Microsoft Word mulki huquq doc

 

549

edilməsini nəzərdə tutur. Mülki qanunverijilik vəkalət verənin təqsiri prezumpsiyasını müəyyən edir. Bu, onu 

ifadə edir ki, ziyanın onun təqsirli hərəkətləri nətijəsində yaranmadığını sübuta yetirməsə, vəkalət verən təqsir-

kar hesab edilir və vəkalət alan qarşısında məsuliyyət daşıyır. Şübhəsiz ki, sübutetmə yükünü o, çəkir. 

3. Tapşırıq müqaviləsi və etibarnamə 

Nümayəndəlik  münasibətlərini  düzgün  və  lazımı  qaydada  rəsmiləşdirmək  üçün  hansı  sənədlərin  olmasını 

müəyyənləşdirmək vajib əhəmiyyətə malikdir. Mümkün olan üç alternativdən (variantdan) yalnız biri münasi-

bətlərin düzgün rəsmiləşdirmə vasitəsi ola bilər: 

●

 tapşırıq müqaviləsi; 

●

 etibarnamə; 

●

 tapşırıq müqaviləsi və etibarnamə. 

Məsələnin düzgün həllini tapmaq üçün tapşırıq müqaviləsi ilə etibarnamənin əsas jəhətlərini nəzərdən keçi-

rək. Tapşırıq müqaviləsinin bağlanması üçün iki tərəfin iradə ifadəsi zəruri olduğu üçün bu müqavilə ikitərəfli 

ə

qddir. Etibarnamə isə bir tərəfin iradə ifadəsi əsasında verildiyinə görə birtərəfli əqddir. Etibarnamə müd-

dətli  əqddir;  o,  istənilən  müddətə  verilə  bilər.  Verilmə  müddəti  (bağlandığı  tarix)  göstərilməyən  etibarnamə 

etibarsız sayılır. Bu sözləri tapşırıq müqaviləsi haqqında demək olmaz. Bu müqavilədə müddət nəzərdə tutul-

maya da bilər. Etibarnamə yalnız yazılı formada tərtib olunur. Tapşırıq müqaviləsi həm şifahi, həm də yazılı 

formada bağlana bilər. Tapşırıq müqaviləsinin funksiyası nümayəndəliyin daxili münasibətlərini, yəni və-

kalət  verənlə  vəkalət  alan  arasında  yaranan  münasibətləri  qaydaya  salmaqdan,  etibarnamənin  funksiyası  isə 

nümayəndəliyin xariji münasibətlərini, yəni vəkalət alanla üçüncü şəxslər arasında əmələ gələn münasibətləri 

tənzimləməkdən ibarətdir. Məsələn, vətəndaş öz bağ evini satmağı qonşusuna tapşırır. Qonşu bağı başqa bir və-

təndaşa (üçüncü şəxsə) satır. Bu misalda vətəndaşla (vəkalət verənlə) qonşu (vəkalət alan) arasındakı münasibətlər 

nümayəndəliyin daxili münasibətləri hesab edilməklə tapşırıq müqaviləsi ilə tənzimlənir. Qonşu (vəkalət alan) ilə 

üçüncü şəxs arasındakı münasibətlər nümayəndəliyin xariji münasibətləri sayılmaqla etibarnamə ilə qaydaya salı-

nır. Deməli, tapşırıq müqaviləsi vəkalət alana, etibarnamə isə üçüncü şəxsə ünvanlanır. 

Beləliklə, söylədiklərimizdən biz belə bir nətijə çıxara bilərik ki, təkjə tapşırıq müqaviləsi və ya təkjə etibar-

namə ilə nümayəndəlik üzrə münasibətləri nizama salmaq olmaz. Ən düzgün variant bu münasibətlərin tapşırıq 

müqaviləsi ilə birlikdə etibarnamə vasitəsi ilə qaydaya salınmasından ibarətdir. Yuxarıdakı misalda vəkalət 

alanın  etibarnaməsiz  üçüncü  şəxsə  bağ  evini  satmasının  qeyri-mümkünlüyü  aydın  məsələdir.  Ona  görə  də 

Y.A.Suxanovun belə bir fikri ilə razılaşmaq olmaz ki, yazılı tapşırıq müqaviləsi yalnız müqavilədə müddət gös-

tərilmədiyi və ya etibarnamədə nəzərdə tutulan müddətdən çox olduğu hallarda bağlanır. Onun fikrinjə, qalan 

digər  hallarda  tapşırıq  müqaviləsi  bağlamaq  lazım  deyil,  çünki  etibarnamə  həmişə  müqavilənin bağlanmasını 

mübahisəsiz olaraq sübut edirBununla bərabər, belə bir fikir ilə də razılaşmaq olmaz ki, müəyyən hallarda və-

kalət  alan  üçüncü  şəxsə  etibarnamənin  əvəzinə  lazımi  qaydada  tərtib  olunmuş  tapşırıq  müqaviləsinin  surətini 

təqdim edə bilər. Münasibətlərin lazımı qaydada rəsmiləşdirməsi üçün ən düzgün yol həm tapşırıq müqaviləsi 

bağlamaq, həm də etibarnamə verməkdir. Bu isə vəkalət verənin vəkalət alana etibarnamə verməyə borjlu olma-

sını şərtləndirir. Bir az əvvəldə çəkdiyimiz misalda vəkalət alanın əmlakı etibarnaməsiz üçüncü şəxsə nejə sat-

masını hətta təsəvvürə gətirmək mümkün deyil. Çox hallarda tapşırığı etibarnaməsiz də ijra etmək olar. Etibar-

namə xüsusən o halda zəruri olur ki, vəkalət alan tapşırıq müqaviləsi üzrə tapşıranın adından və onun hesabına 

ə

qdlər bağlasın. Əgər o, tapşıranın hesabına, lakin öz adından əqdlər bağlayarsa, çox vaxt etibarnamədən istifa-

də edilməsi lazım olmur. Ona görə ki, vəkalət alan bu cür halda bağlanan əqdin tərəfi kimi çıxış edir. Tapşırıq 

müqaviləsinin predmeti faktiki hərəkətlərdən (qeyri-əqd tipli hərəkətlərdən) ibarət olduğu hallarda isə etibarna-

mə verilməsi ümumiyyətlə, tələb olunmur. 

4. Tapşırıq müqaviləsinin xitam olunması 

Tapşırıq müqaviləsinin xitam olunmasının əsasları qanunda müəyyənləşdirilmişdir (MM-in 786-jı maddəsi). 

Bu əsasların çoxu hələ Roma hüququnda nəzərdə tutulmuşdu. 

Tapşırıq müqaviləsi üzrə tərəflər arasındakı qarşılıqlı münasibətlər şəxsi-etimad xarakteri daşıyır. Bu xüsu-

siyyət müqavilənin xüsusi əsaslarla ləğv olunmasında da ifadə edilir. Belə ki, tapşırıq müqaviləsinin hər bir 

iştirakçısının istənilən vaxt müqaviləni ləğv etmək ixtiyarı vardır (MM-in 786.1-ji maddəsi). Söhbət həm vəka-

lət verənin, həm də vəkalət alanın heç bir arqument, motiv və dəlil gətirmədən tapşırıq müqaviləsini birtə-

rəfli qaydada ləğv etmək hüququndan gedir. Bu onunla izah olunur ki, tapşırıq müqaviləsi üzrə münasibətlər 

tərəflərin bir-birinə xüsusi olaraq etibar etmələrinə əsaslanır; əgər etibar itərsə, müqavilə də xitam olunmalıdır. 

Roma hüququnda da bu cür qayda nəzərdə tutulmuşdu. 

Müqavilənin hər bir iştirakçı tərəfindən ləğv edilməsi tapşırıq müqaviləsinin xitam edilməsinin xüsusi halı-

dır. Özü də müqaviləni bu cür qaydada ləğv olunması öhdəliyin pozulması yox, hüquqa uyğun hesab edilir. 

Müqavilənin göstərilən əsasla xitam edilməsi tərəflərin bir-birinə sadəjə olaraq xəbər və məlumat ver-

---