Microsoft Word mulki huquq doc

 

473

masını və müdafiə edilməsini, onların dövriyyəsini, yəni alınıb-satılmasını, daşınmasını, saxlanmasını asan-

laşdırır. Bəzi hallarda isə tara və qabın köməyi ilə malın xarici görkəminin estetik həlli təmin edilir. 

Qablaşdırma (qab) dedikdə malın və ətraf mühitin zədələnməkdən, zərərli xüsusiyyətlərdən və itkidən qo-

runmasını və dövriyyə prosesinin asanlaşdırılmasını təmin edən vasitə və ya vasitələr məjmusu başa düşülür. 

Tara qabın elementidir. Buna görə də taranı element kimi özünə birləşdirdiyinə görə qab daha geniş anlayışdır. 

Tara dedikdə elə bir məmulat başa düşülür ki, bundan malın yerləşdirilməsində istifadə olunur. Tara iki mə-

nada işlədilən anlayışdır. Birinci mənada, tara çəki mənasında işlədilir. Məsələn, malın tutduğu  və  yerləşdiyi 

qutunun, yeşiyin çəkisi taranı ifadə edir.  kinci mənada tara qablama (yerləşdirmə) materialları mənasında başa 

düşülür. Məsələn, qab, qutu, yeşik, kisə, həsir və s. 

Tara və qaba aid tələblər onları saymaq yolu ilə müqavilə əsasında müəyyənləşdirilir.  

Tara və qaba aid tələblər qanunvericiliyin müəyyən etdiyi məcburi göstərişlər əsasında da nəzərdə tutula 

bilər. Əgər qanunla müəyyənləşdirilmiş qaydada taraya və (və ya) qaba aid məcburi tələblər nəzərdə tutulmuş-

dursa, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan satıcı alıcıya əşyanı həmin məcburi tələblərə uyğun gələn tarada və 

(və  ya) qabda verməlidir (MM-in 593.3-cü maddəsi). Belə halda tara və  ya qaba aid tələblər bu cür tələbləri 

müəyyən edən normativ sənədləri (standartlaşdırma üzrə), yəni dövlət standartlarını göstərməklə müəyyən 

edilir. Məsələn, «Standartlaşdırma haqqında» AR Qanununun 6-jı maddəsinin 2-ci bəndində ifadə olunan göstə-

rişə görə məhsulların qablaşdırılması dövlət standartlarının məcburi tələblərinə şamil edilir. Tara  və qaba aid 

dövlət standartları əsasında məcburi tələblərin müəyyən edilməsi istehlakçıların həyatını, sağlamlığını və əmla-

kını, habelə təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədini güdür. Məsələn, tez alışan, partlayıjı, zəhərli maddələrin, 

ə

rzaq məhsullarının qablaşdırılmasına və taralaşdırılmasına aid tələblərin müəyyən edilməsi təhlükəsizlik müla-

hizələri ilə şərtlənir. Deməli, söylədiklərimizdən belə çıxır ki, qanunda tara və qaba aid məcburi tələblər nəzər-

də tutularsa, belə halda satıcı alıcıya əşyanı həmin məcburi tələblərə uyğun gələn tarada və (və ya) qabda ver-

məlidir. Məcburi tələblər sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan satıcılar üçün müəyyən edilir. Onlar müqa-

vilədə dövlət standartlarına zidd olan, uyğun gəlməyən şərtlər müəyyən edə bilməzlər.

 

Elə də hallar olur ki, qanunda və alqı-satqı müqaviləsində tara və qaba aid tələblər nəzərdə tutulmur. Göstə-

rilən hallar satıcını əşyanı müəyyən qabda və tarada vermək vəzifəsindən azad etmir. Həmin vəziyyətdə əşya iki 

üsulla  qablaşdırılır  və  taralaşdırılır:  adi  üsulla;  bu  cür  əşyaların  adi  şəraitdə  salamatlığını  təmin  edən  üsulla. 

kinci üsul o vaxt tətbiq edilir ki, əşyanın qablaşdırılması və taralaşdırılması adi üsulla mümkün olmasın. 

Əş

yanın tara və qabına aid olan tələblərin pozulması qanunda müəyyənləşdirilən hüquqi nəticələrə səbəb 

olur ki, bu nəticələr MM-in 594-cü maddəsində nəzərdə tutulmuşdur. Bu maddə nəticənin yaranmasını şərtlən-

dirən iki növ pozuntunu nəzərdə tutur: 

●

 əşyanın tarasız və (və ya) qabsız verilməsi; 

●

 əşyanın qeyri-münasib qabda və (və ya) tarada verilməsi. 

Əş

yanın qabsız və tarasız verilməsi o halda pozuntu sayılır ki, standartlaşdırma haqqında normativ sənəd-

lərdə (dövlət standartlarında), alqı-satqı müqaviləsində və ya irəli sürülən adi tələblərdə əşyanın qablaşdırılması 

və taralaşdırılması nəzərdə tutulsun. Əşyanın tarasız və qabsız verilməsi alqı-satqı müqaviləsində nəzərdə tutu-

larsa,  habelə  xarakterinə  görə  taralaşdırılması  və  qablaşdırılması  tələb  olunmazsa,  əşyaların  qabsız  və  tarasız 

verilməsi pozuntu sayılmır. Qalan bütün hallarda alıcı satıcıdan əşyanı taralaşdırmağı və qablaşdırmağı tələb et-

mək ixtiyarına malikdir. Əgər müqavilədən, öhdəliyin mahiyyətindən və ya əşyanın xarakterindən ayrı qayda 

irəli  gəlmirsə,  əşyanın  qablaşdırılmasını  və  (və  ya)  taralaşdırılmasını  alıcı  satıcıdan  tələb  edə  bilər  (MM-in 

594.1-ci maddəsi).  

Qeyri-münasib  tarada  və  qabda  əşyanın  verilməsi  dedikdə  satıcının  əşyanı  müqavilə  şərtlərinə,  dövlət 

standartlarının məcburi tələblərinə uyğun gəlməyən, habelə bu cür əşyanın adi şəraitdə salamatlığını təmin edən 

qablaşdırma (taralaşdırma) üsullarına zidd olan tarada və (və ya) qabda alıcının mülkiyyətinə verməsi başa dü-

ş

ülür. Belə pozuntu olduqda alıcının ixtiyarı var ki, qeyri-münasib taranı və (və ya) qabı dəyişdirməyi tə-

ləb etsin. 

Tara və qab malın özünün ayrılmaz elementidir. Ona görə ki, tara və qab malın istehlak xüsusiyyətlərini mü-

ə

yyən edir. Buna görə də söyləyə bilərik ki, əşyanın tarasız (qabsız) alıcıya verilməsi və ya qeyri-münasib tara-

da (qabda) verilməsi əşyanın lazımi olmayan qaydada verilməsi kimi qiymətləndirilir. Belə halda alıcı əşyanı 

taralaşdırmağı (qablaşdırmağı) və ya qeyri-münasib taranı (qabı) dəyişdirməyi tələb etmək əvəzinə, lazımi key-

fiyyətli olmayan əşyanın verilməsindən irəli gələn tələbləri vermək ixtiyarına malikdir (MM-in 594.2-ci maddə-

si).  Bu  tələblərin  dairəsi  və  xarakteri  isə  MM-in  594-cü  maddəsində  müəyyənləşdirilmişdir:  alış  qiymətinin 

mütənasib azaldılmasını tələb etmək; qüsurların ağlabatan müddətdə əvəzsiz aradan qaldırılması üçün 

özünün çəkdiyi xərclərin əvəzinin ödənilməsi və s.  

Analoji norma (qayda) 1980-ci il Vyana konvensiyasının 35-ci maddəsində də vardır. Söhbət MM-in 594.2-

---