluğa qarşı mübarizədə ən mühüm vasitələrdən biri kimi turizmin inkişafı götürüür. Çünki, turizm sahəsi nəinki ölkəyə çox gəlir gətirən, hətta olduqca maraqlı və yeni iş yerlərinin açılmasına səbəb olur. Qeyd etmək lazımdır ki, neftdən çox turizmdən gəlir götürmək ideyası tam həqiqətdir. Buna misal olaraq, qonşu ölkələrdən Türkiyəni misal göstərmək olar. Çünki, Türkiyə Respublikasında təkcə bu sahədən bir il ərzində 8 – 10 milyard dollar əldə edilir. Beləliklə, bazar iqtisadiyyatı şəraitində, dövlət büdcəsi xərclərinin artırılması istiqamətində, səmərəliliyin əldə olunması üçün məqsədəuyğun tədbirlərin həyata keçirilməsi vacibdir. Bu tədbirlərə isə aşağıdakıları misal göstərmək olar: -
təyinatı, konktret məqsədli proqramlar üzrə, eləcə də, müəssisələrin müasir texnika və qabaqcıl texnologiya əsasında yenidən qurulması və onların müasir texnika ilə təchizatının yaxşılaşdırılmasına yönəldilməsi; -
mərkəzləşdirilmiş dövlət kapital qoyuluşlarının əsasən proqram prinsipi ə sasında həyata keçirilməsi; -
kapital qoyuluşlarını stimullaşdırmaqdan ötrü mənfəətin investisiyalar üzrə istifadə olunan hissəsindən vergi tutulmasının azaldılması və ən mühüm istehsal sahələri üzrə isə ləğv edilməsi. 96
- Makroiqtisadi proqnozlaşdırma sahəsində bir sıra struktur formalaşdırıcı göstəricilər, məsələn, inflyasiya səviyyəsi, deflyator siyasəti, gömrük və bank uçotu və s. kimi qarşılıqlı əlaqəyə malik parametrlər arasında sinxronlaşma zəif
gedir və
bu real
şə raitin
obyektiv qiymətləndirilməsinə mane olur. Bu baxımdan büdcə xərclərinin səmərəliliyinin artırılması üçün belə sinxronlaşmanın gücləndirilməsi
stifadə olunan ədəbiyyat siyahisi 1. Büdcə sistemi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu Bakı, 2002 2. “2010-2014-cü illər dövlət büdcəsi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu 3.
4. Xankişiyev B.A. Büdcə prosesi və büdcə təsnifatı Bakı, 2002 5. Bədəlov Ş.Ş., Məhərrəmov R.B., Qurbanov F.Ə. Büdcə sistemi (Dərslik) Bakı, 2003 6. Maliyyə (Dərslik) Bakı, 2001 7. Məmmədov S.M. Maliyyə (Dərslik) Bakı, 1997 8. Bağırov D.A. Vergi auditi:Bakı, “Maarif” nəşriyyatı, 1999 9. Самбореский В.И. Анализ хозяйственной деятельности в бюджетных и научных учреждениях. – М., 1989. 10. Алешин С.М. Анализ исполнения смет расходов, контроль и ревизия в бюджетных учреждениях. – М., 1975. 97
11. Белов А.Н. Бухгалтерский учет в учреждениях непроизводственной сферы
. – М., 1998. 12.
Белов А.Н. Бухгалтерский учет в бюджетных учреждениях. – М., 1990. 13.
Белов А.Н. Бухгалтерский учет в бюджетных и научных учреждениях. – М ., 1987. 14. Голощапов В.А. Бюджетный учет. – М., 1963. 15. Детков Е.П. Бухгалтерский учет в бюджетных учреждениях и его централизация . – М., 1966. 16. Детков Е.П. Бюджетный учет. – М., 1983. 17. Земляченко С.В. Новый порядок бухгалтерского учета в бюджетных учреждениях .//Главбух. – 2000. № 5. – С. 41-55. 18. Земляченко С.В., Голубева М.А. Переход бюджетных организаций на новый план счетов.//Главбух. – 2000. № 9. – С.41-50. 19. Каверина О.Д. Практикум по бухгалтерскому учету в госбюджетных учреждениях и организациях. – М., 1988. 20. Киселев Д.И. Контроль и ревизия в учреждениях народного образования . – М., 1993. 21. Кутер М.И. Теория и принципы бухгалтерского учета. – М., 2000. 22. Нефедова В.П. Практическое пособие по бухгалтерскому учету в бюджетных организациях. – М., 1993. 23. Самбореский В.И. Анализ хозяйственной деятельности в бюджетных и научных учреждениях. – М., 1989. 24. Улюкаев А.В. Проблемы государственной бюджетной политики: Науч- практич . Пособие. М.; Дело, 2004. 544 с 25. Борисов А.В. Специальный налоговый режим: упрощенная система налогообложения . Москва, журнал, «Финансы», № 6, 2003 год. 26. Берг О.В. Принципы организации бюджетных отношений в муниципаль- ных образованьях. Москва, журнал, «Финансы и кредит», № 24 (138), 2003 год .
Березин М.Ю. Иной взгляд на классификацию налоговых доходов 98
бюджетов . Москва, журнал, «Финансы и кредит», 24 (138), 2003 год. 28.
Боаров В.В., Леонтьев В.Е. Корпоративные финансы. Учебное пособие для ВУЗов
. СПб. Москва-Харьков-Минск, 2002 год. 29.
Брызгалин А.В. Организационные принципы российской налоговой системы журнал
, Финансы. 1998 год.. № 3. 30.
Васильева А., Гурвич Е., Субботин В. Экономический анализ налоговой реформы
Москва, журнал, «Финансы», № 2, 2003 год. 31.
Вишневский В. Липницкий Д. Оценка возможностей снижения налогового бремени в переходной экономике. Москва, журнал, «Финансы» № 2, 2000 год.
Dissertasiya işinin mövzusu “Büdcə xərcləri və onların maliyyələşdirmə sisteminin təkmilləşdirilməsi” adlanır. Tədqiqat işinində Azərbaycan Respubli- kasında büdcə sistemindəki mövcud vəziyyət araşdırılmış, dövlət büdcəsi xərclərinin səmərəli istifadəsininin yolları göstərilmiş, xərclərinin səmərəliliyinin artırılması və onların təkmilləşdirilməsi istiqamətləri elmi cəhətdən işlənib hazırlanmış təkliflər və tövsiyələr verilmişdir.
99
methodological proposals to improve the efficiency of budget spending. To achieve this goal it is necessary to solve the following problem. Develop recommendations to improve the theoretical efficiency of budget spending. To formulate principles for improving the efficiency of budget spending. To analyze the main global trends of reforming the system of public expenditure management. Rate the current state of the state budget expenditure management. Develop guidelines for evaluating the effectiveness of expenditure gosudarstvennogobyudzheta formulate the necessary conditions for their use Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|