95
-tarazlı münasibətlər cəmiyyətin kollektiv şəkildə, birgə
olaraq inkişaf etməsinə kömək edir;
-tarazlı münasibətlər möhkəm, davamlı və uzun
müddətə fəaliyyət göstərən cəmiyyətlərin formalaşmasını
təmin edir;
-tarazlı münasibətlər cəmiyyətin və dövlətin sabitliyinə,
dinamik inkişafına şərait yaradır, bütün imkanların
səfərbər olmasına kömək edir;
-tarazlı münasibətlər- sabitlik yarandığından, bütün
imkanlar və ünsürlər, elementlər səfərbər olunduğundan-
cəmiyyətin, dövlətin özünümüdafiə gücünü artırır;
-tarazlı münasibətlər cəmiyyətdə üzvlərin qanuna tabe
olmalarına
kömək
edir,
qaydaların,
qanunların
yaranmasına və icrasına kömək edir;
-tarazlı münasibətlər müxtəlif etiqadlı, müxtəlif dinlərə
inanan insanların barış və qarşılıqlı olaraq qəbuletmə
şə
raitində yaşamasına təkan verir;
-tarazlı münasibətlər insanların yaş fəqrlərinə, cinsi
fərqlərə və ictimai-siyasi mənsubiyyətinə görə ayrıseçkilik-
lərinin qarşısını alır;
-tarazlı münasibətlər vasitələrin tarazlı qaydada
hərəkətə gəlməsinə şərait yaradır;
-tarazlı münasibətlər cəmiyyətin bütün üzvləri arasında
razılıq, qənaətbəxşlik vəziyyətlərini yaradır, təcavüz-
karlığın qarşısını alır, gərginlikləri və təzyiqləri azaldır;
-tarazlı münasibətlər şəxsin, subyektin cəmiyyətdə
davranış normalarını formalaşdırır;
-tarazlı
münasibətlər
humanistlik
prinsiplərinin
inkişafına təkan olaraq milli məsələlərə, etnik məsələlərə
münasibətdə eqosentrizm yaratmır, dünya sakini, dünya
vətəndaşlığı anlayışını mərkəzi məfhum kimi ortaya gətirir
və s.
96
Bu kitabda mövzunun tədqiqatı baza olaraq iki istiqaməti
təşkil edir: birinci istiqamət balanlaşdırmanın tərkibini
formalaşdıran tərkibin və vəziyyətlərin, o cümlədən sistem,
mexanizm və struktur, harmoniya və simmetriya və münasibət
kimi məfhumlara aydınlıq gətirilir; baxmayaraq ki, bu
anlayışların hər biri digər elmi ədəbiyyatlarda kifayət qədər
araşdırılıb. Bununla belə, mövzunun geniş dərk edilməsi üçün,
mövzu ilə sıx bağlı olan və belə demək mümkünsə mövzunun
tərkib mahiyyətini əks etdirən bu anlayışlara bir daha müraciət
etmək məqsədəuyğun hesab edilib. İkinci istiqamət isə
balanslaşdırmanın özünün bir anlayış, məfhum olaraq tərkibinə
aiddir və bəzi tərkib xüsusiyyətləri araşdırılıb.
Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, bəzən kitabda
təkrarlanan fikirlərə rast gəlmək olur. Burada başlıca məqsəd
fikirin mövzu üzrə müəyyən məqamlarda təkmilləşməsini
təmin etməkdən, məzmununu geniş şəkildə açmaqdan ibarətdir.
Sevimli oxucular, sizlərə təqdim olunan əsər imkanlar
daxilində öz tədqiqat istiqmətinə görə uzun bir yolu qət etməyi
zəruri edir.
97
Mövzunun aktuallığı
Dövlət daxilində münasibətlərin tarazlığı istiqamətində
tədqiqatın əhəmiyyəti
Hər bir vətəndaş, şəxs və ya fərd istər fərdi, istərsə də
kollektiv olaraq məkan kimi seçdiyi öz yaşadığı cəmiyyətdə,
dövlətdə xoşbəşxt və firavan yaşamaq, təbii hüquqlarına sahib
olaraq mövcud olmaq və yaşamaq haqqına malikdir. Hər bir
dövlətin hakimiyyəti (hakim qrupu, ictimai-siyasi elitası) də öz
xalqına, vətəndaşlarına, ölkə ərazisində yaşayanlara lazımi
şəraiti yaratmaqda, ümumiyyətlə isə xidmət etməkdə
borcludur. Nəzərə almaq lazımdır ki, insanlar məhz sosial-rifah
hallarını yaxşılaşdırmaq üçün təşkilatlanırlar və güclərini
birləşdirərək sosial-siyasi, ictimai strukturlar yaradırlar.
İnsanların sağlam mühitdə yaşamaqları, sosial baxımdan təmin
olunmuş formada həyat sürmələri isə onların qabiliyyət-
lərindən, dərk etmək və dəyərləndirmək imkanlarından,
təşkilatlanmalarının səviyyəsindən əsaslı surətdə asılıdır.
İnsanların təşkilatlanmalarının yüksək səviyyəsinə isə təsir
göstərən amillərə onların lazımi sərvətlərə malik olan ölkələri,
güclü iqtisadi və siyasi sistemləri, o cümlədən təhlükəsizlik və
hüquq-mühafizə sistemləri, maariflənmə və elmi-tədqiqat
imkanları, mədəni dəyərlərə sahib olmaq imkanları və s. kimi
kriteriyalar, kompleks şəkildə tələb olunaraq, aid edilir. Bu
kriteriyalar həm yüksək səviyyəli cəmiyyət və mütəşəkkil
dövlətçilik yaradır, həm də strukturun təkmil omasının özü də
mövcud kriterilayaları təkmilləşdirir və şaxələndirir. Bu
baxımdan hər bir istiqamətin funksiyası bir-birinə xidmət
etməkdən, bir-birindən enerji almaqla faydalanmaqdan və
enerji ötürməkdən ibarətdir. Cəmiyyətdə həm fərdlər arasında
maraqlara söykənən bərabərtərkibli münasibətlərin qurulması,
həm də dövlət hakimiyyətləri ilə vətəndaşlar arasında
bərabərsəviyyəli münasibətlərin formalaşması öz aktuallığını
