Microsoft Word Qabusname doc

 
 
ovsunçuluğa bərabərdir. Yaxşı-pis nə deyirsənsə, cavabında da 
onu gözlə. Hərzə sözün mərzə  də cavabı olar. Eşitmək 
istəmədiyini başqasına da demə. Xalqın üzünə deyə bilmədiyini 
dalınca da danışma. Ehtimala görə adamları  hədələmə, işi 
görməmiş özünü öymə, demə: "bunu edəcəyəm", de ki, "bunu 
etmişəm". Bu barədə mən belə demişəm: 
Şer 
Ey sənəm, eşqini atdım qəlbimdən, 
Dağ boyda qəmini çöl etdim həmən.  
Mən bu gün demirəm, "nə edəcəyəm". 
Sabah deyəcəyəm: "Bax, etmişəm mən 
İşi sözdən üstün tut. Sənə diluzunluq etmək istəyən adama 
da diluzunluq etmə. Heç vaxt ikiüzlü olma və ikiuzlü 
adamlardan qaç. Odpüskürən  əjdahadan qorxma, amma 
sözgəzdirən adamdan qorx, çünki onun bir saatda sökdüyünü bir 
ilə də tikmək olmaz. 
Qul ilə mübahisə etmə. Nə qədər böyük və adlı-sanlı olsan 
da özündən aşağı adamla höccətə girişmə. 
Filosof demişdir: "Bəlaların çoxundan xilas olmaq 
istəyirsənsə, on xasiyyəti özünə peşə et: özündən güclü ilə 
vuruşma, yalançı adamla məclis qurma, xəsis adamlarla 
ünsiyyət saxlama, nadanla öcəşmə; ikiuzlü ilə dost olma; 
yalançı ilə alver etmə; davakar, tündxasiyyət adamla şərab içmə; 
arvadlarla çox oturub-durma; sirrini başqalarına vermə, yoxsa 
böyüklüyünə hörmət qoyan olmaz, nüfuzdan düşərsən; biri sənə 
böhtan atsa, üstünə götürmə, çalış onu özündən rədd et; heç kəsi 
o qədər tə'rifləmə ki, məzəmmət etmək lazım gələndə, pisləyə 
biləsən, o qədər pisləmə ki, lazım gələndə  tə'rifləyə biləsən. 
Sənsiz işi-keçə bilən adamı  hərbə-zorba gəlmək və  şikayət 
etməklə qorxutma, sənə ehtiyacı olmayan sənin hədəndən də, 
şikayətindən də qorxmaz, onu hədələməklə özünə dalınca 
danışan bir adam əmələ  gətirmiş olarsan. Sənsiz keçinə 
bilməyən
132
 adamları isə bir dəfəlik təhqir edib ruhunu öldurmə, 
gücünü ona göstərib, başqalarının acığını ona tökmə. Böyük 
günah etmiş olsa da onu bağışla, özündən balacalara nahaq yerə 
bəhanə axtarma. Beləliklə, sən onlardan xeyir götür, onlar da 
səndən qaçmasınlar. Özündən kiçiklərə yaxşı baxsan, onlar da 
sənin abadlıq işinə yaxşı baxarlar. 
Kiçiklər sənin mülkündür, var-dövlətindir, onlara yaxşı 
baxmasan, çörəksiz-azuqəsiz olarsan, yaxşı baxsan işlərin saz 
gedər, razı qalarsan. 
124 /
 ﻪﻣﺎﻨﺳﻮﺑﺎﻗ   .……………………………………………..
 
Sözə baxan nöqsanlı nökər sözə baxmayan nöqsansız 
nökərdən yaxşıdır. 
Əmrinin və  işinin yerinə yetirilməsini istəyirsənsə, bir işi 
iki adama buyurma. Deyiblər ki, bir qazanı iki aşpaz bişirsə, 
qaynamaz, bir evin iki xanımı olsa, ev süpürülməmiş qalar. Şair 
demişdir: 
Tapşırma bir işi sən iki adama, canım, Ev zibilli qalacaq 
evdə iki olsa xanım! 
Əmr yerinə yetirən olsan, özünə  şərik axtarma ki, o işdə 
muvəffəqiyyət qazansan, həmişə  ağanın qarşısında üzüağ 
olasan. Lakin dosta-duşmənə mərhəmətli ol, camaatdan xəta baş 
verdikdə coşma hər sözə bir əmma qoyma, hər haqq-nahaq şey 
üstundə xalqı incitmə, həmişə  tə'riflənmək istəyirsənsə, 
kəramətli ol. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib

---

 
 
Otuzuncu fəsil 
CƏZA VERMƏK VƏ ƏFV ETMƏK QAYDALARI 
HAQQINDA 
Ey oğul, bil və agah ol ki, hər xəta üstündə adama cəza 
verməzlər.  Əgər biri günah etsə,  əvvəlcə ürəyindən onun 
günahının bağışlanmasını istə. Axı o da adamdır, ilk günahı 
Adəm etmişdir. Bu barədə mən deyirəm: 
Şe'r 
Əgər bir gün gəlməmişəm görüşə,  
Ey munisim, yüz dəfə ah etmişəm.  
İlk günahı Adəm etmiş, bağışla,  
Mən adamam, mən də günah etmişəm. 
Nahaq cəza vermə ki, günahsız cəza almayasan. Hər  şey 
üstündə qəzəblənmə, acıqlı vaxtlarda hirsini uda bilməyi bacar. 
Bir günahı bağışlamağı səndən xahiş etsələr, qəbul et, günah nə 
qədər böyük olsa da bağışlamağı özünə adət bil, bəndə günah 
etməsə, ağanın bağışlamasına ehtiyac qalmaz. Hər günah üçün 
cəzalandırsan, bəs sənin kəramətin nə olar? Bağışlamağı vacib 
bilsən, böyüklük şərəfindən məhrum olmazsan. Lakin 
bağışladıqdan sonra bir də ona sərzəniş edib həmin günahı yada 
salma, bu elə bağışlamamaq kimi bir şey olar. Amma özün elə 
günah etmə ki, üzr istəməli olasan, lakin etdinmi, üzr 
istəməkdən utanma, qoy düşmənlik aradan qalxsın. 
Birisi cəzaya layiq günah işləmişsə,  əvvəlcə günahın 
dərəcəsini tə'yin et, sonra ona müvafiq cəza ver. İnsaf sahibləri 
belə demişlər: "Cəza günaha müvafiq olmalıdır". Mən isə belə 
deyirəm: "Əgər biri günah etmişsə və o, cəzaya layiqsə, sən bu 
günaha müvafiq cəza verməlisən ki, helm, rəhm və  kəramət 
qaydalarını unutmayasan; bir dirəmlik günah edibsə, yarım 
dirəmlik cəza vermək lazımdır ki, beləliklə həm kəramətli hesab 
ediləsən, həm də  ləyaqətli, çünki kəramətli adamlara rəhmsiz 
olmaq yaramaz. 
Hekayət. Eşitmişəm, Müaviyə
133
 dövründə bir dəstə adam 
cinayət iş görür və onları öldürmək vacib olur. Müaviyə  əmr 
edir, boyunlarını vursunlar. Bu zaman onlardan birisini boynunu 
vurmağa irəli gətirirlər. O kişi deyir: "Ya Əmirəlmö'minin, bizə 
nə etsəniz yeri var, mən öz günahımı boynuma alıram. Lakin 
Allah xatirinə, istəyirəm, mənim iki kəlmə sözümə qulaq asıb 
ona cavab verəsiniz. Deyir: "De". O kişi deyir: "Bütün dünya 
sənin həlim və  kəramətli olduğunu bilir, əgər biz bu günahı 
126 /
 ﻪﻣﺎﻨﺳﻮﺑﺎﻗ   .……………………………………………..
 
sənin qədər həlim və  kərim olmayan bir padşaha etsəydik, o 
bizə  nə edərdi?" Müaviyə deyir: "Mən nə edirəmsə, o da onu 
edərdi". O kişi deyir: "Bəs onda sənin mərhəmətli və kəramətli 
olmağının bizə nə faydası? Həmin zülm hamin cəza?!" Müaviyə 
deyir: "Sən bu sözü bir az qabaq demiş olsaydın, heç o birilərin 
də boynu vurulmazdı, kim qalıbsa, hamısını bağışlayıram". 
Deməli, günahkar üzr istəsə, onu qəbul et, çünki bağışlanması 
mümkün olmayan günah yoxdur. 
Bir möhtac adamın sənə ehtiyacı düşsə  və bunun dinə 
zərəri, dünya işlərinə ziyanı olmasa dünya malı xatirinə onun 
xahişini rədd etmə, imkan daxilində ona kömək et, sənin 
haqqında olan yaxşı fikrini pisə çevirmə. O adam sənin 
haqqında yaxşı fikirdə olmasaydı, səndən bir şey də istəməzdi. 
Ehtiyac vaxtı o sənin əsirin olur. Deyiblər ki, "Ehtiyac əsirliyə 
bərabərdir".  Əsirlərə isə  rəhm etmək lazımdır  Əsiri öldürmək 
tə'riflənməz, pislənər. Bu mə'nada kahıllıq göstərmə, onda hər 
iki dünyada şöhrət qazanarsan.  
Bir adama ehtiyacın düşsə,  əvvəlcə bax gör, o adam 
səxavətlidir, yoxsa xəsis. Səxavətli olsa, ehtiyacını istə, lakin 
münasib vaxt seç, qanı qaradırsa istəmə, acdırsa yenə istəmə. 
Bir  şey xahiş edərkən, fikirləş, yaxşı sözlər tap, otur, ən yaxşı 
hörmət qaydalarına riayət et, sonra qısa  şəkildə xahişini bildir. 
Xahiş edərkən, həddindən artıq təvazö'kar və  nəzakətli ol, 
təvazö'karlıq xahişin qəbul edilməsi üçün ikinci vasitəçidir. 
Əgər xahiş etməyi bacarsan, heç vaxt əliboş qayıtmazsan. Bu 
barədə mən deyirəm: 
 
Rübai 
Ey könül, ürəkdən keçirsə nigar  
Zəhmətsiz vüsala ancaq bir yol var,  
Gərək yar deyən tək edəsən könül,  
Sən xahiş bacarsan, o da ram olar! 
Kimə ehtiyacın varsa, özünü ona qarşı nökər və qul kimi 
apar, məqsədinə çatdıqda isə hər yerdə ona təşəkkür et (Allah-
taala da buyurubdur ki, "Şükr etsəniz, qismətinizi artıraram"). 
Allah-taala  şükr edənləri sevər. Bundan əlavə, birinci yaxşılıq 
qarşısında edilən təşəkkür ikinci xahişin yerinə yetirilməsinə 
ümid verər. 
Sənin xahişini yerinə yetirmirsə, öz bəxtindən küs, ondan 
şikayətlənmə. O sənin  şikayətindən qorxsaydı, özü sənin 
ehtiyacını yerinə yetirərdi.  İşin düşən adam rəzil və  xəsisdirsə, 
ayıq vaxtı ondan heç nə istəmə, verməz məst olduqda istə. Rəzil 
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib

---